Skip to Content

ئەو ڕۆژەی مامۆستا کردمی بە پەند..!… شەماڵ بارەوانی

ئەو ڕۆژەی مامۆستا کردمی بە پەند..!… شەماڵ بارەوانی

Closed
by حوزه‌یران 29, 2022 General

بیرمە لە قوتابخانە و لە چواری سەرەتایی بووم، من قوتابیەکی تابڵێیت زیرەک و هێمن و بە ئەدەب و ڕەوشت بەرزو بەڕێزبووم و بەو هۆیەوە لای مامۆستاکان هەمووی زۆر مەحبووب بووم، جارێک بە سیفەتی مرۆڤ بوونم و ئینجا منداڵی بوونم هەڵەیەکم کرد و هەندەک خەتم بە بزمارێک لە سەر تەختەی نووسین درووستکرد، پاشان قوتابیەک، لای مامۆستاکان و بەڕێوەری قوتابخانە دوو زمانی لێی کردم، هەرهێندەم زانی مامۆستای زمانی عەرەبی هات و زۆر وەحشیگەرانە و بێ بەزەییانە و دوور لە هەموو پڕنسیپێکی پەروەردەیی و بەهایەکی ئەخلاقی و ڕەوشتێکی مرۆڤایەتی، لە بەردەم هەموو منداڵانی قوتابخانە، بە قژ بەرزیکردمەوە و تا هێزی تیابوو بە عەرزی دادام و بە شاپ و پێڵەقە کەوتە گیانم و تا هیلاک بوو تێی سرەواندم.

وای کە چرکەساتگەلێکی ناخۆش و بوو ئەوکات و، بیرەوەریەکی پڕ بە ئازاریش بۆ ئێستا.

منێك، کە لە قوتابخانە پۆلی چوار بووم و تا ئێستا بێ ئەدەبیەکم بەرامبەر هیچ مامۆستایەک نەکردبوو وەکو ئاماژەم دا، مامۆستاکان بە هۆی بەڕێزی و بە ئەدەبی و زیرەکیم زۆر زۆریان خۆش دەویستم و ڕێزی تایبەتیان دەگرتم. کە ئەو مامۆستایە هێندە هۆڤانە و لە بەر دەم قوتابیەکان وای بەسەر هێنام، زۆر هەستم بە تێک شکان و ئازارێکی دەروونی کرد و چاوەکانم تاریک داهاتن و ئەوەی ناوی ڕێز و ئەدەب و مۆڕاڵە لەو چرکەساتە لام نەما!

تووشی هەڵچوون و کاردانەوە بووم و
گووتم دەبێت لە تۆڵەی ئەو بێ ڕێزیەی مامۆستا پێی کردم، بێ ڕێزییەک، ڕەنگ بێت تا کۆتایی ژیانم لە بیری نەکەم(حەتمەن ئێستاش کە بیرم دەکەوێتەوە جۆرێک لە ڕق لە بەرامبەر ئەو مامۆستایە”ڕۆحی شادبێت” و بەرامبەر ئەو قوتابخانەیە، لە دڵ و دەروونم زیندوو دەبێتەوە و بێزم لەو ڕۆژە و لە خوێندنی قوتابخانەکەمان دەبێتەوە و هەست بە تێکشان و ئازار دەکەم!)

جا گووتم شەرت بێت پەندێکی وا بەسەر ئەو مامۆستایە بێنم و وانەیەکی وای پێ بدەم، تا مردن لە بیری نەچێت و ببێت بە عیبرەت، وەک چۆن منی کرد بە عیبرەت!

لەناو حەوشەی قوتابخانەبوو کەوای لێکردم، هەموو قوتابخانە بە شێوەی بازنەیی لە دەوری من و مامۆستاکە ڕاوەستابوون، کاتێک مامۆستا کەوتبووە ویزەم،
ڕێک دیمەنەکە وەکو ئەوەبوو تاوانبارێکی جەنگ، یاخود نازییەک بێنیتە گۆڕەپان و بە تاوانی هۆڵۆکۆست و جوڵەکە سوتاندن لە قەفەسی دادگادا، دادگایی بکەیت و تۆڵەی تاوانەکەی لێ بکەیتەوە، چ تۆڵە و دادگاییکردنێك؟ پێلەقە و شاپەزلە و قژ ڕاکێشان و جوێن پێدان! چ دۆزەخێک بوو خودایه ئەو ڕۆژە.
Shamal Ismael Kareem
گوێم لێبوو قوتابیەکان هەیان بوو قاقای دەکێشا و یەک بەدەنگ پێدەکەنی، هەبوو دەیگووت: ئەی باوکەڕۆ وڵا کوشتی،
هەشیان بوو لەوەکەیتری دەپرسی؟ باشە ئەو کوڕه چی تاوانێکی ئەنجامداوە و چی هەڵەیەکی کردووە!؟
نەم بیست کەسێک بەزەیی پێم دا بێتەوە و فریام کەوێت و لە ژێر دەستی ئە مامۆستا جەلادە دەرم بێنێت، تەنانەت مامۆستاکانی تریش، کە پێشووتر هێندە منیان خۆش دەویست، ئەو ڕۆژە چووبونە ناو بەرگی هۆڤێک و ببوون بە سادیک و چێژیان لەو دیمەنەی بە قەشمەکردن و وێرانکردن و تێک و پێک شکاندنی من دەبینی!

سەرتان نەیەشێنم و زۆر لە سەر ئەو دیمەنەی دادگایی کردنی دادگای نۆرمبێرگ نەڕۆم.

چیم کرد؟ تۆزێک ڕامکردە ئەولاتر و چی جوێنی ناشیرینە بۆیم حەواڵەکرد، ویستم بێتە پێش بۆم و تا زەربی خۆم بوەشێنم و فریای ڕاکردن بکەوم، مامۆستاکە، کە ئەو جوێنانەم پێدا، دووبارە هێرشی بۆ هێنامەوە و ویستی جارێکی تر شەلالی پێلەقە و بۆکسم بکات، یەکسەر دەستم دا بەردێک و تا هێزم تێدابوو دام لە قاچی مامۆستا و گوتی ئای باوکەڕۆ مردم، تەختی زەویم کرد و ڕامکرد و ئیتر ئەوساڵە هەمووی نەڕۆشتمەوە بۆ قوتابخانە.

دەمەوێت لە سۆنگەی ئەو چیرۆکە بە ئازار و ناخۆشەوە یەکەم بڵێم: تاکی کورد ئەفسوس، زۆرێکیان تاکێکی زۆر تاکڕەهەند و سرووشت شێواوە و دایمە عەفەویانەو بازاڕیانە و بە هەڵچوون و کاردنەوەیەکی مناڵانەی بێ بیرکردنەوە و دوور لە لۆژیک و هەڵسەنگاندنێکی ساغلەم و تەواو، شوێن شەپۆڵی مێگەڵ و هاش و هۆشی جەماوەر دەکەوێت و زۆر تۆتالیتارانە، تەنها دیوێکی شتەکان دەبینێت و تەقە بە تاریکییەوە دەنێت و هەمووی بووە بەدادوەر و بڕیاری لە سێدارەدان بۆ تاوانبار و بکوژ دەردەکات،
بێ ئەوەی لە کرۆکی باتەکەحاڵی بوو بێت و بزانێت حەقیقەتی بابەتەکە چییە و ئایە بۆ دەبێت کەسێک لە بەشی یاسابێت و ببێت بە بکوژ و دەستی بچێتە خوێنی مامۆستا و تاوانێکی هێندە قێزەون ئەنجام بدات!؟

ئایە تەنها کوژراو قوربانییە؟ ئەی بکوژیش قوربانی نییە؟
چی شتێک وای کرد بگات بەو ڕادەیه و ئەو کارەساتە قێزەونە ڕووبدات؟ هەلەکە تەنها هی بکوژە؟ یان تەرەفیتریش؟

ئێنجا نازانم بۆ تاکی کورد هێندە تینووە بە خوێن و تۆڵە سەندنەوە و هەمووی داوای خوێن ڕشتن و توڵەسەندنەوەی تاوانبار و لە سێدارەدانی بکوژ دەکەن!
و ڕاگەیاندنو میدیای کوردی بێت و بە خەڵک بڵێت:پێتباشە سزای لەسێدارەدان لە هەرێمی کوردستان جێبەجێبکرێت؟

وەک بڵێیت کوشتن لە تۆڵە و لە سێدارەدان بنبڕی ئەو دیاردە بۆگەن و کوشتنەنی مرۆڤ دەکات و داری جادوویی جارەسەری کێشەی کوشتنە، بێ ئەوەی لە خۆیان و لە یەکتری بپرسن:ئەرێ هەر بەڕاستی کێ و چی مرۆڤ دەکات بە کوژ؟
بۆچی و ئایە لە بۆش ئەو کوڕه پەنای بۆ ئەو کارە قێزەونە برد؟
فاکتەر و هۆکارەکان چی بوون؟
هەرئەوە هەموو ڕاستیەکەیە، کە لایەنی قوربانی باسی لێوەدەکەن؟
هەر بەڕاستی
وەکو بەڕێز(یاسین حەسەن)ی نووسەر ڕۆژنامە نووس وتەنی: منیش دەڵێم(پاشاگەردانییە
کەم کەس لەم کەیسە، کە کوشتنی دوو مامۆستای زانکۆیە لەلایەن خوێندکارێکی فەسڵکراوەوە، بە هاوسەنگی قسە دەکا.
کوڕەکە تاوانی کردووە،
بەڵام کوژراوەکان و مامۆستا خاتونەکەش، کە ژنی یەکێک لە دوو کوژراوەکە و فەسڵکەری خوێندکارەکەیە، پەپولە نین.
راگەیاندن، بەداخەوە، گەیەنەری هەواڵ و بنکۆڵکەری هەواڵ نییە، بەڵکو بۆتە پۆلیس و لێکۆڵینەوە لە کەیسەکە دەکا.
سەیرەکە لەوەدایە زۆر کەس خۆیان لێبۆتە دادوەر و بریاری لەسێدارەدان بۆ تاوانبار دەردەکەن.
Shamal Ismael Kareem
هەیە دەڵێ دەبێ لەبەردەم زانکۆ لەسێدارە بدرێ.
هەیە دەڵێ ئەگەر نەخۆشیی دەروونیی هەبێ چۆن دەتوانێ دوو مامۆستا بکوژێ.
کەس ناڵێ ئەو کوڕەش قوربانییە و لەنێوان دوو زانکۆدا گیری خواردبوو، هیچیان ئامادەنەبوون، لەبەر خانمە مامۆستایەک، وەک خوێندکار وەریبگرن.
رۆحی هەردوو مامۆستاکە شاد.
خوێندکارەکەش،
بەداخەوە،
لەخوێندکاری قانونەوە بوو بە بکوژ و پێشێلکەری قانون..

دووەم:
بێگومان پەروەردەی باش، بەردی بناخەی هەرکۆمەڵێکی ساخڵەم و هەنگاوی یەکەمی دروستکردنی تاکێکی مەدەنی و هێمن و ناتوند و تیژ و شارستانییە، بە پێچەوانەیشەوە، پەرەوەردەی خەراپ هۆکاری سەرەکییە لە تێکدانی شیرازەی کۆمەڵ و بەرهەم هێنانی تاکێکی توندڕۆ و سەرسەری و بێ مۆڕاڵ و نێگەتیڤ، هەموو باشیەکان لە پەروەردەیەکی شارستانی و باش و تەندروستەوە لە دایک دەبێت، هەروەها، هەموو خەراپیەکان و کارە دزێویەکانیش بەرهەمی پەروەردەیەکی سەقەت و خراپ و ناشارستانی و ناتەندروستن.

ئینجا دەبێت ئەو حەقیقەتە بزانین، کە بەر لە مامۆستا و قوتابخانە،
گووتراوە دایک قوتابخانەیه، بێگومان وایە، قوتابخانەی یەکەم، ماڵ و دایکە.
ئینجا دایک، کاتێک وەکو دایکێک، لە ماڵەوە نەتوانێت بەو ڕۆڵەی خۆی هەستێت و مناڵەکەی جوان پەروەردە بکات، یان بە شێوازێکی هەڵە پەروردەی بکات، بێگوومان بۆ مامۆستاو قوتابخانەی دووەمی زۆر قورستر دەبێت، ئەو ئەرکەی پەروەردەکردن، یان ڕاستکردنەوەی مناڵەکە.

پەروەردە دەبێت لە کۆمەڵێک ڕەهەندەوە لێی بڕوانین، تەنها ئەرک و کاری مامۆستا نییە، کۆمەڵێک دەست هەن لە پەروەردە کردندا، چی بە باشی، یان بە خراپی ڕۆڵ دەبینن، جابۆیەوە لە پێناو پەروەردەیەکی باش و شارستانی و ساغڵەم، دەبێت هەمووان دەست لە ناو دەست بن. لەوانە:
یاسا، خێزان، میدیا، کۆمەڵ ،قوتابخانە..تاد.
یانی باوکێک لە پێناو چەوتی و هەڵەێ کوڕەکەی هەڕەشە لە مۆستا بکات و بە مامۆستای زانکۆ بڵێت: بەسەرتەوە ناچێت.

دایکێک لە قوتابخانە، تەنها لەسەر ئەوەی مامۆستا قسەیەکی ڕەقی بە مناڵەکەی گووتووە، بێت و بە مامۆستا بڵێت: حەبڵ دەخەمە ملتەوە و بەو دەستانەی خۆم دەتخنکێنم!
دەبێت ئەو مناڵە کاتێک دەبینێت دایکی بەو شێوە ناشارستانی و سەقەتە بەرگری لێدەکات و بەو شێوە ناشیرینە هێرش دەکات سەر پەروەردەکارەکەی(مامۆستا)کەی، دەبێ چ ڕێزێک لەو مامۆستایه بگرێت و لە داهاتوو چ کەسێکی سەرسەری و شەڕانگێز و تاکێکی پڕکێشە و مرۆڤێکی خراپی لێ دەربچێت!

باوکی قوتابی بێت و حەرەمی قوتابخانە و پیرۆزی قوتابخانە بشکێنێت و هەڕەشە لە مامۆستا بکات، لەسەر ئەوەی مامۆستا شاپێک، یان دارێکی لە کوڕەکەی داوە، یان هەڵەیەکی بە رامبەر بە کوڕەکەی کردووە،

دەبێت ئەو مناڵە چ کەسێکی لێ دەربچێت؟
ئەوە بیینیمان چۆن دوو مامۆستا خەڵتانی خوێن دەکات و زۆر نامرۆڤانە، بە دێوەزمەی مەرگیان دەسپێرێت.

بۆ ئەوانەو دەیان نموونەی تری لەو شێوەیە، لە ئەزموونی ئەو چەندساڵەی مامۆستایەتیم ، هەمووی بەڵگەم هەیە و بە چاوەکانی خۆم بینیومە.

ئاخر من قوتابیم بینیوە، هێشتا لە پۆلی سەرەتاییە و بە مامۆستای گووتووە:
وەڵا باوکم پلەدارە و دەڕۆم و پێی دەڵێم بێت و لێپێچینەوەت لە گەڵ دا بکات!

مناڵی وا، حەتمەن بەرهەمی ئەو جۆرە پەروەردە ناشارستانی و نا تەندروست و سەقەتەیەی باوک و دایکە، کە سەرەتا ئاماژەم پێکرد.

چەندین جار بینیومانە، لە ڕاگەیاندنەکان، کە قوتابی بە چەقۆ هێرشی کردووەتە سەر مامۆستا و زامداری کردووە.

بەر لەچەند ساڵێک، لە دێیەکی ئەو دەڤەرەی خۆمان مامۆستابووم،
قوتابیەکی پۆلی(حەوت)مان هەبوو، زۆر نەوەستاو ئاڵچاغ و بێ ڕێزبوو، لە بەرامبەر مامۆستاکان. تەنانەت جارێک لە ناو پۆل زمانی لێدەرهێنام، منیش تەنها هێندەم پێ گووت: کاکە بۆ وادەکەیت تەواو نیت، یان بەترانیت!؟

جا ڕێک بە ترش و خوێ پێداکردنەوە،
ئەمەی بۆ دایکی گێڕابوویەوە و دایکی یەکسەر تێلی بۆ بەڕێوەبەرەکەمان کردبوو و گووتبووی دێم لەگەڵ مامۆستا شەڕ دەکەم، چۆن وا بە کوڕەکەی من دەڵێت!؟

دایکی بەڕێز، ئەی لە خۆتت نەپرسی: چۆن کوڕەکەی من هێندە بێ ئەدەب بێت و بگاتە ئەوەی زمان لە مامۆستاکەی دەربێنێت!؟

هەرچەند ئەو دایکە بەڕێزە دواتر دانی بە هەڵەکەی خۆی داناو داوای لێبووردنی لێ کردم و ئەلحەق دواتر تابڵێیت ڕێزی دەگرتم.

من بیرم دێت و مناڵ بووم و بە چاوەکانی خۆم بینیومە، بە هۆی دەست لە پشتدان و هاندانی دایکەکەیەوە، گەنجێک، گەنجێکی تری، بە کلاشینکۆف خەڵتان خوێن کرد و بە سنووری مەرگی سپارد.

ئاخر دایکی وا، هەر لە مناڵیەوە، مناڵ پەروەردە ناکات، بەڵکوو شەللاتی درووست دەکات، جەلاد و بکوژ و شەقاوە پێشکێش بە قوتابخانە و کۆمەڵ و گەڕەک و شەقام و زانینگە دەکات.

ئێ باوکی ناحاڵی و دایکی بەڕێز:
تۆ لە ماڵەوە بە دەست دوو مناڵەوە گیرت خواردووە و بە شەق و پێلەقە دەکەویتە گیانیانەوە و خوا خواتە، بڕۆن بۆ قوتابخانە و دانێک، لە کۆڵت ببنەوە.

کەچی دێیت و لە سەر قسە پێ گووتنێکی مامۆستا، یان زلەیەکی مامۆستا، هەڕەشە و شەڕ و شکات دەکەیت!؟

ئەرێ بۆ جارێکیش بێت، بیرت نەکردووەتەوە و هەستت بەوە نەکردووە، کە تۆ بە دەست دوو مناڵەوە گیرت خواردووە!؟
ئەی مامۆستایەک، لە گەڵ چوارسەت مناڵ لە قوتابخانەیەک دەبێت حاڵی چۆن بێت؟

بیرت لەوە نەکردووەتەوە، مامۆستاش مرۆڤە، توڕە دەبێت و هەڵدەچێت، هەڵە دەکات، مناڵی خراپ بێزاری دەکات، ئەو شەلاتیەی تۆ درۆستت کردووە و بەڕەڵای گەڕەک و قوتابخانە و گیانی مامۆستات کردووە لە میزاج و کەسایەتی دەدات و بێ ڕێزی پێ دەکات.
قیامەت هەڵدەستێت، گەر مامۆستا هەڵەیەکی کرد و تووڕە بوو و جارێک لە مناڵەکەتی دا، تەواو ئیتر دنیا خراب دەبێت!؟
هەڵبەت مەبەسم لێرە هاندان نییە بۆ لێدان، کەس هەڵە تەفسیری قسەکانم نەکات.
بێگوومان من دژی لێدان لە مناڵم و بە هەموو شێوەیەک لێدان ڕەت دەکەمەوە.
نۆساڵیشە ساڵیشە مامۆستای وانەبێژم و یەك شاپ، یان دارێکم لە هیچ یەکێک لە قوتابیەکانم نەداوە، قوتابیەکانم هەندێکشیان کۆلێژیشیان تەواوکردووە و لەگەڵ خۆم ئێستا مامۆستای وانەبێژن.

بڕۆن لەهەموو قوتابیەکانم ببپرسن، بزان چەندە کەسێکی هێمن و ڕووخۆش و نا توندو تیژم لە گەڵیان و زۆر جار هەر بە شێوەی ستران و گۆرانی وانەیان پێدەڵێمەوە.
وەڵێ مەبەستم، خوانەخواستە، گەر مامۆستا هەڵەکی واشی کرد، ئەی لێبوردەیی؟ ئەی ڕێزگرتن لە مامۆستا؟
ئەی ئەو هەموو ماندوو بوون و دڵسۆزی و قوربانی دانەی مامۆستا لە پێناو پەروەردەکردن و فێرکردن و پێگەیاندنی مناڵەکەت!؟
یانی مرۆڤ ئاوا بێ ئەمەک و سپڵەبێت و بەو ئاسانیە و بە جارێک، ئەو هەموو چاکە و ماندووبوون و خزمەت و دڵسۆزیەی مامۆستا لە بیربکات!؟

Previous
Next
Kurdish