خوێندنەوەیەك بۆ ( لەنێوان ئەفلاتون و فەیسەڵ قاسمدا ).. هیوا محەمەد ئەمین
.. لە ماڵپەڕی ڕاچڵەکین دا ؛ نوسەر ی بەتوانا و ژێهاتیی کاك ( پەیکار عوسمان )١ ، نوسینێکی بەناوی (( لەنێوان ئەفلاتون و فەیسەڵ قاسمدا ))٢ بڵاوکردووەتەوە ! لە بنچینە دا بۆنە و مەبەست ی نوسینەکە پەیوەست و گرێدراوە بە ڕوداوێك ، کە مرۆڤێك ی ڕاستڕەو و توندڕەو ی دانیمارکیی لە وڵات ی سوید و لە شوێنێك ی گشتیی دا ، پەڕتوکێك ی قورئان گڕتێبەردەدات . لێرە دا من نامەوێت بچمە نێو وردەکاریی ئەم جۆرە کار ، ڕوداو و کاردانەوانەوە ، و لە بنەڕەتیش دا من سوتاندن ی هەر پەڕتوکێك بە کارێك ی ناشایستە و ناژیرانە دەبینم . من تەنیا بینایی خۆم دەخەمە سەر هەندێك بڕگە و بابەت ، کە نوسەر ی هێژامان بە عەقڵێك ی ڕەخنەگرانە و شێوازێكیش لە دید ی ئەخلاقیانەوە ، کورتە شڕۆڤە و ڕاڤەیەك بۆ ئەو توخمە هاندەر و ئەو پاشخانە کولتورییانە دەکات کە دەبنە هۆکار و هێز ی پاڵپێوەنەر بۆ سەرهەڵدان ی بیر و هزرێك لە مێشكی مرۆڤ دا ، کە بەهۆیانەوە بڕیاری سوتاندنی پەڕتوکێك دەهێنێتە جێبەجێکردن ، بەهەمان شێوەش ئەو مەترسیی و جیهانە تاریکانەشمان لەچوارچێوەیەك ی زیهنیی دا بۆ وێنا دەکات ، کە لەناوی دا هەڵگری دوو جەمسەر ی جیاواز و لە هەمان کاتیش دا دوو جیهانی جیاوازی سیفەت پارازیتیی ، بەڵام تەواوکەر بەیەکترین ، کە بیر ی فاشیستێتیی ڕۆژئاوایی و ئیسلامیی ڕۆڵ ی کارا و کاریگەر لەبەرهەمهێنان ، برەودان و ئاڵۆگرکردنی دا دەگێڕن . دواجار کۆی ئەوهۆکارانە ؛ شوێنەوار و جێپەنجەیەك ی شێواو ، نادروست و ناباش لەسەر هەردوو کۆمەڵگەی ڕۆژئاوایی و ئیسلامیی یان باشتر بڵێم موسوڵمانان بەگشتیی و کۆمەڵگە ی مرۆڤایەتیی بەتایبەتیی جێدەهێڵن . ئەم نوسینە لەڕاستیی دا سەرنجڕاکێش و لەهەمان کاتیش دا شایانی هەڵوەستەلەسەرکردنە . نوسەر لە ڕۆژنە ی جیهان ی سیمبۆل یان هێما (( ڕەمز )) کانەوە دەچێتە نێو دنیا ی مێژو و واقیع ی ڕوداوەکانەوە . هەڵبەتە لە پشت هەر ڕوداو و دیاردەیەک ی مێژویی ، کۆمەڵایەتیی ، ئایینی و هزریی دا کۆمەڵێك هێما و ڕەگەز ی مرۆڤایەتیی و میتۆلۆژیی ئامادەییان هەیە کە لەلایەك ڕۆڵ ی گرنگ لە شێواز ی دەربڕین ی ڕاستیی و خوێندنەوە و تێگەیشتن لە دیاردە کۆمەڵایەتیی و پێداویستییە مرۆڤایەتییەکان دەگێڕن ، لەلایەك ی دیەوە قوڵترکردنەوە و فراوانترکردنی هزر و بیرکرنەوەی مرۆڤ ، و لە دواجار دا ڕۆڵ لە پێکهێنان و بنیاتنانی ناسنامە (( شوناس )) ی تاك و کۆمەڵگە دا دەگێڕن . نوسەر ڕێك کار لەسەر ئەو هێما و ناسنامانە دەکات و بەهۆکاری سەرەکیی بنیاتنان ، گۆڕانکاریی و ئاڵوگۆڕی دنیا ی دەرەوە و ناوەوە ی کۆمەڵگە و تاکەکانی دەخەمڵێنێت . نوسەر لەم ڕێگایانەوە دەخوازێت ؛ مرۆڤ هەم لە ترسناکیی و مەترسیەکان ی خستنەوەی بیر و ئایدۆلۆژیا ی فاشیستیی بەئاگابهێنێتەوە ، هەمیش کێشی بکاتە نێو دنیایەك ، کە توانایی ئەوەی هەبێت ببێتە خاوەنی ئەزمونکردنی بیرکردنەوە و پڕۆژەی مەعریفە ی خۆی ، تاکو لەو ڕێگەیەوە فەلسەفە و حیکمەت ی مرۆڤبوون لە ناخ ، دەرون و ویژدانی خۆی دا پەیدۆز بکات و دواجار بیکاتە بنەمایەك بۆ دروستکردن و بنیاتنانی بەرزترین باڵاخانەی فەلسەفەی ڕەوشت لەنێو زاتی مرۆڤ خۆی دا ، بەڵام کاتێك مرۆڤ ویست ، توانا و خواست ی بنیاتنان و بەدەستهێنانی ئەو فەلسەفەیە لە بوون ، ئاکار و ویژدانی خۆی دا نابینێت و نایکاتە پێوانە ، نمونەی باڵا و پرنسیپێكی ڕەوشتپەروەریی ( ئەخلاقیی ) گرنگ لە ژیان ی ڕۆژانە و کەسایەتیی خۆی دا ، ئەوا ئەنجام ی کار ، بە خوڵقاندن ی مرۆڤی مێگەلیی و بێئیرادە کۆتایی دێت یان بە کۆڵانێك ی داخراوی فاشیستێتیی دەگات . نوسەر بۆئەوەی فەلسەفەی مرۆڤبوون و هێزی چاکەخوازیی و خۆنەویستیی لە زاتی مرۆڤ دا بەرجەستە بکات ، نمونە ی مێرویەك ی وەك هەنگ دەکاتە سیمبۆل و پێوانەیەك ی دروست بۆ سەرهەڵدان و پێناسەکردنی مرۆڤ ی نوێ و نمونەیی ، تاکو لەو ڕێگەیەوە بتوانێت سیفاتی هەنگیی کە بریتیە لە پرنسیپ ی کارکردن ، چاکەکاریی ، ماندونەناسیی ، پاکێتیی ، سودبەخشیی ، بەخشندەیی ، خۆنەویستیی ، بەرهەمهێنیی ، ئاشتیەتیی و …. ، لە نێو زاتی مرۆڤ دا بەرجەستە بکات !! ئەو دەخوازێت زەردەشت ئاسا و لەڕێگە ی چواندن ( شوبهاندن ) و پەیوەستکردن ی هێما سروشتیەکان بە ژیان ی مرۆڤەوە تێمانبگەێنێت ، کە تاکو هزر ، ڕەوشت و ویژدان ی مرۆڤ لە سروشت ی هەنگ و کۆی سیستەم ی سروشت و دنیای گەردونییەوە نزیکتر بێت ، ئەوا توانا و وزە ی ئەوە بەدەستدەهێنێت ، کە لەلایەك کانت ئاسایی ، هەم بونەوەرێك ی ئەخلاقیی بێت ، و لەلایەکی ترەوە سپینۆزا ئاسایی ، هەمیش بەرجەستەکەری سیفاتگەلێك ی یەزدانیی بێت لە نێو زاتی مرۆڤ خۆی دا . لەبەرامبەر نمونە و سیمبول ی هەنگێك دا ، دەشێت نمونە ی درەختێك ی بەرداریش هەڵگری هەمان خەسڵەت و سیفاتی هەنگیی بێت ، کە لێوانلێوە لە خاکێتیی ( تەوازوع ) ، نەرمیی ، خۆنەویستیی ، دلۆڤانیی ، پشودرێژیی ، ئارامیی . (( لەنێوان ئەفلاتون و فەیسەڵ قاسمدا )) وێنە ی جیهانێكی دووجەمسەرە ، یان دوو دنیا ی جیاواز ، بەڵام هاوتەریب و تاکو ڕادەیەك تەبابەیەکتریی لە دید و زەینی ئێمە دا وێنا دەکات ، ئەویش دوو چەمكی (( حەق )) و (( شوناس )) ن . نوسەر ئەم جیهانە دوو جەمسەریی ، جیاواز ، یەکتربڕ و تەواوکەربەیەکترییە لە وێنە ی خانویەك دا دەخاتەڕوو ، کە خاوەنی سەربان (( سەقف )) و ژێربانی خۆیەتی . دنیا ی حەق لێرە و لە دید ی نوسەر دا پایە و شوێنی شیاو و گرنگی خۆی لەنێو دنیا ی سەربان ، و شوناسیش لە بەشی خوارەوەی ئەو سەربانە ( ژێر سەقف ) دا دەبینێتەوە . تایبەتمەندیی و سیفات ی باڵا و بەرجەستە ی سەربان لە دید و باوەڕی نوسەر دا لە ڕەنگڕێژنەکردن یان لە (( بێڕەنگ )) بوونی ئەودایە ، بەجۆر و دەربڕینێك ی دی ، لەو شوێنەدایە ، کە نابێت لە ژێر هیچ هەلومەرجێك دا دەستی ی خواست و ویستی مرۆڤایەتیی ، واتا غەریزە و سیفات ی دنیایی و ئاژەڵیی مرۆڤ پێیبگات ، بەڵکو گەرەك ببێتە هێز و تاودانەوەیەک ی جەوهەریی و چالاك بۆ بنیاتنان و دروستکردنی دنیایەکی کرۆکدار بە ڕەوشتپەروەریی و دادپەروەریی . بەڵام بەپێچەوانەوە ؛ هێزی سەقامگیریی و پتەویی پێکهاتە و تایبەتمەندیی تابلۆی کولتور و ناسنامە (( شوناس )) ، لە ڕەنگڕێژکردن ، هەمەڕەنگیی و ڕەنگاوڕەنگیی ئەودایە ، واتا لەو شوێنەدایە کە خواست ی کۆمەڵایەتیی ، ئیرادەی تاك ، هزر و پێداویستییە ڕۆحیی و ماتریالیەکان ی مرۆڤ ، ڕۆڵ ی گرنگ و کارای تێدا دەگێڕن . بیرۆکەی نەخشاندن ی تەلارسازیەكی لەوجۆرە لەپێناو سازکردن و دروستکردن ی خانویەك کە توانا ی هەبێت کۆی کۆمەڵگەیەك ی دیاریکراو لەژێر یەك بنمیچ و لە دەوری یەك ئامانجی هاوبەش ی مرۆڤایەتیی کۆبکاتەوە ، نوسەر زۆر بەجوانیی نەخشەیەك ی ئەندازیاریانە ی بۆکێشاوە ! بەڵام ئێمە لێرە دا ؛ لەڕووی بەسیمبۆلکردن ، پراکتیزەکردن ی بیرکردنەوە و مەعریفەیەك ی لەو جۆرە دا ، ڕوبەڕوی دوو کێشە و گرفتی مێژویی و ڕەوشتپەروەریی ، و هەروەها زمانەوانییش دەبینەوە ؟! لە زمان ی کوردی و بەتایبەتی لەڕووی زمانەوانیی و لۆژیك ی ماناوە ، وشە ی حەق ڕاڤە و لێکدانەوەی زۆر و بوعد ی جیاواز هەڵدەگرن ، وەك ( بەش ، ماف ، ڕەوا ، کرێ و هەقدەستی کەسێك لەبەرامبەر کارێك دا ، ڕاستیی و دروستیی ڕوداو یان چیرۆکێك ، هەڵکۆڵین )٣ لە زمانی ڕۆژانەش دا مانای شایستە و خۆتێهەڵقورتاندن ، و لە دنیا ی ئەدەبیاتی فەلسەفە و ئایینیش دا مانای حەقیقەت ، موتڵەق ، یەزدان … تاد هەڵدەگرێت ! من نامەوێت کارەکە لە خوێنەر ئاڵۆز بکەم ، بەڵام من بۆکورتکردنەوە ی ڕێگەکەمان و بە مەبەست ی گەیشتن بە خواست و باس ی مەبەستەکەم ، دنیا ی حەق – سەقف بە ( فەلسەفە ی ڕەوشت ) و ژێرسەقف – شوناسیش بە ( ڕەوشت – مۆڕال ) ناودەهێنم . بەبۆچوونی من کێشە و ئاڵنگاریەکان ی ئەمڕۆی ئیسلام وەك ئایینی کۆمەڵگەی موسوڵمانان لەوەدایە ، کە جیهان ی سەقفەکانی هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانیەوە تاکو دنیا ی ئەمڕۆ بە بەردەوامیی و لە ڕەگ و ڕیشەوە و بەخەستیی ڕەنگڕێژکراون و دەکرێن ، واتا ئەم دیاردەیە ئیسلام ی لە دنیا و پانتایی ئیمانەوە کردووە بە ئایدۆلۆژیایەك کە خاوەنی هیچ بۆن و بەرامە یان کاکڵ و ڕوخسارێك لەدنیای ڕۆحپەرۆشیی ( ڕۆحانیەت ) نەبێت ؟! ڕەنگڕێژکردن ی دنیا ی فەلسەفەی ڕەوشت بەم شێوە ڕادیکاڵ و بەربەرێتییە زەمینەیەك ی ڕەخساندووە ، کە بەهۆیەوە گشت ئەو کۆمەڵگە موسوڵمانانە بکاتە دنیایەك لە بەرهەمهێنانی سەرەنوێلکی فاشیزم ، توندوتیژیی ، نادادپەروەریی ، و پیادەکردنی ستەم و برەودان بە دنیای ئاژەڵیی ، چاندنی وەهم و خەیاڵ ، بنیاتنان و نوسینەوەی شەریعەتێك ی وشك و ڕەقهەڵهاتوو کە شوێن ، دەرفەت ، ڕوبەر و پانتاییەك ی تیا دا نەماوەتەوە کە ئەو حەقە ی ، کە نوسەر باسی لێدەکات ، تابلۆیەك ی بێڕەنگی تێ دا بنەخشێنرێت ؟ ! لەم نێوە دا نوسەر بۆ ڕوونتکردنەوەی وێنە و ناوەڕۆك ی دنیا ی حەق ئاماژە بە ڕۆڵ و ئەرك ی ئەخلاقیانە ی کەسایەتیی محمد وەك پەیامبەرێك دەکات ، کە هەوڵیداوە خەسڵەت ، سیفەت یان ناوەڕۆکێك ی سروشتیی و گەردونیی ، یاخود نوسەر گوتەنیی ، تایبەتمەندیی (( هەنگیی )) یان درەختیی لەنێو دنیا ی ئێمە دا پەیدۆز یان پێناسە بکات ! بەڵام ئەم بۆچوون و شاهیدیدانە ؛ ئاگایانە یان نائاگایانە ، ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ ، لەلایەك سەربانی دنیای ئێمە ڕەنگڕێژتر دەکات و لەلایەك ی ترەوە و لەدیدگە ی مێژو دا هەم نادادپەروەرییە بەرامبەر بە مێژو خۆی ، واتا ناچێتە خانەی بەڵگە و سەلماندن ، و هەمیش لە باشترین حاڵەت دا خانە و قۆناخی ڕێنیسانسی هزر و ڕەوشتەوە ، چۆن ؟ بۆ زیاتر ڕۆشنکردنەوەی مەبەستەکەم ، بەپێویست ئاماژە بە بڕگەیەك لە نوسینەکەی کاك پەیکار دەدەم ، کە باس لە دوو (( حیکمەت )) ی ناو دەقی قورئان دەکات ، کە لە دیدی ئەو دا ئاماژە و دەربڕن لە دوو جیهان ی سەقف و شوناس یان بەجۆرێك ی دی دوو دنیا ی دادپەروەریی و حەقیقەت لەلایەك ، و فەزیڵەت ی ئەخلاقیی لەلایەکی دیەوە : { یاایها الناس انا خلقناکم من ذکر و أنثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا … } . لێرە دا من ناخوازم بچمە نێو کێشە ی تەفسیرات و تەئویلات ی دنیا ی دەق ی قورئانییەوە ، بەڵام دەمەوێت ئاماژە بەو پرسیارە بدەم ، کە ئایا چۆن کەسایەتیی محمد وەك دواهەمین پەیامبەرێك بۆ مرۆڤایەتیی نەیتوانیوە فەلسەفەی (( تەعاروفەکان )) لە نێو (( قەبائیل )) و (( شعوب ))٤ ە کان دا بەهەرچی هۆ و هۆکارێك بووبێت ، لە پەیامێكی ڕەوشتپەروەریی و زارەکیی – ئیلاهیەوە بگوازێتەوە بۆ ئاستێك ی باڵاتر لە دنیا ی پراکتیزەکردن ، واتا ئاژۆتن و گەیاندنی خێڵە عەرەبەکان بە دنیا ی چاکە ، گیانپەرۆشیی ( ڕۆحانێتیی ) ، فەلسەفەی ڕەوشت و فەزیڵەتی ئەخلاقیی ؟! بەواتایەكی دی نەیتوانی دنیا و سروشتی هەنگەکان لە نێو دنیا ی حەق و ناسنامەی خێڵە بیابانییەکان ی عەرەب دا بەرجەستە بکات ، لە فراوانترین و قوڵترین دۆخ و مانا ی خۆیشی دا ، نەیتوانی ببێتە پەیامێك ی مرۆڤایەتیی و گەردونیی ؟! لەڕاستیی دا ئەم ئایەتە هەڵگری پەیامێك ی فەلسەفیی ، ئیمانداریی و ئەخلاقیی نەبوو ، بە ئەندازەی ئەوەی کە بانگەوازێكی فیزیکیی و گرێدراو بە کات ، شوێن و ڕۆژگارێك ی دیاریکراو بوو ، کە خواست و ئامانج تیای دا ئەوە بوو ، کە جەستەی ئەندامە بڕاو ، لێکدابڕاو و لێکترازاوەکان ی جەستەی قەبائیل و شعوبە عەرەبییە بیابانیە پەرشوبڵاوەکان لە چوارچێوە ی فیدراسیۆنێكی خێڵەکیی بەهێز و تۆکمە ی ئاوێتەبوو بە توخم و ڕەگەز ی دنیا ی فاشیستێتیی دا کۆبکاتەوە ، تاکو توانا ی ئەوە بەدەستبهێنێت کە بەسەر شعوب و قەبائیلەکان ی تر دا زاڵ و باڵادەستبن ، نەك پەیڕەوکردن و چەسپاندنی فەلسەفە و یاساکان ی پێکەوەژیان و ڕێزگرتن لە (( کولتور)) و (( شوناس )) ی ئەوانی دی . سەرهەڵدانی ئەم کۆمەڵگە ئاژەڵیی ، بێپرنسیپ و پێکهاتە نوێیە ، دواجار بە مانیفێستێك ی نوێ بوونی خۆی بەیان و ئاشکرا دەکات و : {فإذا لقیتم الذین کفروا فضرب الرقاب حتی إذا أثخنتموهم فشدوا الوثاق فإما منا بعدو و إما فداء حتی …} یان : { قاتلوهم یعذبهم اللە بأیدیکم ویخزهم وینصرکم علیهم ویشف صدور قوم مؤمنین … } . لێرەبەدواوە ئیدی شعوب و قەبائیلە عەرەبەکان یان کۆمەڵگەی نوێی تازەپێکەوتووی عەرەبیی – ئیسلامیی ، ئامانجەکانی خۆیان لەلایەك ڕووە و ڕۆچوون لە دنیا ی وەحی ، وەهم و تاریکایی هاوشێوەی ئەشکەوتەکەی ئەفلاتون ئاژۆت ، و لەلایەکی دیەوە ڕووەو ڕەنگڕێژکردنێك ی زیاتر ی جیهانی سەقفەکان هەنگاوی نا ، واتا ڕووە و ئەو زبڵدانە ڕۆیشت و خۆی ئاژۆت کە تیایدا تەنیا نەفسێكی شەهوانیی و ڕۆحێك ی ئاژەڵیی لەخۆبگرێت یان خوڵقاندنی جیهانێك ، کە توانایی تێدا هەبێت تەنیا کرمێكی فاشیستیی بەرهەمبهێنێت ! سەرهەڵدانی ئەم قۆناخە دنیایی ، سازدانی ئەم دۆخە ترسناكە نوێیە و برەودان بەم ڕۆحی ئەهریمەنیی و ئاژەڵییە لەپێناوی ڕەوایەتیدان بە کۆیلایەتیی ، ڕاوڕوت ، تاڵانیی و زەوتکردنی ماڵ و ژن ، کوشتن ی مرۆڤ ، بەرپاکردن ی جەنگ ، خوێنڕێژیی و…تاد بوو لە کۆمەڵگە ی ئەوکات و تازەپێکەوتووی ئیسلامیی ، واتا شعوب و قەبائیلە عەرەبەکان دا ، جەنگ ی بەدر و سورەت ی ألأنفال { یسألونك عن الأنفال قل الأنفال لللە و الرسول … } ی لێبەرهەمهات ، کە پاشان بووە بەشێك لە دنیا ی بیرکردنەوە ، گوتار ، کردار ، دروشم و پاشخانێك ی نوێ ی گرنگ بۆ بنیاتنان و ئەزمونکردن ی نەریت ، کولتور و ناسنامەیەک ی نوێی فاشیستیی ئاوس و بەرجەستەبوو بە دنیا ی ڕەتکردنەوە ، قبوڵنەکردن ، ڕێزنەگرتن و داننەنان بە ئەوانی دی لە نێو کۆمەڵگە ی نوێی ئیسلامیی و موسوڵمانێتیی دا . پێکهاتە ی ئەم گرێبەستە کۆمەڵایەتیی – خێڵەکییە دەبینین هێشتا و دوای تێپەڕبوون ی زیاتر لە ١٤٠٠ ساڵ شوێنپەنجە و کاریگەریی نەرێنیی خۆی لەنێو دنیا ی ڕەوشت ، ویژدان ، بیرکردنەوە ، ڕامان ، تێگەیشتن و هزری موسوڵمانان دا جێهێشتووە ، و بەردەوامیش نوسەر گوتەنیی ئەو (( مێش )) انە بەرهەمدەهێنێتەوە کە لە ڕۆژگار ی ئەمڕۆ ی ئێمە دا لە شێواز ی گوتار و چەمك ی ئیسلامی ئیخوانیی ، سەلەفیی ، دادگەریی ، ئەنسارولئیسلامیی ، حیزب اللەیی ، بزوتنەوەیی ، بانگخوازیی ، مۆدێل ی نوێی فاشیستانە ی دوکتۆر عبدالواحد ، فەیسەڵ قاسمیی و دواجار داعشییەکان دا ، بەرجەستە دەبن . نەك هەرئەوەندە ، بەڵکو ئەم ناسنامە ی فاشیستێتیی یان دژەسەقفیە ، نەك هەر توانای نەبوو کە دنیایەك ی دادپەروەر و یەکگرتنێك ی گەردونیی ، ڕۆحیی ، ویژدانیی و ڕەوشتێك ی باڵا لەنێو قەبائیلە عەرەبە پەیامدارەکان دا پێکبهێنێت ، بەڵکو زەمینە ی خۆشکرد کە تۆو ی ڕق ، کینە ، بوغز ، ڕەتکردنەوە ، خۆسەپێنیی و پیادەکردنی فەلسەفە ی (( یەع )) ی ئەوان ی دی لە ناخ ی مرۆڤەکان دا بچێنێت : { و قل هل أنبئکم بشر من ذالك مثوبة عنداللە من لعنە اللە و غضب علیە و جعل منهم القردة و الخنازیر … } . لایەنێك ی دی ئەو پەیامە ی کە کەسایەتیی محمد نەیتوانی بوعد یان شەقڵێك ی کاریگەر ی ئەخلاقیی ، ویژدانیی و فەلسەفە ی مرۆڤبوون بە ئەو فیدراسیۆنە خێڵەکییە بەناو تازە موسوڵمانێتیی دا ببەخشێت ، ئەو ئایەتە قورئانیەیە کە نوسەر ئاماژەی پێدەدات : { من قتل نفسا بغیر نفس أو فساد فی الأرض فکأنما قتل الناس جمیعا …. } نوسەر باوەڕی وایە ، کە ئەم ئایەتە بەرجەستەبوو ی پەیامێك ی مرۆڤایەتیی و سەرخستنی پەیام ی (( حەق )) و (( خودی حەق )) ە لەنێو کۆمەڵگە ی مرۆڤایەتیی دا ، بەبێ ئەوەی نوسەر وشە ی حەق لە دنیا ی مانا و مەعریفەناسیی دا بۆ خوێنەر ڕۆشن و ڕاڤە بکات ؟ ! لەڕاستیی دا ئەم ئایەتە لە ئەدەبیات ی ئیسلامیی و لەلایەن ڕاڤەکارە ناودارە ئیسلامییەکانەوە ڕاڤە ، لێکۆڵینەوە ، لێکدانەوە و بۆچوونی جیاواز و هەندێکجاریش دژبەیەكی لەبارەوە کراوە . لە بنچینە دا ئەو ئایەتە ، کە سەرچاوەی ئاوی خۆی لە کانیاوی ئایینەکان ی پێشتر لە خۆی هەڵگۆزیوە ، لە ڕوبەر و پانتاییەك ی تەسك ی لۆکاڵیی و ئەفسانەئامێزیی دا قەتیس دەمێنێتەوە و ئاودیوی دنیا ی ئیمان ، ژیریی ، لۆژیك و بەجیهانیبوون نابێت ، دواجار : هێزی کێشکردنی ئەوەی نەبوو ، کە ببێتە جەمسەر و پەیامێك ی باڵای ئەخلاقیی ، ویژدانیی و ئیمانیی گرنگ بۆ حەرامکردن ، بنبڕکردن و یەکلاییکردنەوەی تەواو ی دۆزی کوشتن بە هەموو ڕوخسار و جۆرەکانیەوە لەنێو عەقڵیەت و سایکۆلۆژیای خێلە فیدراسیۆنە عەرەبییەکان دا ، بەڵکو کوشتن بە ڕوپۆش و لە ڕوخسار ی جیهاد و جەنگ ی پیرۆز و ئیلاهیی دا هێشتا ڕێگەپێدراو ، ڕەوا و حەقە تاکو ئەو شوێنەی کە ئایەتەکان ی تر ی قورئان لە کات و شوێن ی جیاواز دا یاسا و ڕێوشوێن ی شەرع و شەرعاندنی بۆ ئەنجامدانی دادەنێت { فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم و خذوهم واحصروهم واقعدوا لهم کل مرصد فإن تابوا و اقموا الصلاة … ؟ ! لەو شوێنە دا بەڵام فەرمان و ڕەوایەتیدان بە کوشتن بەتوندیی حەرام و قەدەخەکراوە ، کە تیای دا موسوڵمانێك موسوڵمانێك ی دی دەکوژێت : { من یقتل مؤمنا متعمدا فجزاؤە جهنم خالدا فیها … } نەك هێما و سیمبۆلێك ی ئەخلاقیی و گشتگیر بۆ کوشتن ی کۆی مرۆڤایەتیی ، هەروەك نوسەر باوەڕی پێیەتی ؟! ئەمەش سەرهەڵدانی بیر و ئایدۆلۆژیایەکە کە لەم ڕۆژگارە دا پێیدەگوترێت فاشیزم ، کە دواتر ئەم هێزی ئایدۆلۆژیایە دەبێتە پاشخان و بنەمایەکی سیاسیی ، کولتوریی و فیکریی لەنێو زیهن ، ئاگایی و نائاگایی فیدراسیۆنی خێڵە عەرەب و کۆمەڵگەکان ی ئەمڕۆی موسوڵمانان دا بۆ زیاتر شەرعیەتدان بە بیری بەدەستهێنانی دەستەڵات ی موتڵەق ، تاکڕەو و برەودان بە بیری فراوانخوازیی ئیسلامیی و بەهێزبوونی ڕۆحی خۆسەپێنیی ، و دواجار نکۆڵیکرن و داننەنان بەبوون و (( شوناس )) ی ئەوانی دی . نمونە ی سەرهەڵدان ی داعش بەو شێوە بەرچاوە لەم ڕۆژگارە ی ئەمڕۆ دا ، دەشێت تاودانەوە و ڕەنگدانەوەی ئەو پاشخانە کولتوریی و دنیا (( ڕەمز )) یانە بێت کە لە یاداوەریی و نەستیی تاك ی موسوڵمان و کۆمەڵگە ئیسلامییەکان دا هێشتا کاریگەریی ، مانا ، مەغزا و بوعدی خۆیان هەیە . سەرکردایەتیکردن ، بەڕێکردن و بەشداریکردن ی مەیدانیی ٢٦ بۆ ٢٨ جەنگ و غەزا لە سەردەم ی محمد خۆی وەك پەیامبەرێك ، کە هەڵگر، بەرپرس و لێپرسراوی پەیامێك ی ئەخلاقیی و یەزدانیی بۆ کۆی مرۆڤایەتیی بوو ، لەڕاستیی دا هەڵگری شوناس ، ڕەمز ، کولتورێكی فاشیستانە ، توندڕەوانە ، بەربەریی ، پاوانخوازیی ، هەڵاواردن و توندوتیژیی بووە کە تەواوی ئەو دنیا ی حەقە ی کاك پەیکار دەخاتە ژێر پرسیارەوە . لێرە دا بەڵام نابێت چاکەی نوسەر لەبەرچاو نەگرین ، کە نەك تەنیا ڕەوایەتیی بەو نادادپەروەریی ، ڕۆح ی شەڕەنگێزیی ، توندوتیژیی ، جەنگ و خوێنڕێژییانە نەداوە ، بەڵکو ئاگرێك ی ئەخلاقیی ، فیکریی و عەقلانییش لە قورئان و هەموو ئەو لێکدانەوە و تێگەیشتنە مێشییانە بەردەدات کە لە توانایان دا هەیە تەنیا بیر و کردەیەکی فاشیستییانە بەرهەمبهێنن .
کۆتایی
پەراوێز
١- ئەو وشانە ی لەنێو تاك کەوانە ( ) ە کان دا خزێنراون دەربڕی بەندە ، واتا نوسەری ئەم چەند دێڕە ی بەردەم خوێنەرە .
٢- وشەکان ی نێو جووت کەوانە (( )) ە کان وشە دەربڕاوەکان ی نوسەری
( لەنێوان ئەفلاتون و فەیسەڵ قاسم دا ) ن .
٣- هەنبانە بۆرینە ، فەرهەنگی کوردی – فارسی | مامۆستا هەژار موکریانی .
٤- بەپێی زۆرێك لە ڕاڤەکاران ی ئیسلام ، وشەی شعوب بەمانای وشە ی ( گەلان ) ی کوردی نایەت .
هیوا محەمەد ئەمین
26.12.2023
