دەرهێنەرێكی كورد نهێنیەكانی حەشاردنی سەدام ئاشكرا دەكات.. حەیدەر عەبدولڕەحمان
دەرفەتێكی باش بۆمن ڕەخسا، كاتێ دەرهێنەر (هەڵكەوت مستەفا) بانگهێشتی بینینی فیلمی (حەشاردانی سەدام) ی بۆ كردم لەدەیەمین فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی سینەما لەدهۆك، كە بۆ یەكەم جار بوو دوای نمایش كردنی فیلمەكە لەولاَتی سعودیە، لەفیستیڤاڵی نێودەوڵەتی سینەمای دهۆك نمایش بكرێت .
بەسەعاتێك پێش نمایش گەیشتمە هۆڵی نمایشەكە، بەلاَم زۆر بەسەختی لەنێو ئاپۆرای خەڵكی چاوەڕوان، تیمی فیلمەكە راكێشی ژوورەوەیان كردم.
فیلمەكە لەلایەن كۆمپانیای (هەنی فیلم)ی نەرویجی بەهاوبەشی وەزارەتی رۆشنبیریی نەرویجی و تۆڕی میدیایی روداو بەرهەم هاتووە.
دەرهێنەر بەفۆرمێكی دیكۆمێنتاری، سەربوردەی ئەو پیاوە جوتیارو مەڕدارە دەگێڕێتەوە بەناو (عەلا نامیق) كە دوای ڕوخانی ڕژێمەكەی سەدام لەساڵی 20003 لەلایەن ئەمریكاو وڵاتە هاوپەیمانەكانی، بۆ ماوەی 235 رۆژ سەدام حسێنی لەكێڵگەكەی خۆیدا، لەناوچەی (دۆرە لە باشووری تكریت) حەشار داوە، لەكاتێكا (عەلا) ئەو سەركێشیە بەژیانی خۆی و خێزانەكەی دەكات، كە 150هەزار سەربازی ئەمریكی، بەتانك و فڕۆكە، لەزەوی و ئاسماندا، بەدوای دۆزینەوەی سەدامدا دەگەڕێن، جگە لەوەی ئەمریكا بڕی 200 هەزار دۆلاری بۆ هەر كەسێك تەرخان كردبوو، شوێنی خۆ شاردنەوەی سەدامیان پێ نیشان بدات.
لەو سۆنگەیەوە كە قسەو قسەڵۆكێكی زۆری لا بەلایەیی دەبارەی فیلمەكە دەكرێت و زۆرێك لە خەڵكی كوردستان فیلمەكەیان نەدیوە، پێم باش بوو، وەك چاودێرێكی سینەما پێداچوونەوەیەكی رەخنەیی بۆ فیلمەكە بكەم، بەرچاو روونیەك دەربارەی ئاستی هونەرییی فیلمەكەو شێوازی مامەڵە كردنی دەرهێنەر لەگەڵ بابەت و هەڵوێستی ئایدۆلۆژی و دەسەلاَتی هونەریی ئەو نیشان بدەم.
لە هەمان كاتدا ئەوە لەبیر خۆم ببەمەوە، كە فیلمەكە چەند خەلاَت بەدەست دێنێ ؟
چەند ولاَت داوای بینینیان كردووە؟
لەچەند فیستیڤاڵ بەشداری دەكات؟
چونكە پێم وایە زۆر جاران لەدەرەوەی ئاستی هونەرییی و فیكری و بەدەر لەو تەكنیك و تەكنەلۆژیاو قەوارە مادییەی بۆ بەرهەم هێنانی فیلمێك دەبێتە پێشبینی بۆ سەركەوتن و لە باوەش گرتنی لەلایەن ئەو دەزگا ئەكادیمیانەی فیلم هەڵدەسەنگێنن بۆ سەركەوتن لەفیستیڤاڵە نێو دەوڵەتیەكاندا، زۆر جاران پێشبینیەكان شكست دێنن و بەپێچەوانەی بۆچوونی ئەوان دەردەچن، بینەرو هەوادارانی سینەماو كۆمپانیا سینەماییەكان ئەنجامەكان بەسوپرایزەوە وەردەگرن، چونكە پێشبینیەكان پێوەرێكی جێگیریان نیە و رەنگە لەدوا چركەدا، هەموو پێشبینیەكان سەرەو ژێر ببنەوە، لەبری ئەوە كۆمەڵێ فاكتەری لابەلایی ئایینی، مەزهەبی، سیاسی، بازرگانی، ئابووری، بەپێی بەرژەوەندییە تایبەتیەكان دێنە پێشەوەو كار لەبڕیاری كۆتایی ئەو لیژنانە دەكەن.
ئەگەر دوور لەهەموو ئەو دەنگۆو هەرا نانەوە میدیاییەی بۆ فیلمی(حەشاردانی سەدام ) كراوە، دوای بینینی فیلمەكە وەك بینەر بۆت دەردەكەوێت كە میدیا زێتر لەپێویست قەبە كراوە، ئەو قەبە كردنەش كۆمەڵێ مەرامی سیاسی و ئایدۆلۆژی و فیكری لە پشتەوەیە، لە ئاستێكی نێو دەوڵەتیش دایە.
هەڵكەوت مستەفا ــــ بەپێی ئەزموونە سینەماییەكانی رابووردووی، دەرهێنەرێكە هەمیشە بەدوای ئەوەدا دەگەڕێت، خۆی لەتەقلیدیەت بەدوور بگرێ، سەرنجی هەوادارەكانی خۆی بەو مژارانە بەرجەستە بكات، كە دەستی دەگرن زەمینە بۆ بەرەوپێشەوە چوونی خۆش دەكەن .
وا دەردەكەوێ لەو فیلمەدا ئەركێكی قورستر لەتوانای خۆی هەڵگرتووە، كە رووبەڕووی مەترسی و هێرشی زۆری سیاسی و ئایدۆلۆژی دەبێتەوە، پرسیاری زۆر قورسی رٍووبەروو دەكرێتەوە، كە رەنگە بەرامبەر زۆر لەو پرسیارانە تووشی جۆرێك لەئاستەنگی ببێتەوە، بەلاَم ئەو لەگەڵ چاوەڕوان كردنی هەموو ئاستەنگەكان، دیارە ئامادە بووە، هەموو ئەنجامەكان قەبوڵ بكات، لەپێناو سەركەوتنی ئەو ئەزموونە تازەیەی، كە رەنگە ئەو بەلای خۆیەوە بەئەزموونێكی زۆر گران بەهای بزانێ، لەتەمەنی هونەری خۆیدا.
دەرهێنەر چۆن ئەو رووداوەی هەڵبژارد؟
هەڵكەوت ــ باس لەوە دەكات كاتێ بۆ یەكەم جار لەرۆژنامەیەكدا گوێ بیستی ناوی (عەلا نامیق) و روداوەكانی لەگەڵ سەدام دەبێت، لای خۆیەوە بڕیاری بەرهەمهێنانی ئەو فیلمە دەدات، بۆیە دوو سالاَن بەدوای (عەلا) دا دەگەڕێ، تا دەیدۆزێتەوەو بەهەموو مەرجەكانی رازی دەبێت، چونكە ئەو كات پێی وابوو (عەلا نامیق) بۆ ئەو پردێكە بۆپەڕینەوە بەرەو خۆناساندنی زێترو بەجیهان بوون، لەدنیای سینەمادا.
هەر لەوێشەوە بیری لەدۆزینەوەی پشتیوانیەك كردۆتەوە، ئەو بگەیەنێتە ئەو ئامانجە، لە سەرووی هەموشیانەوە پشتیوانی ولاَتێكی وەك نەرویجی شوێنی نیشتەجی بوونی خۆی و ولاَتی سعودیە، كە كۆمەڵێ فاكتەری ئایینی، مەزهەبی، سیاسی، نەتەوەیی بەپرسی فیلمەكەی دەبەستێتەوە.
بۆیە بینەر زۆر بەحەساسیەتەوە تەماشای هەڵوێستی دەرهێنەر دەكات و دەپرسێ ،
ئایا ولاَتێكی وەك سعودیە كە ئەوەندە لەگەڵ سینەمادا كۆك نیە، چۆن پشتیوانی خۆی بۆ فیلمەكە دەربڕیوە؟
بۆچی بۆ یەكەم جار فیلمەكە لەوێ نمایش كراوە؟
ئایا دەرهێنەر لەژێر كاریگەری پشتگیری كردنی سعودیە بەو سەخاوەتە مادییە، ناچێتە ژێر باڵی خواستەكانی سعودیەو بەمەرجەكانی رازی بێت؟
تێڕوان و هەڵوێستی خودی دەرهێنەر چۆن دەبێت؟ خۆی بەكام لایەنی سیاسی دا هەڵدەواسێ؟ بەتایبەت بەرامبەر بە سەدام حوسێنێك كە زۆرێك لە گەلەكەی قات و قڕ كردووەو ئازاری زۆری پێ گەیاندون.
ئەو لەنێوان خواستەكانی سعودیە و بەرهەم هێنەرەكانی تری، وێژانی مرۆیی خۆی وەك كوردێك و دەرهێنەرێك كامیان هەڵدەبژێری؟
ئەوەی لای دەرهێنەر یەكلایی بۆتەوە و بۆ بەرهەمهێنانی فیلمەكەی لاری لێ نەبووە، رووبەروو بوونەوەو زەق كردنەوەی پێشێڵكارییە نامرۆییەكانی ئەمریكایە، بەئازاردانی هاولاَتیە عیراقیەكان و گرتن و تەعزیب دانیان بەدڕندانەترین شێوازی تەعزیب دان لە گرتووخانەكانی ئەبو غرێب، دوای داگیركردنی عیراق.
زۆر لاپەڕەی شاراوەو نهێنی لای دەرهێنەرهە یە، بۆ دیاری كردنی هێڵە سەرەكییەكانی سیناریۆو رەسم كر دن و نمایش كردنی سەدام بە دەمی عەلاوە بینەر بەدوای ئەو لایەنەدا دەگەڕێ كە ریسوا كردنی ئەمریكای بەلاوەوە مەبەست بووە لە فیلمەكەدا، هەر ئەو لایەنە ئامانجی دەرخستنی سەدام و بەپاڵەوان كردنی بووە، بەتایبەت لەو دیمەنانەی (محەمەد ئیبراهیم) كۆنە سەرۆك پاسەوانی پیشووی سەدام و خودی سەدام، كاتێ نامەكەی ئەمریكا دەگەیەنێتە سەدام و مەرجەكانی ئازاد كردنی بۆ دەخاتە روو، سەدامیش رەتی دەكاتەوە.
هەر سعودیە نا هەندێ ولاَتی تری عەرەبی و ئەوروپیش دوای ئەو شكستە گەورەیەی عیراق لە رووی سیاسی و ئایدۆلۆژییەوە بەخۆیەوە دەیبینی، هەروا لەو هەلومەرجە سەختەی عەرەبەكان دووچاری بوون بەرامبەر بە ئیسرائیل و ئەمریكا، سۆزیان بەرامبەر بە سەدام زێتر بووەو ئەو فیلمە لەو هەلومەرجە دژوارەدا بە گرنگ دەزانن، بۆیە دەرگا بۆ فیلمەكەو هاندانی دەكەنەوە.
دەرهێنەر تێڕوانین و هەڵوێستی بەكام لادا شكاوەتەوە؟
هەر بینەرێك فیلمەكە ببینێ لەخۆی دەپرسێت ئایا دەرهێنەر گوتاری فیلمەكەی وەك بێ لایەنێك نمایش كردووە؟ یاخود بە دڵی ئەو لایەنانە كردووە، كەبۆ ئەمڕۆ سەدام بە لەپێشتر دەزانن بۆ ئەمڕۆی عیراق و ناوچەكە؟
دەرهێنەر ئەگەرچی كوردە، بەلاَم ئەو لەو كورد بوونەدا، خۆی دوورەپەرێز ڕاگرتووە ئەو ئێستا زێتر خۆی داوەتە پاڵ ئەوەی سەدام وەك مرۆڤێكی نا دكتاتۆر نیشان بدات، وەك چۆن ئەڵمانیەكان هیتلەرو تاوانەكانی وەك مۆركی شەرمەزاری بەسەر ئەڵمانیاوە دەبینن، ئەو دەرهێنەرە كوردەش نایەوێ سەدام وەك تاوانبار نیشان بدات، بەڵكو دەیەوێ بە جیهان بڵێ ئەو خۆشەویست بوو لای گەلەكەی، بۆیە سەدام لەچەندین ڤیدیۆ نیشان دەدات لەناو ئاپۆرای خەڵكەكەو شایی كردن و گەڕان بە ناویاندا، تا دوا ڕۆژانی ڕوخاندنی پەیكەرەكەی.
هەڵكەوت مستەفا لە نێوان سیاسەت و سینەمادا
لەهەموو ئەو پرسیارانە گرنگتر ئەوەیە (هەڵكەوت مستەفا) تا چەند دەتوانێ ئەمانەتی پیشەكەی خۆی بپارێزێ وەك دەرهێنەرێك و بەدیدێكی سینەمایی قوڵ بەرجەستەی ئەو ئامانجە بكات كە دیاری كردووە، بێ ئەوەی بكەوێتە ژێر كاریگەری ئەو تەوژمانەی قەستی ئەوە دەكەن دەرهێنەر بكەن بە داردەستێك بۆ گەیاندنی پەیامێك بۆ جیهان، دەربارەی سەدام حوسێن و كۆتایی رۆژانی دوایی چارەنووسی.
دوای بینین، فیلمەكە بەشێوازێكی سروشتی وەلاَمی هەموو ئەو پرسیارانەت دەداتەوە، كە لە مێشكت دا گینكڵیان خواردووە، بەلاَم دەبێت بەسێ تەوەری جیا شەن و كەوی فیلمەكە بكەیت، كە بریتین لە :
- تەوەری گێڕانەوەی عەلا نامیق
2 .تەوەری هونەریی و تەكنیكی
3.تەوەری نواندن و وێنەگرتنی روداوو قسەكانی عەلا.
بۆ تەوەری یەكەم :
ستایلی فیلمی دیكۆمێنتی پێویستی بەبەڵگە هەیە و تا بەڵگەی پێویستت لەبەردەست دا نەبێت، ناتوانی متمانەی بینەر بەدەست بێنی، بۆیە بینەر لەسەرەتای فیلمەكە تا كۆتایی گومانی لەگێڕانەوەكەی قسەكانی عەلا هەیە، كە دەرهێنەر كردویەتی بەبنەمای فیلمەكەی.
هیچ بەڵگەیەك بەدەستەوە نیە هەموو ئەو روداوانەی نێوان سەدام و عەلا وەك خۆی تۆمار كرابێت، یان داڕشتنێكی تری بۆ نەكرابێت، بەپێی خواستی لایەنی بەرهەم هێنان و دەرهێنەر.
دەرهێنەر لەلێدوانەكانیدا خۆی خستۆتە دەرەوەی بازنەی سیاسی و هەموو شتێكی داوەتە پاڵ عەلا، گوایە ئەو تەنیا قسەكانی عەلا وەك خۆی تۆمار دەكات، بەلاَم ئەم قسە سەرپێیانەی ئەو شتێكەو ئەوەی لەفیلمەكەشدا دەیبینین شتێكی ترە، هیچ بینەرێك بڕوا بەوە ناكا، دەرهێنەر بیروبۆچوونەكانی لەگەڵ كاراكتەری سەرەكی فیلمەكەی لێك جیا بێت، تەنانەت ئەگەر متمانەی تەواوی بەقسەكانی نەبێت ئامادەی ئەوە نابێت فیلمێك لەسەر بنچینەیەكی بەتاڵ بەرهەم بێنێ.
ئەوەی عەلاش دەیگێڕێتەوە، هەوڵێكە بۆ پاككردنەوەی میّژووی تاوانەكانی سەدام، بەتایبەت كاتێ عەلا لەكۆتاییەكانی فیلمەكە بەئاشكرا خۆی دەاتە لایەنگیرێكی سەدام و دەڵێت سەدام دكتاتۆر نەبوو وەك دەەڵێن.
هەروا دەرهێنەریش بەوێنە خۆی دەداتە پاڵ عەلا كاتێ روداوی دەرهێنانی سەدام لەناو چاڵەكە بەدەستی سەربازە ئەمریكیەكان دەشارێتەوە و دیمەنێكی هێمادار دروست دەكات، لەبری راكێشانی سەدام و دەرهێنانی بەبێ هۆشی، تەنیا دەستێكی سەدام بە بەرز كراوی نیشان دەدا وەك هێمایەك بۆ سەركەوتن .
2.لایەنی هونەریی و تەكنیكی:
دەرهێنەر لەزۆرینەی ئەو ئەرشیفانەی لەهەواڵگری ئەمریكاو عیراق بۆ فیلمەكە بەكاری هێناون، دەردەكەوێت كە سێ بەشی ئەو فیلمە دیكۆمێنتیانە لای بینەر نامۆ نین وچێژێك بەبینەر نابەخشن، لەبەر ئەوەی بینراون و خەڵكی لەدووبارە بینینەوەیان تێر بووە، ئەمە وای كردووە شتێكی نوێ لەفیلمەكەدا نەبینی، كە پێشتر نەزانرابێ و بلاَو نەبووبێتەوە، تەنانەت ئەوەی عەلاش دەیانگێڕێتەوە دەربارەی چاڵەكە هیچ شتێكی نوێ ی تێدا نیە .
ئامانجی دەرهێنەر تەنها ئەوەندە بووە كە بەهۆی ئەو فیلمە دیكۆمێنتیانە, درێژە بەماوەی فیلمەكە بدات.
3.تەوەری نواندن و وێنەگرتنی قسەكانی عەلا
دەرهێنەر ویستویەتی پەردەیەكی شاراوە بەرووناكی و تاریكی بەسەر روخساری سەدام دا بكێشێ، بۆ ئەوەی رووی لەیەك نەچووی سەدام و ئەكتەرەكە بشارێتەوە، زۆربەی دیمەنەكانی لە پشتەوە، یا بەلەچەك و چاویلكەی رەشەوە، بی دەنگ و دیالۆگ گیراون، بۆ ئەوەی فۆرمی فیلمێكی بەڵگەدار بداتە فیلمەكە، بەلاَم ئەو ئەكتەرەی رۆڵی سەدامی بینیووە، ئەكتەرێكی لیهاتوو نەبوو لەو رۆڵەدا، جگە لەدوری مەودای لێك چوونیان.
دەرهێنەر سەركەوتوو بووە لەدیاری كردنی لوكێشنەكان و لەیەك چوونیان لەگەڵ لوكێشنی راستەقینەی رووداوەكان، بەلاَم سوودی زۆری لەفیلمە بەڵگەدارەكانی هەواڵگری ئەمریكا وەرگرتووە، بە تایبەت شوێنی جوگرافی، وێنەی چاڵەكەو رووبارو مەزرەعەكەی عەلا.
لە كۆتاییدا:
بەگشتی دەرهێنەر ئەو هەلومەرجەی ئەمڕۆی عیراق و كێشەی فەڵەستین و هێرشەكانی ئیسرائیل و بێ دەسەلاَتیان بەرامبەر بەو ستەمەی دەكرێت، باری نا سەقامگیری عیراق و گەندەڵی و كۆیلایەتیان بۆ دەوروبەر، هەموو ئەو هەلومەجەی قۆرخ كردووە بۆ ئەوەی رووی ئەوەی هەبێت، تاوانبارێكی گەورە بەو فۆرم و تەكتیكە نیشان جیهان بداتەوەو جیهانیش دەرگای بۆ بكاتەوە.
ئەمە لەرووە سیاسییەكەیەوە، بەلاَم لەرووە تەكنیكی و هونەرییەكەوە شتێكی نوێمان لە هەڵكەوت نەبینی، ئەگەرچی رەنگە ئەو ڕووبەڕووی ئاستەنگی زۆر هاتبێتەوەو رێگەیەكی سەخت و دژواری بڕیبێ بۆ گەیشتن بەو ئامانجە .
بژاركردنی ئەو بابەتە سییاسیە و ئەو فۆرم و ستایلەش دیسان هەر بۆ ئەو فۆرمێكی نوێ بوو، ئەزموونێكی دەوڵەمەندی تێدا نەبوو، بۆیە پێشتریش گوتم: خۆی لەقەرەی بابەتێكی قورس و ئاڵۆز داوە، كە بۆ ئەو هەڵگرتنی سەختە.
