شەڕی غەززە و شەڕی خەڵك لە ئێران.. حەمید تەقوایی.. و: کاوە عومەر
بە پشتبەستن بەو وتارانەی لە تۆرۆنتۆ و ڤانکۆڤەر لە ٢٥ و ٢٦ی نۆڤەمبەر ٢٠٢٣ پێشکەش کراون
ناونیشانی ئەم وتارە شەڕی غەززە و شەڕی خەڵکی ئێرانە. شەڕی خەڵکی ئێران ڕوونە، بزووتنەوەیەکی زەبەلاحە کە زیاتر لە ساڵێکە دەستی پێکردووە. لەوانەیە بپرسین شۆڕشی ئێران و شەڕی غەززە چ پەیوەندییەکیان بە یەکترەوە هەیە؟ بەڕای من ئەم پەیوەندییە چەند ڕەهەندێکی هەیە. یەکەم: کۆماری ئیسلامی کە ئێستا لەژێر کاریگەری شۆڕشی خەڵکدایە، قاچێکی گرنگی ئەم شەڕەیە. دەزانن لەم شەڕەی نێوان دوو جەمسەری ئیسلام و حکومەتی ئیسرائیلدا کۆماری ئیسلامی بڕبڕەی پشتی هێزە ئیسلامیەکانە. حیزبوڵڵای لوبنان کە دروسکراوی دەستی کۆماری ئیسلامییە و بزووتنەوەی حەماس هەمیشە لە لایەن حکوومەتی ئیسلامییەوە پاڵپشتییەکی تەواویان لێ کراوە. بۆیە لە بەرەی شەڕی کۆماری ئیسلامیدا جێگایەکی تایبەت دەدۆزێتەوە. لە لایەکی دیکەوە کۆماری ئیسلامی لە ژێر گوشاری شۆڕش لە ئێراندایە و بەم شێوەیە ئەڵقەی ڕێژیمی ئێران ئەم دوو شەڕە بەیەکەوە دەبەستێتەوە.
کاتێک باس لە شەڕی غەززە دەکەین، دەبێ تێبینی ئەوە بکەین کە ئەم شەڕە سێ بەرەی هەیە نەک دوو بەرە. بەرەیەک هێزی ئیسلامییە، بەرەیەک حکومەتی ئیسرائیلە، بەرەی سێیەمیش خەڵکە. نە خەڵکی غەززە و فەلەستین و نە خەڵکی ئیسرائیل ئەو هێزانەی کە شەڕدەکەن نوێنەرایەتیان ئەوان ناکەن ئەم دوو هێزە بە هەر هۆکارێکەوە چوونەتە ناو ئەم شەڕەوە – کە دواتر دەچینە ناوەوە – هیچ پەیوەندییەکیان بە خەڵکەوە نییە. خەڵک پەیوەست نین بە گوتار و پڕوپاگەندەی شەڕی حیزبەکانەوە. ناتانیاهۆ کە خۆی وەک نوێنەری دیموکراسی لە دژی تیرۆریستان نیشان دەدات، لە مێژە لە ژێر فشاری خەڵکی ئیسرائیلی خۆیدایە. ئەم شەڕە بووە هۆی کەمبوونەوەی ناڕەزایەتییەکان لە ئیسرائیل بۆ ئێستا و حکومەتی ئیسرائیل توانی کەمێک خۆی یەکلایی بکاتەوە.
لە لایەکی دیکەوە پێش ئەم شەڕە پێگەی هێزە ئیسلامییەکان و حەماس و بە تایبەتی کۆماری ئیسلامی وەک لایەنگری سەرەکی حەماس، لە ناوچەکەدا بە تەواوی لاواز بوو. لە خودی ئێراندا، لە ژێر گوشاری شۆڕشی خەڵکدا، کۆماری ئیسلامی لە هەموو کاتێک زیاتر ڕیسواو بەدناو و لەرزۆکتر بووبوو. شەڕەکەش ئەو قازانجەی بۆ ئەو هێزانە هەبوو کە دەتوانن جارێکی دیکە خۆیان دووپات بکەنەوە و هەوڵی وونکردنی شۆڕشی ئێران بدەن و بەم شێوەیە دەرفەتێک بۆ خۆیان بکڕن.
بەرەی سێهەم دژی هەردوولای ئەم شەڕەیە و بە بۆچوونی من خەڵکی ئێران لەپێشەوەی ئەو شەڕەدایە. بە گوتەی خەڵکی سەری ماری ئیسلامی سیاسی لە ئێراندایە، خەڵکی ئێرانیش ماوەیەکی زۆرە سەری مارەکەیان کردووەتە ئامانج. بەم شێوەیە شەڕی خەڵکی ئێران لە دژی ڕێژیم پەیوەندی بە بەرەی سێهەمەوە هەیە، بە بزووتنەوەی جیهانی دژە شەڕ و ناڕەزایەتیی خەڵکی جیهان لە دژی ئەم کۆنەپەرستانە کە لە هەردوو دیوی شەڕی غەززەدان یەیوەست دەبێت.
دەوانرێت لە دوو لایەنەوە شیکاری بۆ شەڕی غەززە بکرێت: لە لایەنی ئینسانی و لە لایەنی سیاسی. لە ڕووی مرۆڤایەتییەوە کوشتن و دڕندەیی ئەم شەڕە بێ وێنە و شۆککەرە. دوو بکوژ و تیرۆریست خەڵکیان کوشتووە و دەست لە هیچ تاوانێک ناپارێزن. جیهان حەماس وەک هێزێکی تیرۆریستی دەناسێت، بەڵام حکومەتی ئیسرائیلیش یەکێکە لەو تیرۆریستانە. دوو هێزی تیرۆریستی ڕووبەڕووی یەکتر دەبنەوە.
لەڕووی سیاسییەوە ئەم شەڕە بەتەواوی کۆنەپەرستانە و دژە ئینسانیە. دیارە مەسەلەکە تایبەتە بە پرسی فەلەستین و ئاوارەبوونی خەڵکی فەلەستین، بەڵام کاتێک بە وردی سەیری دەکەیت بۆت دەردەکەوێت کە ئەمە بە هیچ شێوەیەک مەسەلەکە نییە بۆ ئەو هێزانەی کە بەشدارن لە شەڕەکەدا. هەردوو حکومەتی ئیسرائیل و حەماس دژی تاکە چارەسەری سیاسی و دادپەروەرانەن بۆ پرسی فەڵەستین کە پلانی دوو دەوڵەتە. لە ڕێککەوتننامەکانی ئۆسلۆ لە ساڵی ١٩٩٣دا، چارەسەری پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆی فەلەستین شانبەشانی حکومەتی ئیسرائیل پێشنیار کرا و لایەنەکان لەسەری ڕێککەوتن. ئیسحاق ڕابین سەرۆک وەزیرانی ئەوکاتی ئیسرائیل و یاسر عەرەفات سەرۆکی فەتح ئەم ڕێککەوتنەیان واژۆ کرد. بەڵام تەنانەت ئەم پەیماننامەیە و هێزە واژۆکارەکانیش لەم شەڕە تایبەتەدا نوێنەرایەتیان نییە.
بزانە ئەنوەر سادات کە یەکەم کەس بوو پەیمانی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیل واژۆ کرد، لەلایەن ئیخوان موسلیمین دامەزرێنەری بزووتنەوەی حەماس تیرۆر کرا. یاسر عەرەفات لەلایەن ئیسلامییەکانەوە بە خیانەتکار لە خەڵکی فەلەستین ناوزەد کرا و ڕەتکرایەوە. لە لایەکی دیکەوە ئیسحاق ڕابین کە ڕێککەوتننامەکانی ئۆسلۆی واژۆ کردووە، لەلایەن توندڕەوانی ئیسرائیلی، هێزەکانی لایەنگری لیکود تیرۆر کرا. بەم شێوەیە ئەم هێزانە کە ئەمڕۆ لە کاردان، لە بکوژانی چارەسەری سیاسی پرسی فەلەستینن. ڕوونە کە ئامانج و مەرامی ئەمانە چارەسەرکردنی پرسی فەلەستین نییە. یەکێکیان دەیەوێت ئیسرائیل فڕێ بداتە ناو دەریاوە، ئەوی دیکەشیان دەیەوێت دەسەڵاتی حکومەتی ئیسرائیل بۆ تەواوی ناوچەکە فراوان بکات، تەنانەت ناوچە داگیرکراوەکانی دوای شەڕی ٦ ڕۆژە، و دووبارە ئاوارەکردنی ئەو فەلەستینیانەی کە لەو ناوچانەدا دەژین بە بیانووی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر.
هەربۆیە چارەسەرکردنی پرسی فەلەستین لە چوارچێوەی ئەم شەڕەدا لەبنەڕەتدا هیچ مانایەکی نییە. ئەو دوو هێزە تیرۆریستییەی کە تەنانەت واژۆکارانی ڕێککەوتننامەی ئۆسلۆیان تیرۆر کرد، گەیشتوونەتە دەسەڵات و بۆ چەسپاندنی دەسەڵاتی خۆیان شەڕ دەکەن. ستراتیجی حیزبی لیکود پاکتاوی نەتەوەیی فەلەستینییەکانە و ستراتیجی بزووتنەوەی ئیسلامی سیاسیش سەقامگیرکردنی پێگەی ناوچەیی خۆیەتی لە ڕێگەی دژە ئیسرائیلی و دژە ڕۆژئاواییەوەیە. وەدیهاتنی پلانی دوو دەوڵەتی، یان هەر چارەسەرێکی سیاسی دادپەروەرانەی تر، مەرجدارە بە ڕاماڵینی ئەم دوو هێزە کۆنەپەرستانەی ئیسلام و ڕاستڕەوی توندڕەوی ئیسرائیل لە ناوچەکەدا.
دیارە بۆ کۆماری ئیسلامی دژە ئیسرائیلی بوون پرسێکی شوناس نامەییە. ئەوانەی هاوتەمەنی منن، دەبێ لەبیریان بێت کە یەکێک لە دروشمەکانی ڕژیم هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی دەسەڵاتدا، بریتی بوو لە: “مەرگ بۆ سێ فاسیدەکە، کارتەر، سادات و بیگین”. ئەمانە واژۆکارانی پەیمانی ئاشتی نێوان میسر و ئیسرائیل بوون. دواجار سادات تیرۆر کرا و یاسر عەرەفات و فەتح گۆشەگیر کران و هێزە ئیسلامیەکان دەسەڵاتیان لە ناوچەکەدا بەدەستهێنا.
ئەم بردنەپێشەوەی هێزە ئیسلامییەکانیش پێگەی هێزە توندڕەوە ئایینیە-ڕەگەزیەکانی لە ئیسرائیل بەهێزتر کرد. ئەمڕۆ نەتانیاهۆ وا خۆی نیشان دەدات کە ڕاست دەکات و بانگەشەی ئەوە دەکات کە وەک نوێنەری دیموکراسی و شارستانیەتی ڕۆژئاوا شەڕی تیرۆریستان دەکات. با لێرەشدا ئەم چوارچێوە “شەڕی تیرۆریستان” ەش شرۆڤە بکەین.
لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو حکومەتی ئەمریکا ستراتیژی دروستکردنی پشتێنەی سەوز (دروستکردن و بەهێزکردنی هێزی ئیسلامی) لە دەوروبەری یەکێتی سۆڤیەت پەیڕەو کرد. لەسەر بنەمای ئەمەش موجاهیدەکان لە ئەفغانستان و پاشان تاڵیبان و خومەینی و کۆماری ئیسلامی لە ئێران، لە بنەڕەتدا لە لایەن حکومەتی ئەمریکا و ئۆردوگای ڕۆژئاواوە لە ڕووبەڕووبوونەوەی بوونی سۆڤیەت لە ئەفغانستان و ترسی نفوزی سۆڤیەت لە ئێرانی دوای شا برانە پێشەوە.
دوای هاتنە سەر دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی و موجاهدین و تاڵیبان لە ئەفغانستان، بزووتنەوەیەکی لەڕادەبەدەر کۆنەپەرست لە ناوچەکەدا دروست بوو، کە حەماس، حیزبوڵڵا، حەشدی شەعبی، حوسی و هتد هەموویان بەشێکن لێی. ئەم هێزانە بوونە هێزێکی هەژموونگەر لە بزووتنەوەی فەلەستین، بەتایبەتی دوای ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت و گۆڕینی تەواوی ئۆردوگای ڕۆژئاوا بۆ ئایین و ناسیۆنالیزم و ئیتنیزم لە هەموو جیهاندا. کاریگەری ئه مه له سەر مه سه له ی فه له ستین ئه وه بوو که واتا و چوارچێوەیەکی ئایینی پێ به خشیوه . مەسەلەکە گۆڕا بۆ شەڕی ئیسلام و جولەکە و ئەمەش نیعمەتێکی ئاسمانی بوو بۆ حکومەتی ئیسرائیل.
پێش ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت و پێش سەرهەڵدانی هێزە ئیسلامییەکان، پرسی فەلەستین چوارچێوەیەکی نیشتمانیی هەبوو، کە لەسەر بنەمای ئاوارەبوونی گەلی فەلەستین لە ماڵ و ژیانیان بوو. داگیرکردنی فەلەستین لەلایەن ئیسرائیلەوە و مافی گەڕانەوەی خەڵکی ئاوارە بۆ سەر خاکی خۆیان بنەما و میحوەری پرسی فەلەستینیان پێکهێنا.
ڕوونە کە پرسی فەلەستین لە بزووتنەوەی ئیسلامی سیاسیەوە دەستی پێنەکردووە. لە ساڵی ١٩٤٨ تا ئەمڕۆ پرسی پەنابەرانی فەلەستینی برینێکی قووڵە لەسەر جەستەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. به ڵام ئه مڕۆ ڕوونکردنه وه و چوارچێوه ی ئه م بابه ته و هه روه ها ڕێکخستنی هێز و ئابڵوقه کان له په یوه ندی به پرسی فه له ستین، به ته واوی گۆڕانکاری به سەردا هاتووه . پێش سەرهەڵدانی هێزە ئیسلامییەکان، ئەو پرسە لە چوارچێوەی ناسیۆنالیزم و چەوساندنەوەی نەتەوەیی و تەنانەت چەپی لیبڕاڵیشدا وروژێنرا. ئەو هێزانەی خەباتیان بۆ مافەکانی خەڵکی فەلەستین دەکرد لە بنەڕەتدا پرسی ئاوارەبوونی خەڵکی فەلەستینیان وروژاند و ئامانجی خۆیان بۆ گەڕانەوەی خەڵکی ئاوارە بۆ سەر خاکی خۆیان ڕاگەیاند. ئەم هێزانە سەربە ئۆردوگای سۆڤیەت بوون. ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین (الفتح) مەیلی بۆ ئۆردوگای سۆڤیەت هەبوو، کەسایەتییەکانی سەرکردایەتی ئەلفەتح وەک نایف حەواتمە و جۆرج حەبەش خۆیان بە چەپ و کۆمۆنیست دەزانی و ئەلفەتحیش هێزێکی عەلمانی بوو – تەنانەت ئەمڕۆش، مەحمود عەباس و ڕێکخراوە خۆبەڕێوەبەرەکانی کەناری ڕۆژئاوا خۆیان بە عەلمانی دەزانن.- کە بەرگریان لە مافی چارەی خۆنووسینی پەنابەرە فەلەستینییەکان دەکرد. ئێستا لەگەڵ زمانی ناسیۆنالیستی یان “سۆسیالیزمی عەرەبی” وەک ناسریزم یان بەعسیزم و هتد. بەم شێوەیە پرسی فەلەستین و ئەو هێزانەی شەڕیان کرد بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسە، لە ئۆردوگای سۆڤیەت لە دژی ئۆردوگای ڕۆژئاوا کە بەرگریکاری بێ ئەملاولای دەوڵەتی ئیسرائیل بوو، دانران. هەروەها ئۆردوگای ڕۆژئاوا لە ناوچەکەدا لەلایەن حکومەتی ئیسرائیل، ئوردن، ئێران لە سەردەمی شا، سعودیە و هتد پێکهێنراوە.
هەرەسی یەکێتی سۆڤیەت هەموو شتێکی گۆڕی. ئه مڕۆ له ناوچه که دا ئیسلامی سیاسی له به ڕامبه ڕ ئۆردوگای ڕۆژئاوادا وەستاوەو ئه مه ش وه ک گوتم خوانێکی ئاسمانیە بۆ حکوومه تی ئیسرائیل. دەوڵەتی ئیسرائیل هەمیشە ڕەسەنایەتی و متمانەی خۆی لە تەورات و جوولەکە بوونەوە وەرگرتووە. لە ساڵی ٢٠١٨ دەوڵەتی ئیسرائیل مەرجی دانوستانەکانی لەگەڵ مەحمود عەباس دانا کە دانی بە بوونی ئیسرائیلدا ناوە، کە پێویستە دان بە “دەوڵەتی جولەکە”ی ئیسرائیلدا بنێت. تا ئەو کاتە ئیسرائیل بە فەرمی خۆی بە عەلمانی دەزانی و کەس باسی دەوڵەتی جوولەکەکانی ئیسرائیلی نەدەکرد. ئەمڕۆ حزبی لیکود بە ئاشکرا خۆی بە دەوڵەتی جوولەکەکانی ئیسرائیل ناودەبات و بەم شێوەیەش ئایینی جوولەکە بووەتە پایەی دژایەتی نێوان ئەم هێزانە دژی ئیسلامیزمی هێزە فەلەستینییەکان، حکومەتی جولەکە دژی حکومەتی ئیسلامی کە حەماس بانگەشەی بۆ دەکات.
زەمینەی جیهانی تەواوی ئەم ڕووبەڕووبوونەوەی ئایینییە چوارچێوەی نەزمی نوێ بوو لە دوای شەڕی سارد. بینیمان چ کارەساتێکیان بەسەر یوگۆسلاڤیا هێنا، جینۆساید لە ڕواندا ڕوویدا و چۆن شوناسە ئایینی-نەتەوەییەکان لە هەموو شوێنێکدا بەرجەستە بوون و بوونە تەوەری ئاڵوگۆڕە سیاسییەکان. هه موو پرسێکی تریش پێناسه کرایه وه و له و چوارچێوه ی ئایینی- نه ته وه ییه دا خۆی خسته ڕوو.
لەم شەڕەی ئەم دواییەدا لە یەکێک لە میدیا سەرەکییەکانی ئەوروپادا دیبەیتێکیان لەسەر شەڕی غەززە ڕێکخست. دەزانن کێ مشتومڕی کردووە؟ حاخامێکی جولەکە و مەلایەکی ئیسلامی! ئەوان باسیان لە زەمینەکانی شەڕی غەززە و چارەنووسی شەڕ و ئایندەی فەلەستین و هتد دەکرد! هەردووکیان بە گێڕانەوەی ئایینی خۆیان و کۆنەپەرستی سەدەکانی ناوەڕاست و بەردبوون کە تەنها لە جەنگە خاچپەرستەکاندا دەبینرێن. تا ٤٠ ساڵ لەمەوبەر کەس نەیدەتوانی خەیاڵی ئەوە بکات کە پرسی فەلەستین ببێتە ئامرازێکی مەیدانی بۆ ئەو جۆرە هێزانە. ئەمانە هەمان ئەو تیرۆریستانەن کە دژایەتی پرۆژەی دوو دەوڵەتی دەکەن و خۆیان بەشێکن لە کێشەکە نەک چارەسەر.
پرسی فەلەستین قێزەونترین و کارەساتبارترین جۆری چەوساندنەوەی نەتەوەییە. خەڵک هەرێمێکیان لە خاکی خۆیان دەرکرد و لەبری ئەوە وڵاتێکی تریان دروستکرد. ئەمەش لە دەرەوەی داگیرکارییە. کاتێک هیتلەر پۆڵەندای داگیرکرد یان پاریسی گرت، خەڵکی دەرنەکرد. کاتێک جەنگیزخان هێرشی کردە سەر ئێران، ناوی وڵاتەکەی نەگۆڕی. به ڵام له فه له ستین خه ڵکیان له ماڵ و زه وییه کانیان کردوهتە دەرەوه و له جیاتی ئه و وڵاته یه کێکی تریان دروست کرد، که دانیشتوان و زمان و ئایین و ناو و مێژووی جیاوازیان هه بوو. ئەمە تەنانەت داگیرکاریش نییە، وێرانکردنی خاکێکە.
لە ڕووی مێژووییەوە ناوچەی فەلەستین بەشێک بووە لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی، دانیشتووانێکی عەرەب زمان لە فەلەستینی و جولەکەکان شان بە شانی یەکتر دەژیا. دوای جەنگی جیهانی یەکەم و ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی، حکومەتی بەریتانیا زاڵ بوو بەسەر ناوچەی فەلەستین و لەدوای جەنگی جیهانی دووەمیش حکومەتی ئیسرائیلیان لەوێ دامەزراند. بەگشتی کاتێک ئیمپراتۆریەتێک دەڕووخێت، ناوچە جیاوازەکان لێی جیا دەبنەوە و لەسەر بنەمای مێژووی خۆیان دەوڵەت-وڵاتێکی نوێ پێکدەهێنن. نموونەیەک کۆمارە جیابووەکانی یەکێتی سۆڤیەتی پێشوون. کۆماری ئەرمینیا، تاجیکستان، ئازەربایجان، قرغیزستان و هتد. بەڵام ئەمە بەسەر فەلەستین نەهات. ناوچەی فەلەستین لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی دابڕا، بەڵام لەژێر سەرپەرشتی ئینگلیزدا گۆڕا بۆ وڵاتێکی تەواو جیاواز، ئیسرائیل و بە ئاوارەکردنی زیاتر لە دوو ملیۆن کەس لەو ناوچەیەدا، بوو بە قەوارەیەک کە هیچ پەیوەندییەکی بە مێژووی پێشووی خۆیەوە نەبوو ، پێگە و ناسنامە. ئەمە ئیتر داگیرکاری نییە، ئینکاری بوونی خاکێک و دانیشتووانەکەیەتی. ئینکاری مافی ژیانی خەڵکی هەرێمێکە لە ماڵ و خاکی خۆیاندا.
لەم دواییانەدا فیلمێکی دیکۆمێنتاریم بینی سەبارەت بە دەرکردنی فەلەستینییەک لە ماڵەکەی لە ئۆرشەلیم. ئەگەر لەبیرتان بێت ئەم بابەتە بووە هۆی شەڕێکی دیکە لە نێوان ئیسرائیل و فەلەستینییەکان لە ساڵی ٢٠٢١. ئەم فیلمە دۆکیۆمێنتارییە ژنێک نیشان ئەدات لە ناو شەقامەوە هاوار دەکات و دەڵێت ماڵەکەمتان دزیوە. وە لە لایەکی ترەوە پیاوێک لە تەنیشت دەرگاکە وەستاوە و بە هێمنی دەڵێت بۆچی هاوار دەکەیت؟ ئەگەر من ماڵی تۆم نەگرتبا، کەسێکی تر دەیگرت! واتە هەمان کێشە کۆن و درێژخایەن کە لە ساڵی ١٩٤٨ دەستی پێکرد لە ساڵی ٢٠٢١ بەم شێوازە ڕەمزییە دووبارە بووەوە: دزینی خانوو!
وە ئەمڕۆ کەس نوێنەرایەتی ئەم ئازارە ناکات. لە بەردەم حکومەتی ئیسرائیلدا کە بەردەوامە لە فراوانکردنی شوێنی نیشتەجێبوونی جوولەکەکان لە کەرتی غەززەدا، هێزگەلێکی وەک حەماس و کۆماری ئیسلامی و هێزە ئیسلامییەکانی دیکە هەن کە ئازار و نەهامەتیەکانی خەڵکی فەلەستینیان کردۆتە ئامراز و پاساوێک بۆ سەپاندنی دواکەوتووترین و نامرۆڤانەترین سیاسەتەکان و یاساکان بۆ ئەو کەسانەی کە بانگەشەی نوێنەرایەتیکردن دەکەن. ئەمڕۆ بارودۆخی هاووڵاتیان و بەتایبەت ژنانی فەلەستینی دانیشتووی ئیسرائیل زۆر باشترە لە خەڵکی ژێر دەسەڵاتی حەماس یان کۆماری ئیسلامی و دانیشتوانی وڵاتانی ئیسلامی بە گشتی.
سەرهەڵدانی ئەو جۆرە هێزە لەڕادەبەدەر کۆنەپەرستە، لە بەرامبەردا ڕێگە بە حکومەتی ئیسرائیل دەدات وەک نوێنەری جیهانی شارستانی لەبەردەم هێزە ئیسلامییە بەردبووەکاندا دەربکەوێت و شەڕی دژی خەڵکی غەززە لە ژێر ئاڵای شەڕی تیرۆریزمی ئیسلامیدا بەرێتەپێشەوە. لە کاتێکدا حکومەتەکەی نەتانیاهۆ نوێنەرایەتی شارستانیەتی ڕۆژئاوا ناکات، بەڵام نوێنەرایەتی فاشیزمی ڕۆژئاوا دەکات. هەروەک چۆن ئیدارەی بوش لە هێرشەکەیدا بۆ سەر عێراق نوێنەرایەتی جیهانی شارستانی نەکرد، نوێنەرایەتی هەژموونی میلیتاریستی ئەمریکای دەکرد.
بەڕای من حکومەتەکەی نەتانیاهۆ پلانی کارکردنی شاراوەی لەم شەڕەدا هەیە ” hidden agenda “
“ئەجێندایەکی شاراوە”ی هەیە، کە بێگومان ئەوەندە شاراوەش نییە. پلانەکەی ئەوەیە کە غەززە والێ بکات کە بۆ فەلەستینیەکان شوێنێکی گونجاو نەبێت بۆ نیشتەجێبوون. بێگومان ئەوان بە ئاشکرا ئەمە ناڵێن، بەڵام لە دەربڕینی سەرنجەکانی دەسەڵاتدارانی ئیسرائیلەوە، دەتوانن لەم ئاراستەیە تێبگەن. لە چەند هەفتەی ڕابردوودا چەندین چاوپێکەوتنم لەگەڵ بەرپرسانی کابینەی نەتانیاهۆ یان هێزە سەربازی و پەرلەمانییەکانی ئیسرائیل بینیوە، کە لێرەدا ئاماژە بە هەندێکیان دەکەم.
جێگری سەرۆکی پەرلەمانی ئیسرائیل دەڵێت “پێویستە فەلەستینییەکان بخەینە سەر بەلەمێک و بۆ هەر شوێنێک کە لەگەڵیاندا بگونجێت بنێرین، ئایا حکومەتی سکۆتلەندا قبوڵیان دەکات؟ ئێمە ڕادەستیان دەکەین!” ئەم لێدوانە کاردانەوەیەکە لەدژی ناڕەزایەتی دەسەڵاتدارانی سکۆتلەندا بەرامبەر بە تاوانەکانی حکومەتی ئیسرائیل لە کەرتی غەززەدا.
بەرپرسێکی وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل دەڵێت “دەبێت قەیرانێکی مرۆیی لە غەززە دروست بکەین، و دەیان هەزار یان تەنانەت سەدان هەزار کەس ناچار بکەین داوای پەنابەری لە میسر یان وڵاتانی کەنداو بکەن”.
بەرپرسێکی وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل لە لێدوانێکدا دەڵێت “لە کۆتاییدا غەززە دەکەینە شارێکی چادر، کەبینایەک لەدوای خۆی بەجێناهێڵرێت”.
بەرپرسێکی کابینەی نەتانیاهۆ لە زاری ناوبراوەوە لە ئاهەنگێکی ئێوارەدا پێش شەڕی ئەم دواییە دەڵێت “لە شەڕی داهاتوودا ئەگەر کارێکی دروست بکەین، ئەوا چانسی ئەوەمان دەبێت هەموو عەرەبەکان فڕێ بدەینە دەرەوە، دەتوانین کەناری ڕۆژئاوا “. و قودس” پاک بکەینەوە.
ئەمانە نموونەی گێڕانەوەی ئاراستە و ستراتیژی ڕاستەقینەی حکومەتی ئیسرائیلن. گرنگ ئەوەیە حکومەتی ئیسرائیل پێویستی بە هێزێکی وەک حەماس هەیە بۆ جێبەجێکردنی ئەم سیاسەتە. حەماس و هێزە ئیسلامییەکانی دیکە، بە لێدانی تەپڵی فڕێدانی ئیسرائیل بۆ ناو دەریا، ڕێگە بە بزووتنەوەی ڕاستڕەوی توندڕەو لەم وڵاتە دەدەن، لە ژێر ئاڵای “بەرگریکردن لە بوونی دەوڵەتی ئیسرائیل” سیاسەتەکانی پاکتاوی نەتەوەیی خۆیان بەڕێوەببەن. تیرۆریزمی ئیسلامی و تیرۆریزمی فاشیستی حکومەتی ئیسرائیل پێویست و تەواوکەرن بۆ یەکتر و دوو دیوی یەک دراو. نەک تەنها لە ڕوانگەی ستراتیژییەوە، بەڵکو لە ڕوانگەی پراکتیکی-تاکتیکیشەوە، بەڵگە هەیە کە هاوتەریبی حکومەتی ئیسرائیل و حەماس نیشان دەدات. هێزەکانی حکومەتی ئۆپۆزسیۆنی نەتانیاهۆ ئاشکرایان کردووە کە لە چەندین کۆبوونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی حکومەتدا ڕایگەیاندووە، هەرکەسێک دۆستی ئیسرائیل بێت، دەبێت لایەنگری حەماس بێت. لەم پێوەندییەدا حکوومەتی نەتانیاهۆ هەندێک ڕێوشوێنی گرتووەتەبەر. ئیهود ئۆلمێرت، سەرۆکوەزیرانی پێشووی ئیسرائیل دەڵێت، نزیکەی یەک ملیار دۆلار لەلایەن قەتەرەوە بە حەماس دراوە و نێوەندگیری گواستنەوەی پارە بووە لەلایەن حکومەتی نەتانیاهۆوە. ئەم بڕە پارەیە بە کاش و بە جانتایەک گەیشتە حەماس. (بە هەمان شێوە کە ئیدارەی ئۆباما پارەی نەختینی بە کۆماری ئیسلامی دا). هۆکاری ئەم پشتیوانییە پراکتیکییە ڕوونە. ئەوان دەیانەوێت حەماس دژی مەحمود عەباس و دەسەڵاتی فەلەستین لە کەرتی ڕۆژئاوا بەهێزتر بکەن بۆ ئەوەی هەردوو ڕیزی فەلەستینییەکان دابەش ببن و پلانی دوو دەوڵەتی کە مەحمود عەباس قبوڵیان کردووە بە کردەوە ڕەت بکرێتەوە. حکومەتی ئیسرائیل پێویستی بە هێزێکی ئیسلامی هەیە کە دژی بوونی ئیسرائیل بێت بۆ ئەوەی پاساو بۆ سیاسەتە فاشیستی-ئاینی-ڕەگەزییەکانی خۆی بسەلمێنێت. بۆ ئەوەی بتوانێت پرسی پەنابەرە فەلەستینییەکان بخاتە ژێر سێبەری شەڕی ئیسلامی و جوولەکەکان و بەرگری لە بوونی ئیسرائیل بکات لە بەرامبەر تیرۆریستانی ئیسلامی، هەروەها فراوانکردن و چەسپاندنی دەسەڵاتی خۆی تەنانەت بەسەر ناوچە داگیرکراوەکانی دوای شەڕی شەش ڕۆژە. بۆ ئەوەی بتوانرێت ڕێککەوتنەکانی ئۆسلۆ و پێکهێنانی دەوڵەتی فەلەستینی لە کەرتی غەززە و کەناری ڕۆژئاوا دوابخرێت. نەتانیاهۆ لەم دواییانەدا ڕایگەیاند کە ڕێککەوتنی ئۆسلۆ هەڵەیەکی کوشندە بووە! حەماس و کۆماری ئیسلامی و حزبوڵاش هەمان قسە دەڵێن. شەڕی ئێستا دەرئەنجامی دژایەتیی لایەنەکانە بۆ چارەسەری سیاسی کێشەکە و دەرئەنجامی سیاسەتی بەهێزکردنی حەماسە لەدژی فەتح. حکومەتی ئیسرائیل پێشوازی لەم شەڕە کرد، چونکە بە گوتەی ناتانیاهۆ، دەرفەتێک بۆ پاککردنەوەی فەلەستینییەکان لە ناوچە داگیرکراوەکان و لە قودس دەڕەخسێنێت.
ئەمە تەواوی مەسەلەکەیە. ئامانجی حکوومەتی ئیسرائیل تەواوکردنی پاکتاوی نەتەوەیی فەلەستینییەکانە، ئامانجی هێزە ئیسلامییەکانیش دامەزراندنی نیزامێکی هاوشێوەی تاڵیبان و کۆماری ئیسلامییە لە ناوچەکەدا! ئەمانە ئامانجی ڕاستەقینەی لایەنەکانی ئەم شەڕە کۆنەپەرستانە و دژە ئینسانییەن.
دوای هێرشی دڕندانەی حەماس لە ٧ی ئۆکتۆبەر و دەستپێکردنی بۆردومانی کەرتی غەززە لەلایەن ئیسرائیلەوە، یەکێک لەهاوڕێیان دەپرسێت، “حکومەتی ئیسرائیل دەیتوانی چ کارێکیتر بکات؟ باشە دەبوو بەرگری لە بوونی خۆی بکردایە”. وەڵامی من ئەوە بوو، یەکەم: ئەگەر بەدڵسۆزی بۆ ڕێککەوتنەکانی ئۆسلۆ بمایەتەوە وبە شوێن چارەسەری سیاسی کێشەکەوە بوایە، دۆخەکە نەدەگەیشتە ئەم ئاستە. دووەم: دوای هێرشی حەماس، دەتوانێت دەستبەجێ پەیوەندی بە مەحمود عەباسەوە بکات و فەتح و دەسەڵاتی فەلەستین وەک تاکە نوێنەری خەڵکی فەلەستین بناسێت و ئامادەیی خۆی بۆ جێبەجێکردنی پلانی دوو دەوڵەتی ڕابگەیەنێت و داوا لە هێزەکانی فەلەستین بکات کە ئەنجامدەرانی هێرشی دڕندانە.٧ئۆکتۆبەر بناسێنن تا وەک تاوانباری جەنگ دادگایی بکرێن. ئه گه ڕ ئه م هه ڵوێسته ی وەرگرتبا، ده توانن دڵنیابن که خه ڵکی غه ززه له دژی حه ماس ڕاپه ڕینی ده کرد. بەڵام ئەوە ناکات چونکە وەک من ڕوونم کردەوە ئامانجی چارەسەرکردنی پرسی فەلەستین نییە بە هیچ شێوەیەک. چونکە چاوەڕێی شەڕێکی لەو شێوەیە بوو تا وەک خۆیان دەڵێن غەززە بکەنە “شاری چادر نیشینەکان”.
هێرش دەکەنە سەر نەخۆشخانەی شەفا لە کەرتی غەززە بەو پاساوەی کە بارەگای حەماس لە تونێلەکانی خوار ئەم نەخۆشخانەیەدایە. بەڵام ئەگەر ئەمەیش بێت، هێرشکردنە سەر نەخۆشخانە ڕێگەپێدراو نییە. دەبێت مرۆڤ بپرسێت ئەگەر تیرۆریستان نەخۆشخانەیەکیان لە تەلئەبیب داگیر کردبا، ئایا سوپای ئیسرائیل جارێکی تر هێرشی دەکردە سەر ئەوێ؟ ئایا هێرشکردنە سەر نەخۆشخانە هێندەی بەکارهێنانی نەخۆشخانە لە شەڕدا نامرۆڤانە و دڕندانە نییە؟ وەڵامەکە بۆ هەر کەسێک کە بۆنی شارستانییەتی کردبێت ڕوونە، بەڵام چاوەڕوانییەکی لەو شێوەیە لەو هێزە ئەوپەڕی کۆنەپەرستانەی کە بەشدارن لەم شەڕەدا ناکرێت.
بزووتنەوەی جیهانی دژی شەڕ ئەرکی ئەوەیە کە داوای کۆتاییهێنانی دەستبەجێی شەڕ بکات (و نەک تەنها ئاگربەست)، ئازادکردنی هەموو بارمتەکان، دادگاییکردنی لایەنە شەڕکەرەکان وەک تاوانباری جەنگ و پێشخستنی چارەسەری دوو دەوڵەتی و فشارخستنە سەر حکومەتەکان و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان بۆ ئەوەی کاربکەن، بەکردەیی کردنەوەی، لەبەرامبەر ئەم دڕندەییەدا بوەستن و ڕایبگرن.
لەمەشدا خەڵک و شۆڕشی ئێران دەتوانێ ڕۆڵی یەکلاکەرەوە بگێڕێت. بەشی دووەمی باسەکە شەڕی خەڵکی ئێرانە لە دژی کۆماری ئیسلامی.
بە بڕوای من تاکە هێزێک کە بە شێوەیەکی واقیعی و کردەیی بتوانێت نەک تەنیا بە قسە و هەڵوێست کۆتایی بەم ململانێی ئایینی و نەتەوەییە لەسەر پرسی فەلەستین بهێنێت، ئەو هێزە شۆڕشگێڕەیە کە لە ئێراندا لە ئارادایە. چونکە هەمووان دەزانن لەگەڵ لاوازبوونی کۆماری ئیسلامی، تەواوی بزووتنەوەی ئیسلامی لە ناوچەکەدا لاواز دەبێت و هاوکات لەگەڵ ئەوەشدا تەواوی بەرەی لیکودیش لاواز دەبێت.
شۆڕشێک لە ئیسرائیلدا نییە. لە غەززە و کەرتی ڕۆژئاوا شۆڕش نییە. ڕق و کینە لە هێزە تیرۆریستییە ئیسلامییەکان و ڕق لە حکومەتی ئیسرائیل هەیە، بەڵام ئەمە نەگۆڕاوە بۆ هێزێکی ماددی کە بتوانێت گۆڕانکارییەک بە قازانجی مرۆڤایەتی و قازانجی ڕاستەقینەی خەڵکی فەلەستین دروست بکات. ئەم هێزە تەنیا لە ئێران دەبینین.
ئەوەی کە شۆڕشی ژن ژیان ئازادی لە ڕووی مەیدان و خۆپیشاندان و کۆبوونەوەکانەوە هێور بووەتەوە، بەو مانایە نییە کە تەوەرو ناوەرۆک و دروشم و کەشوهەوای سیاسی ئێران گۆڕاوە و خەڵک هێور بووەتەوە یان تۆقێنراوەتەوە و ڕێژیمیش خۆی جێگیرکردووە.
سەیرکەن، لە پێوەندی لەگەڵ ئەم شەڕەدا، یەکەم کار کە کۆماری ئیسلامی کردی، هەڵکردنی ئاڵای فەلەستین بوو لە یاریگایەکی وەرزشیدا. لە لایەکی ترەوە، خەڵک بە دروشمێکی بێ ئامادەکاری، داری ئاڵاکەیان گواستەوە بە ئەو بەکرێگیراوانەی کە لە یاریگاکەدا دەیانخولاندەوە. ڕژێم وێنەی ئاڵای ئیسرائیلی لەسەر شۆستەکان کێشا، خەڵک لێی دروکەوتنەوە و تێی نەپەڕین بەسەریدا. لە لێدوان و ڕاگەیاندنی تێکۆشەرانی شۆڕش و لە سۆشیال میدیادا گوتارێک لە خاڵی پێچەوانەی پڕوپاگەندەی حکومەتدا پێکهێنرا و فراوانتر کرا. دەمەوێت ئەوە بڵێم کە خەڵک ئەم دژە ئیسرائیلیزمە و هاوسۆزی فەلەستینەی کۆماری ئیسلامیی باش دەناسن. ئەوان دەزانن کە ئاڵایەکە بۆ پاراستنی دەسەڵاتی ڕەشی حکومەتە بەسەر کۆمەڵگای ئێران و ناوچەکەدا و دژی دەوەستنەوە. خەڵک ماوەیەکی زۆرە دەستی ئەمانەیان دەخوێندۆتەوە و دروشمی “واز لەفەلەستین بهێنە،بیرێک لە حاڵی ئێمە بکەرەوە” دەڵێنەوە. ئەمەش بەو مانایە نییە کە کوشتنی نزیکەی پێنج هەزار منداڵی فەلەستینی لەم شەڕەدا بۆ خەڵکی ئێران گرنگ نییە، بەڵکو ئەوە مانای ئەوەیە کە خەڵک نایەوێت لایەنگری حکومەتێک بێت کە پرسی فەلەستینی کردۆتە ئامرازێک بۆ سەپاندنی زۆرترین دواکەوتوویی و نامرۆڤانەترین سیاسەتەکان و هێزەکان، چ لە ئێران، چ لەسوریا و عێراق، یان لە هەموو ناوچەکە.
یەکێک لە هاوڕێیان دەیگوت بۆچی ئێمە شاهیدی بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان نین لە هەموو جیهاندا لە بنەڕەتدا دژی تاوانەکانی حکومەتی ئیسرائیل و بۆ کۆتاییهێنان بەو شەڕەی لە ئێران پێکهاتووە؟ وەڵامی من ئەوە بوو کە خەباتی خەڵکی ئێران هەرلەم بەرەی خەڵکی جیهانەدا هێزێکی کاریگەرە چونکە کۆماری ئیسلامی کردۆتە ئامانج. ئەوەی کە خەڵکی جیهان لە خەباتێکدا کۆدەبنەوە، بەو مانایە نییە کە لە هەموو وڵاتان هەمان دروشم دەڵێنەوە. لە ئەمریکا خەڵک دژی ئیسرائیل دێنە سەر شەقامەکان، چونکە حکومەتی ئەمریکا بە هەموو هێزێکییەوە لە پشت ئیسرائیلەوەیە. تەنانەت بەشێک لە جوولەکە ئەمریکییەکان لە بەردەم کۆنگرەی ئەو وڵاتەدا کۆبوونەوە و ناڕەزایەتییان بەرامبەر بە حکومەتی ئیسرائیل دەربڕی. ڕایانگەیاند کە بە ناوی ئێمەوە مەکوژن
و داوای لە حکومەتی بایدن کرد کە واز لە پشتیوانیکردن لە حکومەتی ئیسرائیل بهێنێت(not in our name) ). لە ئێرانیش هەمان خەبات لە دژی جەمسەرەکەی تری شەڕ، دژ بە کۆماری ئیسلامی دەبینی. هەندێ لە هاوڕێیان بیرم دەخەنەوە کە خەڵکی ئێران دژی هەر دوو لایەنی شەڕ نین و تەنیا ناڕەزایەتی لە دژی کۆماری ئیسلامی و حەماس نیشان دەدەن. وەڵامی من ئەوەیە کە منیش کاتێک لە ئێران بووم هەمان شتم دەکرد. هه روه ها به هه موو هێزم له به ڕامبەر کۆماری ئیسلامی و پڕوپاگه نده پووچه دژه ئیسرائیلیەکانی ڕادەوە ستام.
سەیرکەن لە جەنگی جیهانی یەکەمدا دروشمی بەلشەفییەکان کە دەیانویست کۆتایی بە شەڕەکە بهێنن، “هەموو چەکەکان ڕووبکەنەوە حکومەت” بوو. واتە لە ئەڵمانیا، کرێکاران و خەڵکی شەریفی ئەڵمانیا دەبێت لە دژی حکومەتی ئەڵمانیا، لە ڕووسیاش، دژی حکومەتی ڕووسیا. ئەم دوو بزووتنەوەیە پێدەچێت دژ بەیەک بن، بەڵام لە ڕاستیدا بە یەک ئاراستەدان. لە شوێنێک بانگەوازی خەڵک دەکەیت بۆ شەڕکردن دژی حکومەتی ئەڵمانیا، لە شوێنێکی تریش دژی حکومەتی ڕووسیا و ئەمەش تاکتیکی دروستە. ئەگەر خەڵک لە هەموو ئەو وڵاتانەی کە لە شەڕی جیهانی یەکەمدا بەشدار بوون، دژی حکومەتەکەی خۆیان بهاتنایەتە مەیدان، ئەوا یەکسەر شەڕ کۆتایی پێدەهات. شۆڕشی ڕووسیا ئەو کارەی کرد. لە کاتی شەڕدا حکومەتی تزاری ڕووخاند و پەیمانی ئاشتی لەگەڵ حکومەتی ئەڵمانیا واژۆ کرد. ئەگەر هێزە شۆڕشگێڕەکانی وەک بەلشەفییەکان لە وڵاتانی دیکەدا چالاک بوونایە، دەکرا لە هەموو وڵاتان ئەمە ڕووبدات و شەڕ و کوشتار بە دەسەڵاتی خەڵک کۆتایی پێ دەهات.
ئەمە بۆ شەڕی غەززەش ڕاستە. خەڵکی ئێران لەم شەڕەدا وەک پایە و میحوەری هێزە ئیسلامییەکان دژی کۆماری ئیسلامی دەجەنگن و خەڵکی ئیسرائیلیش وەک هۆکاری ڕاستەوخۆی کوشتنی ڕۆژانەی خەڵکی ناسیۆنالیستی خۆشەویات دەبن، بەڵام ئیسرائیل لە مێژووی شەڕەکاندا ئیستسنایە. لە ئەنجامی ئەم شەڕە ناتانیاهۆ زۆر بێزراوتر بووە. کۆماری ئیسلامی لە ئاکامی ئەم شەڕە لە ئێران زیاتر بێزراوتر و ڕیسواتر بووە.
سروشتییە کە وا بیت.
لە ئێران خەڵک دروشم دژی ئیسرائیل ناڵێنەوە و نابێت بیشیڵێنەوە. سەیرکەن خەباتی شەقام و مەیدانی شتێکە، شیکردنەوە و ڕوونکردنەوەی سیاسیش شتێکی ترە. ئەگەر پرسیار لە حیزبێکی وەک ئێمە بکرێت دەربارەی ئەم شەڕە، ئێمە هەموو حەقیقەتەکە دەخەینە بەردەم خەڵک. هاوشێوەی ئەو باسەی کە لێرەدا وروژاندم. کە ئەم شەڕە هیچ پەیوەندییەکی بە ئازارەکانی خەڵکی فەلەستینەوە نییە، کە حەماس و نەتانیاهۆ بە کردەوە دەستیان لەناو دەستی یەکدایە، ئەوەی کە خەباتیان لەپێناو گێڕانەوەی پەنابەرە فەلەستینییەکانیان بۆ سەرماڵ حاڵی خۆیان کردووە بە شەڕێکی ئایینی و هتد.
دامودەزگاکان و کەسایەتییە شۆڕشگێڕەکانی ناو ئێران هەمان هەڵوێستیان هەیە. ئەگەر لێدوانەکانی یەکێتی ئازاد و یەکێتیی نووسەران و خانەنشینان و تەنانەت هەڵوێستی زیندانیانی سیاسی وەک گۆلرۆخ ئێرانی و نێرگس محەمەدی سەبارەت بە شەڕی غەززەتان بینیبێت، تێدەگەن کە ئەوان هەڵوێستیان لە دژی تەواوی شەڕ تەواوی ئەو هێزە کۆنەپەرستانەی کە تێیدا بەشدارن. به تایبه تی به یاننامه ی جه عفه ڕ عه زیم زاده سکرتێری یه کێتی ئازاد ڕوونکردنەوە و شیکارییەکی ورد و ڕادیکاڵی دژ به هه ڕدوو لایه نی شه ڕەکە خستۆته ڕوو. بەڵام ئەگەر هەر ئەم تێکۆشەرانە بچنە سەر شەقام، ناڕەزایەتی خۆیان لە دژی کۆماری ئیسلامی و حەماس چڕ دەکەنەوە. لە شەقامەکانی ئێراندا دروشم دژی کۆماری ئیسلامی و لە ئەمریکاش دژی ئیسرائیل بوترێتەوە، چونکە حکومەتی ئەمریکا بەتەواوی لە پشت حکومەتی ئیسرائیلەوەیە، هەروەک چۆن کۆماری ئیسلامی بەتەواوی پشتیوانی حەماس دەکات.
جیاوازی کۆمەڵگای ئێران و ئیسرائیل، ئەمریکا و وڵاتانی دیکە لەوەدایە کە خەریکی شۆڕشێکی گەورەیە بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و هەر بۆیەش بزووتنەوەی دژە شەڕ بۆ خەڵکی ئێران مانایەکی تایبەتی هەیە: هەوڵدان تا ئەو جێگایەی کە دەکرێت بۆ لابردنی قاچێکی گرنگی ئەم شەڕە بەربەرییە. دروشمی مەرگ بۆ کۆماری ئیسلامی دەگێڕێتەوە و حکومەت لەگەڵ دڵی شەڕ و بەندەرەکەیدا دەکاتە یەک دراو. خەڵک دەزانن فەلەستین پەناگەی حکومەتێکی بەتاڵ و درۆینە. ئاڵایەکە بۆ سەرکوتکردنی خەڵک لە خودی ئێراندا.
ئەمڕۆ لایەنێکی گرنگی فەرهەنگی ناڕەزایەتی خەڵکی ئێران گاڵتەکردنە بە پڕوپاگەندەی شەڕ و پووچ وپوچی بەرپرسانی ڕێژیم لە دژی حکوومەتی ئیسرائیل. دەڵێن ئێوە کە شانازیتان بە سوپای قودسەوە دەکرد و دەمتان لە لەناوبردنی ئیسرائیل و فەتحکردنی قودس دەکوتی، بۆچی نەڕۆیشتن؟ بۆ ناڕۆن شەهید لەوێ شەهیدبن؟! ئەگەر سەیری سۆشیال میدیا بکەیت دەبینیت خەڵک لە ئساتێکی فراواندا بە ڕیشی حکومەت پێدەکەنن و بە گەورە گاڵتەبارانیان دەکەن. ئەمە بەو مانایە نییە کە خەڵکی بەڕاستی دەیانەوێت ڕژیم بچێتە ناو شەڕەوە، بەڵکو بە حکومەت دەڵێن ئێمە دەستی ئێوەمان خوێندووەتەوە و ڕێگەتان پێنادەین ئەم شەڕە لە دژی شۆڕشەکەمان بەکار بهێنن ئەیانەوێتدبڵێن بێمانان، فێڵبازن , درۆزنن.
وەک چۆن لە سەرەوە دوو جەمسەری شەڕ تەواوکەری یەکترن و یارمەتی یەکتر دەدەن، لە خوارەوەش خەڵکی ئێران و خەڵکی ئیسرائیل کە ڕایدەگەیەنن کە بە ناوی ئێمەوە تاوان ئەنجام مەدەن و هەموو ئەو خەڵکە شارستانییەی جیهان کە هاتوونەتە سەر شەقامەکانی دژی ئەم شەڕە تەواوکەر و هاوسەنگەری یەکترن. لە وڵاتانی ڕۆژئاوادا بزووتنەوەی دژە شەڕ لە بنەڕەتدا دژی تاوانی ئیسرائیلە، چونکە بەردەوام وێنەی تاوانەکەی غەززە لە میدیاکانەوە دەبینن. تەنانەت حکومەتەکانی لایەنگری ئیسرائیلیش دەنگیان لێ بەرز بووەتەوە.
غەززە دژی حکوومەتی نەتانیاهۆ دەجەنگن. پێشکەوتنخوازترین بەشی کۆمەڵگای ئیسرائیل بە دروشمی ناسیۆنالیستی خۆشەویات دەبن، بەڵام ئیسرائیل لە مێژووی شەڕەکاندا ئیستسنایە. لە ئەنجامی ئەم شەڕە ناتانیاهۆ زۆر بێزراوتر بووە. کۆماری ئیسلامی لە ئاکامی ئەم شەڕە لە ئێران زیاتر بێزراوتر و ڕیسواتر بووە.
سروشتییە کە وا بیت.
لە ئێران خەڵک دروشم دژی ئیسرائیل ناڵێنەوە و نابێت بیشیڵێنەوە. سەیرکەن خەباتی شەقام و مەیدانی شتێکە، شیکردنەوە و ڕوونکردنەوەی سیاسیش شتێکی ترە. ئەگەر پرسیار لە حیزبێکی وەک ئێمە بکرێت دەربارەی ئەم شەڕە، ئێمە هەموو حەقیقەتەکە دەخەینە بەردەم خەڵک. هاوشێوەی ئەو باسەی کە لێرەدا وروژاندم. کە ئەم شەڕە هیچ پەیوەندییەکی بە ئازارەکانی خەڵکی فەلەستینەوە نییە، کە حەماس و نەتانیاهۆ بە کردەوە دەستیان لەناو دەستی یەکدایە، ئەوەی کە خەباتیان لەپێناو گێڕانەوەی پەنابەرە فەلەستینییەکانیان بۆ سەرماڵ حاڵی خۆیان کردووە بە شەڕێکی ئایینی و هتد.
دامودەزگاکان و کەسایەتییە شۆڕشگێڕەکانی ناو ئێران هەمان هەڵوێستیان هەیە. ئەگەر لێدوانەکانی یەکێتی ئازاد و یەکێتیی نووسەران و خانەنشینان و تەنانەت هەڵوێستی زیندانیانی سیاسی وەک گۆلرۆخ ئێرانی و نێرگس محەمەدی سەبارەت بە شەڕی غەززەتان بینیبێت، تێدەگەن کە ئەوان هەڵوێستیان لە دژی تەواوی شەڕ تەواوی ئەو هێزە کۆنەپەرستانەی کە تێیدا بەشدارن. به تایبه تی به یاننامه ی جه عفه ڕ عه زیم زاده سکرتێری یه کێتی ئازاد ڕوونکردنەوە و شیکارییەکی ورد و ڕادیکاڵی دژ به هه ڕدوو لایه نی شه ڕەکە خستۆته ڕوو. بەڵام ئەگەر هەر ئەم تێکۆشەرانە بچنە سەر شەقام، ناڕەزایەتی خۆیان لە دژی کۆماری ئیسلامی و حەماس چڕ دەکەنەوە. لە شەقامەکانی ئێراندا دروشم دژی کۆماری ئیسلامی و لە ئەمریکاش دژی ئیسرائیل بوترێتەوە، چونکە حکومەتی ئەمریکا بەتەواوی لە پشت حکومەتی ئیسرائیلەوەیە، هەروەک چۆن کۆماری ئیسلامی بەتەواوی پشتیوانی حەماس دەکات.
جیاوازی کۆمەڵگای ئێران و ئیسرائیل، ئەمریکا و وڵاتانی دیکە لەوەدایە کە خەریکی شۆڕشێکی گەورەیە بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و هەر بۆیەش بزووتنەوەی دژە شەڕ بۆ خەڵکی ئێران مانایەکی تایبەتی هەیە: هەوڵدان تا ئەو جێگایەی کە دەکرێت بۆ لابردنی قاچێکی گرنگی ئەم شەڕە بەربەرییە. دروشمی مەرگ بۆ کۆماری ئیسلامی دەگێڕێتەوە و حکومەت لەگەڵ دڵی شەڕ و بەندەرەکەیدا دەکاتە یەک دراو. خەڵک دەزانن فەلەستین پەناگەی حکومەتێکی بەتاڵ و درۆینە. ئاڵایەکە بۆ سەرکوتکردنی خەڵک لە خودی ئێراندا.
ئەمڕۆ لایەنێکی گرنگی فەرهەنگی ناڕەزایەتی خەڵکی ئێران گاڵتەکردنە بە پڕوپاگەندەی شەڕ و پووچ وپوچی بەرپرسانی ڕێژیم لە دژی حکوومەتی ئیسرائیل. دەڵێن ئێوە کە شانازیتان بە سوپای قودسەوە دەکرد و دەمتان لە لەناوبردنی ئیسرائیل و فەتحکردنی قودس دەکوتی، بۆچی نەڕۆیشتن؟ بۆ ناڕۆن شەهید لەوێ شەهیدبن؟! ئەگەر سەیری سۆشیال میدیا بکەیت دەبینیت خەڵک لە ئساتێکی فراواندا بە ڕیشی حکومەت پێدەکەنن و بە گەورە گاڵتەبارانیان دەکەن. ئەمە بەو مانایە نییە کە خەڵکی بەڕاستی دەیانەوێت ڕژیم بچێتە ناو شەڕەوە، بەڵکو بە حکومەت دەڵێن ئێمە دەستی ئێوەمان خوێندووەتەوە و ڕێگەتان پێنادەین ئەم شەڕە لە دژی شۆڕشەکەمان بەکار بهێنن ئەیانەوێتدبڵێن بێمانان، فێڵبازن , درۆزنن.
وەک چۆن لە سەرەوە دوو جەمسەری شەڕ تەواوکەری یەکترن و یارمەتی یەکتر دەدەن، لە خوارەوەش خەڵکی ئێران و خەڵکی ئیسرائیل کە ڕایدەگەیەنن کە بە ناوی ئێمەوە تاوان ئەنجام مەدەن و هەموو ئەو خەڵکە شارستانییەی جیهان کە هاتوونەتە سەر شەقامەکانی دژی ئەم شەڕە تەواوکەر و هاوسەنگەری یەکترن. لە وڵاتانی ڕۆژئاوادا بزووتنەوەی دژە شەڕ لە بنەڕەتدا دژی تاوانی ئیسرائیلە، چونکە بەردەوام وێنەی تاوانەکەی غەززە لە میدیاکانەوە دەبینن. تەنانەت حکومەتەکانی لایەنگری ئیسرائیلیش دەنگیان لێ بەرز بووەتەوە.
” بە ناوی ئێمەنا” دەستی بە ناڕەزایەتی خۆی کردووە.
شرۆڤەکارێک دەڵێت لە شەڕەکاندا بەزۆری حکومەتەکان بە فووکردنە دەماری میللی و بانگەشەی ناسیۆنالیستی خۆشەویات دەبن، بەڵام ئیسرائیل لە مێژووی شەڕەکاندا ئیستسنایە. لە ئەنجامی ئەم شەڕە ناتانیاهۆ زۆر بێزراوتر بووە. کۆماری ئیسلامی لە ئاکامی ئەم شەڕە لە ئێران زیاتر بێزراوتر و ڕیسواتر بووە. سروشتییە کە وا بیت.
لە ئێران خەڵک دروشم دژی ئیسرائیل ناڵێنەوە و نابێت بیشیڵێنەوە. سەیرکەن خەباتی شەقام و مەیدانی شتێکە، شیکردنەوە و ڕوونکردنەوەی سیاسیش شتێکی ترە. ئەگەر پرسیار لە حیزبێکی وەک ئێمە بکرێت دەربارەی ئەم شەڕە، ئێمە هەموو حەقیقەتەکە دەخەینە بەردەم خەڵک. هاوشێوەی ئەو باسەی کە لێرەدا وروژاندم. کە ئەم شەڕە هیچ پەیوەندییەکی بە ئازارەکانی خەڵکی فەلەستینەوە نییە، کە حەماس و نەتانیاهۆ بە کردەوە دەستیان لەناو دەستی یەکدایە، ئەوەی کە خەباتیان لەپێناو گێڕانەوەی پەنابەرە فەلەستینییەکانیان بۆ سەرماڵ حاڵی خۆیان کردووە بە شەڕێکی ئایینی و هتد.
دامودەزگاکان و کەسایەتییە شۆڕشگێڕەکانی ناو ئێران هەمان هەڵوێستیان هەیە. ئەگەر لێدوانەکانی یەکێتی ئازاد و یەکێتیی نووسەران و خانەنشینان و تەنانەت هەڵوێستی زیندانیانی سیاسی وەک گۆلرۆخ ئێرانی و نێرگس محەمەدی سەبارەت بە شەڕی غەززەتان بینیبێت، تێدەگەن کە ئەوان هەڵوێستیان لە دژی تەواوی شەڕ تەواوی ئەو هێزە کۆنەپەرستانەی کە تێیدا بەشدارن. به تایبه تی به یاننامه ی جه عفه ڕ عه زیم زاده سکرتێری یه کێتی ئازاد ڕوونکردنەوە و شیکارییەکی ورد و ڕادیکاڵی دژ به هه ڕدوو لایه نی شه ڕەکە خستۆته ڕوو. بەڵام ئەگەر هەر ئەم تێکۆشەرانە بچنە سەر شەقام، ناڕەزایەتی خۆیان لە دژی کۆماری ئیسلامی و حەماس چڕ دەکەنەوە. لە شەقامەکانی ئێراندا دروشم دژی کۆماری ئیسلامی و لە ئەمریکاش دژی ئیسرائیل بوترێتەوە، چونکە حکومەتی ئەمریکا بەتەواوی لە پشت حکومەتی ئیسرائیلەوەیە، هەروەک چۆن کۆماری ئیسلامی بەتەواوی پشتیوانی حەماس دەکات.
جیاوازی کۆمەڵگای ئێران و ئیسرائیل، ئەمریکا و وڵاتانی دیکە لەوەدایە کە خەریکی شۆڕشێکی گەورەیە بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و هەر بۆیەش بزووتنەوەی دژە شەڕ بۆ خەڵکی ئێران مانایەکی تایبەتی هەیە: هەوڵدان تا ئەو جێگایەی کە دەکرێت بۆ لابردنی قاچێکی گرنگی ئەم شەڕە بەربەرییە. دروشمی مەرگ بۆ کۆماری ئیسلامی دەگێڕێتەوە و حکومەت لەگەڵ دڵی شەڕ و بەندەرەکەیدا دەکاتە یەک دراو. خەڵک دەزانن فەلەستین پەناگەی حکومەتێکی بەتاڵ و درۆینە. ئاڵایەکە بۆ سەرکوتکردنی خەڵک لە خودی ئێراندا.
ئەمڕۆ لایەنێکی گرنگی فەرهەنگی ناڕەزایەتی خەڵکی ئێران گاڵتەکردنە بە پڕوپاگەندەی شەڕ و پووچ وپوچی بەرپرسانی ڕێژیم لە دژی حکوومەتی ئیسرائیل. دەڵێن ئێوە کە شانازیتان بە سوپای قودسەوە دەکرد و دەمتان لە لەناوبردنی ئیسرائیل و فەتحکردنی قودس دەکوتی، بۆچی نەڕۆیشتن؟ بۆ ناڕۆن شەهید لەوێ شەهیدبن؟! ئەگەر سەیری سۆشیال میدیا بکەیت دەبینیت خەڵک لە ئساتێکی فراواندا بە ڕیشی حکومەت پێدەکەنن و بە گەورە گاڵتەبارانیان دەکەن. ئەمە بەو مانایە نییە کە خەڵکی بەڕاستی دەیانەوێت ڕژیم بچێتە ناو شەڕەوە، بەڵکو بە حکومەت دەڵێن ئێمە دەستی ئێوەمان خوێندووەتەوە و ڕێگەتان پێنادەین ئەم شەڕە لە دژی شۆڕشەکەمان بەکار بهێنن ئەیانەوێتدبڵێن بێمانان، فێڵبازن , درۆزنن.
وەک چۆن لە سەرەوە دوو جەمسەری شەڕ تەواوکەری یەکترن و یارمەتی یەکتر دەدەن، لە خوارەوەش خەڵکی ئێران و خەڵکی ئیسرائیل کە ڕایدەگەیەنن کە بە ناوی ئێمەوە تاوان ئەنجام مەدەن و هەموو ئەو خەڵکە شارستانییەی جیهان کە هاتوونەتە سەر شەقامەکان دژی ئەم شەڕە تەواوکەر و هاوسەنگەری یەکترن. لە وڵاتانی ڕۆژئاوادا بزووتنەوەی دژە شەڕ لە بنەڕەتدا دژی تاوانی ئیسرائیلە، چونکە بەردەوام وێنەی تاوانەکەی غەززە لە میدیاکانەوە دەبینن. تەنانەت حکومەتەکانی لایەنگری ئیسرائیلیش دەنگیان لێ بەرز بووەتەوە.
هەفتەی ڕابردوو دیمەنێکم لە تیڤی بینی کە کۆرپەی پێشوەختە لە ئینکوباتۆرەکاندا(Incubator) لە نەخۆشخانەی شەفا دەیانگواستەوە بۆ ئەوەی بیبەنە میسر و دواتر بۆ تورکیا. ئەو بەرپرسەی یونیسێف کە ئەم ڕاپۆرتەی بڵاوکردەوە ڕایگەیاند کە پێدەچێت هەندێکیان لە ڕێگادا لەناو بچن. وەک ئەوەی باسی مریشکی شەش ڕۆژە بکات! باشە هەمووان بەم کارەساتە ڕادەچڵەکێن و ناتوانن هێمن دابنیشن. دەیانەوێت بێنە ناوەڕاستی شەقامەکان و هاوار بکەن، ئەم تاوانە ڕابگرن!
هەمان خەبات لە ئێرانیشدا دەگوزەرێت. خەڵک دەزانن دیوەکەی تری شەڕ لەمە تاوانبارتر و دڕندەترە. ئەگەر حکومەتی ئیسرائیل تاوانێکی لەو شێوەیە لە غەززە ئەنجام بدات، کۆماری ئیسلامی لە خودی ئێرانیشدا هەمان کار دەکات. کوشتن و تەقەکردن لە خەڵک، دەرهێنانی چاو، ژەهراویکردن، ئەشکەنجەدان و لەسێدارەدانی منداڵان، ژن و پیاو، پیر و گەنج کاری ڕۆتینی ئەم تاوانبارانە بووە. دەزانن حەمایش لە هەمان قەبیلە و قوماشەو دەیەوێت هەمان دۆزەخ لە غەززە پیادە بکات. خەڵکی ئێران لە هەموو کەس باشتر ئەو تاوانبارانەدەناسن.
خەڵکی ئێران و خەڵکی جیهان بەم شێوەیە پێکەوە وەستاون و لە دژی هەموو ئەم شەڕە و هەڵگرسێنەرە تاوانکرەکانی هاتوونەتە مەیدان. وەک هێزی ئۆپۆزسیۆنی شۆڕشگێڕ دەبێ ئەم هاوپشتییە ببینین و شوێنی خەباتی خواستی ڕوخاندنی خەڵکی ئێران لە بزووتنەوەی جیهانی دژە شەڕدا بخەینە بەر چاوی جیهان. خەڵکی ئێران سەرقاڵی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامین و هەروەها کاری خەڵکی ئیسرائیلە کە بڕیار بدەن چی لە ناتانیاهۆ بکەن. کاتێک ئەم شەڕە کۆتایی هات، هەموو بانگەشەیەکی دژە ئیسرائیلی کۆماری ئیسلامی و سپای قودس و ڕۆژی جیهانی قودس و ئەو موشەکانەی کە دروشمی بمرێ ئیسرائیلیان لەسەرە و هەموو ئەمانە کۆدەکرێنەوە. پێگەی ناوچەیی کۆماری ئیسلامی زۆر لاوازتر دەبێت. خەڵکی ئیسرائیل ناتانیاهۆ دەخەنە بەردەم دادگا و حزبی لیکود بۆ ماوەیەکی زۆر لەنێو خەڵک و سیاسەتی ئیسرائیلدا پەراوێز دەخرێت و گۆشەگیر دەکرێت.
خاڵێکی دیکە ئەوەیە کە خەڵکی ئێران نەیانهێشتووە شۆڕشەکەیان بکەوێت ژێر کاریگەری شەڕەوە. لەم شەڕەدا ئارمیتا گیانی بەختکرد، کە ناڕەزایەتییەکی بەرفراوانی بەدوای خۆیدا هێنا، ساڵڕۆژی ئابانمان هەبوو، دروشمی ئابان بەردەوامە و لێدوان و بانگەوازی پڕ سۆز و یادکردنەوەی قوربانیانی شۆڕش بێ وەستان بەردەوامە. ئەمڕۆ ناڕەزایەتی کرێکاران و خانەنشینانی نەوت گەیشتۆتە لوتکەیەکی بێ وێنە و بەرەو فراوانبوون دەچێت. هتد و هتد. شۆڕش بە دینامیزمی خۆیەوە بەرەو پێشەوە دەڕوات و بە دوای ئامانجی خۆیدا دەگەڕێت. دەبینیت لە هەموو وڵاتانی ئیسلامی و عەرەبیدا حکومەتەکان و بەشێک لە خەڵک خۆیان دەستیان بە خۆپیشاندانی دژە ئیسرائیل کردووە، بەڵام ئەمە لە ئێران ڕووی نەدا. حکومەت هەموو هەوڵێکی دا، بەڵام سەری نەگرت. ئەم ڕاستییەش هێزی شۆڕش لە پوچەڵکردنەوەی سیاسەت و کردەوەی دژە شۆڕشی حکومەتدا نیشان دەدات.
لە کۆتاییدا وەک دەرەنجامێک دەبێ بڵێم بەرەی کاریگەر و پراکتیکی و بابەتیی دژ بەم شەڕە و دژی هێزە بەرپاکەرەکانی ئەم شەڕە کۆمەڵگای ئێرانە. وە یەکێک لە ئەرک و ڕۆڵی هێزە شۆڕشگێڕەکانی وەکو حیزبی ئێمە ئەوەیە کە سەرنجی خەڵکی جیهان ڕاکێشین بۆ ئەم کارە، لەوانەش بە ئاڵای ڕەتکردنەوە و بایکۆتی جیهانی کۆماری ئیسلامی. ئەمڕۆ زۆرێک لە حکومەتەکان حەماس بە تیرۆریست ناودەبەن، کۆماری ئیسلامی، وەک باوکی هەڵگرەوەی حەماس و پایە و میحوەرێکی ئیسلامی سیاسی لە ناوچەکە و لە جیهاندا، پێویستە بە تیرۆریستیش بناسێنرێت. کۆماری ئیسلامی وەک حەماس ڕەت بکرێتەوە و گۆشەگیر بکرێت. ئێمە هەمیشە ڕامانگەیاندووە کە “کۆماری ئیسلامی نوێنەری خەڵکی ئێران نییە، بکوژی ئەوانە” و ئەمڕۆ دەبێ جەخت لەوە بکرێتەوە کە تەنیا بکوژی خەڵکی ئێران نییە، بەڵکو بکوژی خەڵکی ئێران و بکوژی خەڵکی ناوچەکەشە.
بارودۆخیکی سیاسی کە شەڕی غەززە دروستی کرد، جارێکی دیکە پرسی بایکۆتکردنی کۆماری ئیسلامی دەخاتە سەر مێز. ئاڵای بایکۆتی کۆماری ئیسلامی بە هێز و بەدواداچوونێکی زیاترەوە هەڵبکرێت. ئەمەش لە بەرامبەردا دەتوانێت شۆڕشی ئێران بەهێزتر بکات و هەنگاوێکی گەورە بەرەو پێشەوە بنێ.
١٨ ئازەر ١٤٠٢، ٩ی دێسەمبەری ٢٠٢٣
