زنجيرە وتاری نووسين بەرەو نووسين\ دونيای شيعر.. سەردار جاف
( 2 )
نامانەوێ ژانر و باسەکانمان درێژدادڕی تێدا بکەين تاوەکو تۆ تووشاری وەڕسبوون نەبيت، بە چێژ و خرۆش و پشووی ئاوەزتەوە دەست بە خوێندنەوە بکەی، ناکرێ لە ئێستاوە بە نووسينی دوور و درێژ تاقەت پروکێنت بکەين، شيعر بۆ خۆی کارێکی هێندە سانا نييە بە چەند دێڕێک کۆتایی پێ بهێنين، ديقەت بدە لەوەتەی شيعر بوونی هەيە بەردەوام لە سەری دەنووسرێت و گۆڕانی بە سەردا دێت و گەشە دەکات و خودی مرۆڤيش بۆ زاخاوی هزر و پشوودان بە بيری ئاڵۆسکاوی ناو بە ناو پەنا دەباتە بەر خوێندنەوەی شيعر، بۆيە لە باس و دواندنی بەکورتی زەحمەتە بگەينە چەمکی تەواوی بە دەستەوەدراوی شيعر، ئەوانەی تازە دەست دەدەنە نووسين تێر نابن و پێويستە بە نەرمی و ئارامی بەرەو مەنزڵی تەواوەتی بگەيەنرێن.
تۆ لە چەند وشەيەک بيرۆکەيەک دەخەيتە بەر دەستی خوێنەر، خوێنەريش بە بێ ئەوەی تەواوی واتاکە لە دەست بدات وێنای نووسينەکەی تۆی پێدەگات، هەرچەندە ئێمە لە پاش شرۆڤەکردنێکی ئەم چەمکە دێينە سەر شرۆڤەی شيعری غەزەل تا بەرچاو روونييەکت لەلا گەڵاڵە بێت، ئەم چەمکە نمونەی فلاوەری پێدەگوترێت، چەند هەنگاوێک لە خۆ دەگرێت، ئەو هەنگاوانە دەری دەخەن چۆن گەشە بە پرۆسەی نووسينی خود بدەی، بە قۆناغ و ستراتيژێکدا تێدەپەڕيت کە پلان دابڕێژيت بۆ باشترين بيرکرنەوە لە نووسيندا، ئەوی لە هزرتدا دەخولێتەوە دەتەوێ بيگەيەنيتە خوێنەر، لە رێی دەقێکەوە هەوڵی گەياندنی دەدەيت لە سەر خوێنەريش پێويستە بەوردی کنەی تێدا بکات، سەرەتا باسمان لەوە کرد کە ئەمڕۆ هۆکارەکانی گەياندن فرە بوون هەم لە رووی بڵاوکراوە ئەلکترۆنييەکان هەميش دەزگا ميدياکانی بينين و بيستن، تۆ لێرەدا کە دەقێک دەنووسی بە پێی نمونەی فلاوەر هەم بێژەری هەميش نووسەر، دەکرێ دەقەکەت کورت يان درێژ بێت، گرينگ تۆ کاری خۆ دەکەيت.
دەکارێ ئەم دەقەت لە گەڵ هاورێکانت دەمودووی لەسەر بکەی و لێی بە ئاگا بيت تا چەند توانيووتە کرۆکی دەقەکەت بۆ هاوڕیکەت روون بکەيتەوە، و تاچەند ئەو بڕوای بە لۆژيکی دەقەکەت هەيە، ئاخۆ رێکوپێکی بەژانرەکەوە ديار بوو يان پەرت و بڵاو بوو و هيچ رێکخستنێک لە ئارادا نەبووە، هەروەها توانيووتە بيرکردنەوەکان بگەيەنێت و ئامانجت بپێکيت يان نا .
غەزەل بۆ خۆی پياهەڵدان و گۆرانی گوتنە بە باڵا و جوانی ياردا، دوو جۆر غەزەل هەيە، يەکەميان غەزەلی؛ پاک و بێگەرد يان غەزەلی کۆچەری، دووەم غەزەلی؛ روون و راشکاو، هەروەها غەزەلی شارستانیشی پێدەگوترێت، پێشتر باسمان لە بەهرەی خۆرسکيانەی شاعير و ئەندێشە و هەست و سۆزی بێگەرد و پاکی شاعير کرد بۆ گەزەليش هەمان ئەم خاڵانە باسی سەرەکی و پێويستن سەرباری بنەما و خەسڵەتە سەرەکييەکانی بونيادی شيعری، لە غەزەلدا شێوازی دەمودوو بە جۆرێک بەکار دێت سەرنج راکيش بێت وەک وتی و وتم. ناسکی و نەرمی و سانایی نواندن لە دەربڕين لە بەکارهێنانی ئەو وشە شيعريانەدا، پابەند بوون بە بڕگە يان بحوری شيعری کورت کورت، شاعيڕ ستايشی خۆی بکات و بەم ستايشانە دنەی يارەکەی بدات بۆ ئاوێتەبوونی ئەوين و ئيشق.
ئێمە ئەمڕۆ لە بەردەم غەزەلی نوێ و غەزەلی کلاسيکداين، بە کورتی دەتوانين بلێين غەزەلی ئەمڕۆ غەزەلی شارە واتا بەشی دووەمی کە ئاماژەمان بە دوو جۆرەکەدا، هەروەها لە گەزەلی نوێدا دەبێ يەکەی ژانر وابەستەی يەک بن ناکرێ دێرەکان پاش و پێشی پێبکرێت، حاڵەتێکی دی لە غەزەلی نوێ يان غەزەلی شار ئەوەيە کە پێويستە زمان زمانێکی سەردەميانە بێت ناکرێ هەر بە زمانی کۆن تێبکەويت، تائێستايش کەسانێک هەن لە مانای غەزەل ناگەن کەچی دەنووسن و پێدەچێ هەر لە غەزەل و شيعری شاعيرانی کلاسيکەوە وشەکان وەربگرن و ريزی بکەن و لە قاڵبی شيعر و غەزەلی خۆيان دابنێن، نمونەيش زۆرن و باسی کەسيش ناکەين، ئەوەی دەمێنێتەوە خاڵی جياوازی ئەوەيە، چەمک و پەيام لە غەزەلی نوێ، هەروەک کەمێک پێش ئێستا باسمان لە نمونەی فلاوەر کرد، ئێستا پێويستە بزانين ئەمە چييە، نمونەيەکی زۆر سانايە، ” کۆمەڵە هەنگاوێکە دەريدەخات چۆن گەشە بە پرۆسەی نووسين بدەی، ئەو قۆناغ و ستراتيژيانەی پێيدا تێپەڕ دەبێت، وا لە نووسەر دەکات بە جۆرێکی کاريگەرتر پلان دابنێت بۆ ئەوەی باشترين بيرۆکە بەرهەم بهێنێت، ئەمانە هەمووی لە خەسڵەتە باشەکانی نووسەری چاکن” ، لە بەشەکانی رابردوودا ئاماژەمان بە ئەو بيرۆکەدا کە پێويستە نووسەر يان شآعير لە دەقەکانيان بيگەيەنن بە خوێنەر لەم نمونەيەدا زياتر ئەوەمان بۆ دەردەکەوێت کە نووسەر رۆڵی کەسێکی گەيەنەر دەبينێت لە نێوان بيرکردنەوەکانی و خوێنەردا، رێک وەک ناوی مرۆڤە کە هەموو شتێکی تاکە و دەربڕی خۆيەتی، لێرەيش هەمان حاڵەت دووبارە دەبێتەوە، کە نووسەر بۆ خۆی کارمەندێکی گەيەنەرە، هەم خۆيەتی و هەميش خۆی نييە، (( نووسەر بيرۆکەکانی لە چەندين وشەدا دەخاتەڕوو، خوێنەر وێنايەکی بە بێ لەدەستدانی واتا پێدەگات)).
بۆ شيعر بە گشتی و غەزەل بە تايبەتی هەمان نمونە پەيڕەو دەکرێ، نەمازە بۆ غەزەل کە باس لە ميتۆدی کۆن و نوێ دەکرێ، لە کۆندا رەنگە لای زۆر لە شاعيرەکان پاشوپێشکردنی دێڕەکان کێشەيەک نە بووبێت و گرفت دروست نەکات، وەلێ لە غەزەلی ئەمڕؤدا شاعير پێويستە پابەندی يەکەی ژانری بەدوای يەک پەيوەست بوونی دێڕەکان بە دوای يەکەوە بێت، دەنا لە قاڵبی غەزەلی شار دەردەچێ، ئەمەيە غەزەلی نوێ، بە هيواين بتوانن گەنج و لاوان لە سەر ميتۆدی نوێ بڕۆن و بەرگی نوێ بە شيعرەکانيان بکەن. ئەمەيش نمونەی فلاوەر؛
ئەو سەرچاوانەی سوودم لێ وەرگرتوون ؛
• مهارة الکتابة و نماذج تعليمها // أبراهيم علی ربابعة . ألوکە نێت.
