Skip to Content

ڕۆڵی فاکتەری مادی لە پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکاندا!.. سابیر م

ڕۆڵی فاکتەری مادی لە پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکاندا!.. سابیر م

Closed
by ئاب 23, 2024 General, Opinion

‏‎

بۆ تێگەیشتن لە گۆڕانکاری پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکانی مرۆڤ ، لەهەموو بوارەکانی ژیاندا ، پێوسیتە بگەڕێینەوە بۆ ئەو بنەما ئابوریانەی کە ژیانی مرۆڤەکان و کۆمەڵگای پێوە بەستراوەتەوە.
چونکە پێ بەپێی گەشەی هۆیەکانی بەرهەمهێنان ، پەیوەندیە ئابووری و کۆمەڵایەتیەکانیش گۆڕانکاریان بەسەردا دێت .
وە بەم شێوەیە شانبەشانی ئەم هەلومەرجە تەواوی فاکتۆرە سەرەکیەکانی یاخود کارگردە لاوەکی و بنەڕەتیەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی مرۆڤەکان ئەگۆڕدرێن .
تێڕاونینی میتافیزیکی و ئاینیانەی لە چەشنی ئەوەی کە مرۆڤ تەنها بە ( ڕوح ) یان هەست و سۆز ئەژی ، تێڕوانینێکی تاک لایەنەو دوورە لە بنەمای زانستی وە تەنانەت واقیعی ژیانی خودی مرۆڤەکان.
چونکە ئەگەر گریمان ئەم تێڕوانینە ڕاست بێت ، ئەی کەواتە ڕۆڵی هێزەکان وە هۆیەکانی بەرهەمهێنان لە کۆمەڵگای سەرمایەداریدا چیە لەسەر ژیانی مرۆڤەکان ؟
لەکاتێکدا کە ساویلکە ترین و نەخوێنەوارترین مرۆڤی سەر ئەم زەمینە ئەوە ئەزانێت ، کە کۆمەڵگا دابەشبووە بەسەر دوو چیندا، چینێک هایلایڤ ئەژی وە چینێکیش تەنها لەسەر ڕەنجی شانی خۆی نەبێت و ئەگەر کارنەکات ناتوانێ بژی .
ئەوەی شایانی باسە جار بۆجار لەگەڵ پەیدابوون و گەشەی سەرمایەداری و جیهانی نیۆلێبڕالیزم و هەڵپەی خەڵک بۆ کەڵەکەی سەرمایەو وە ڕاکردنیان بەشوێن جیهانی دیگیتاڵیزم و زانستی ڕۆبۆت ، تەواوی پەیوەندیەکانی مرۆڤ و هەست و نەستی ڕاستەقینەیانی لەباربردووەو ئەیانمرێنێت ، هەروەها زیادبوونی ڕێژەی نامۆبوون و هەڵسوکەوتکردن لەگەڵ جیهانێکی ئیفترازی ( نا واقیعی) وە ڕیاکاری و وە گوێنەدان بە کەسایەتی وە حەیسییەتی دروستی مرۆڤانەی خۆیان ، وە خۆچەماندنەوەو وە تەممەلوقیان بۆ ئەو کەسایەتی و هێزانەی کە بەرژەوەندیەک و دەستکەوتێکی مادیان لێوەرئەگرن ، واتە تەواوی هەڵسوکەوت و هەڵوێست و هەست و سۆزو عاتیفەو خۆشەویستی مرۆڤەکان بەگوێرەی قازانج و بەرژەوەندیە مادیەکانی خۆیان ، ئەباتە پێشەوەو هەرچی چۆنێک بێت لەگەڵ نیازەکانی خۆیدا ئەیانگونجێنێت.
هەربۆیە لە لێکدانەوەیەکی زانستیانەی بلیخانۆفدا لە کتێبی ( ڕۆڵی فاکتەری ئابووری لە مێژوودا) ، باس لە ڕۆڵی ئەم فاکتەرە ئابووریە ئەکات لە کۆمەڵگای چینایەتیدا ، بەتایبەت لە ئێستای گڵۆباڵیزەبوونی سەرمایەدا ، باس لەوە ئەکات کە چۆن فاکتەری مادی کارکردی خۆی لەسەر هەست و نەست و مەشاعیری کەسەکان داناوە.
لەوێدا بلێخانۆفی بلیمەتانە بەراوردێک لە نێوان دوو دایکدا ئەکات ، لەناو ئەم کۆمەڵگای چیانیەتی و سەرمایەداریەدا ؛
سەرەتا باس لە جۆری لاوانندنەوەو شین و گریان وا وەیلای بێوە ژنێکی بەتەمەن و هەژار ئەکات لە گوندێکدا ، کاتێک کە لەسەر تەرمی کوڕە تاقانەکەیدا شین و واوەیلا ئەکات ، وە چۆن وە بە چ جۆرێک شین و واوەیلاکەی بەدەم گریانەوە بە سەر تەرمی کوڕەکەیدا هەڵئەدات ، کە بەم شێوەیە ئەلاڵێتەوەو گوزارش لە خەمی ژیانی خۆی ئەکات کە ئیتر چی بەسەر دێت دوای مردنی کوڕەکەی ؟

( ” بەدەم گریانەوە ئەپرسێت ، کە کێ ئەتوانێت چاودێری و خزمەتی من بکات بەم بێکەسیە ؟!
ئیتر ئەو کاتە بۆ خۆم هەر ئەبم بە ژنە سواڵکەرێکی هەژاری بێدەرەتان و هیچیتر !
کێ لە سەرمای پایزو زستاندا بە هانامەوە دێت و فریام ئەکەوێت ، وە داری سووتانم بۆ دێنێت وە وردیشیان بکات بۆم ؟
وەکێ ئەچێت بۆ ڕاو شکارو پەیداکردنی بژێوی ژیانم و کەروێشکێکی کێوی بێنێتەوە ؟
ئای کاسیانۆڤنای داماو ، تەواو کوڕەکەشت مرد ، وە تفەنگی کوڕەکەشت بە هەڵواسراوی مایەوە، بۆ خۆی ژەنگ ئەیخوات ! “) ( ١)
بەڵام ئەگەر بەراووردی شین و گریان و وایلای دەوڵەمەندەکان بکەین، سەیر ئەکەیت فاکتەرە ئابووریەکان کاریگەری و ڕەنگدانەوەیان هەیە لەسەر ژیان و هەست و نەستی و خۆشەویستی وە خۆشی و ناخۆشی ئەوانیش ، با بزانین ژنە دەوڵەمەندێک چۆن گوزارش لە ماتەمینی و ناخۆشیەکانی خۆی ئەکات و لەکاتی شین و گریان واوەیلای مردنی مناڵەکەی چۆن ئەلاڵێتەوە وە ئەڵێ
( ” ئەی گیانەکەم ، ئای چەندین ئێوارەو شەوانی خۆش و دڵڕفێن بەسەر بردووە لەگەڵ مناڵەکانمدا و ئەوکاتانەی کە هەموویان بەدەورمەوە لە نزیکی دایکیان لەسەر باوەش و ڕانم پاڵئەکەوتن و لەو کاتانەدا کاتی خۆم بە بیرکردنەوە لێکۆڵینەوە لەسەر زمان و ڕێزمان و مێژووو بەسەر ئەبرد ، وە هەندێکیش لە دۆستەکانمان لەولاوە لە سووچی لای زۆپاکەوە بەیەکەوە دەمەتەقێیان بوو !
بەداخەوە
ئەو کاتە ئەو ژیانە خۆشەم بەکەم ئەگرت !
بەڵام ئەوەتا دەستی ستەمی ڕۆژگار کچەکەی لێسەندم !
ئای چ جەرگ سووتانێکە ، خوا سەبووریم بدات !
تەنانەت خۆشیم لەهێچ شتێک نە ئەبینی ئەو ساتە وەختانەی کە ئەمبینی دڵی ناخۆشە، تەنانەت پەست و دڵگران و تووشی خەمۆکی ئەبووم ، تەنانەت خۆشیم لە هیچ شتێک نەئەبینی ئەو ساتە وەختانەی کە جێم ئەهێشت و ئەچووم بۆ ئاهەنگە خۆشەکانی هەڵپەڕکێ و سەماکردن ، لەو کاتەدا کە لەناو نیگای چاوەکانیدا خەم و پەژارەم بەدی بکردایە . ” «٢٧») (٢)
ئەم بەراورد کردنەی جۆرج بلێخانۆف بۆ هەست و نەستی ئەو دوو دایکە ، بە واتای ئەوە نایەت کە دەوڵەمەنەکان مناڵەکانیان خۆشتر ئەوێت ، بەڵکە بەو مانایەیە کە هەست و سۆزێ هەریەکەیان بەجۆرێک نمایش لە ژیان و گوزەرانی خۆی ئەکات و ڕەنگدانەوەی ووردەکاری بنەمای بژێوی ئەوانە ، هەروەک چۆن لە شیوەنی دایکە هەژارەکەدا ئەبینرێت کە ژیانی وە مانەوەی بەند بووە بە کوڕەکەیەوە ، بەڵام لە شیوەنی دایکە دەوڵەمەنەکەدا ئەوەمان بۆ ئەخاتەڕوو کە وردەکاری ژیان ئەو چەند خۆش بووەو ، مردنی کچەکەی ئەو یادەوەریە خۆشانەی وەبیرئەهێنێتەوە کە لەکاتی خۆیدا وە لە سەروەختی ژیانی کچەکەیدا تیایدا ژیاوە .

هەربۆیە .
کاتێک کە هەریەکێکمان لەوە تێبگات کە سەرچاوەی بەرخورد و ڕەفتاری مرۆڤەکان لە کوێوە سەرچاوە ئەگرێت ، وە لەبەر چ هۆیەک بەو شێوەیەهەڵسوکەوت و ڕەفتار ئەکات ، ئەو کاتە کێشەیەکی گەورەمان لە لێکدانەوەی چۆنیەتی ئەو پەیوەندیە کۆمەڵایەتیانەدا نامێنێت ، وە بگرە نزیکترمان ئەکاتەوە لە بنەماکانی ژیانی مرۆڤەکان و چۆن کۆمەڵگا دابەشبووە بەسەر بە دوو چینی کۆمەڵایەتی ، وە هەنگاوێک نزیکترمان ئەکاتەوە لە کۆتایی هێنان بەم پەیوەندیە ساختەکاریەکانی کۆمەڵگای سەرمایەداری وە خەبات و تێکۆشانی پێویست بۆ ژێرەو ژوور کردنی کۆمەڵایەتیە چینایەتیە و بەرژەوەندیە ئابووریانەی ئەم جیهانە ، وە بنیاتنانی (جیهانێکی نوێ وە دنیایەکی نوێ ) کە هیچ بەرژەوەندیەکی چینایەتی تێدا نەبێت
، .
لە کۆتاییدا چەند ووشەیەک لەسەر بلیخانۆف بڵێم ، ئەویش ئەوەیە ؛ کە بلیخانۆف ڕاستە لە کۆتاییەکانی ژیانی سیاسی خۆیدا چووە بەرەی مەنشەفیکەکان و دژ بە شۆڕشی ئۆکتۆبەر وە درێژەپێدانی وەستایەوە وە ووتی( نە ئەبوو دەستمان بدایەتە چەک)! کە بەم هەڵوێستەشی چووە ناو بەرەی (دژە شۆڕش) ، بەڵام ئەوەمان بیر نەچێتەوە کە خودی بلێخانۆف دامەزرێنەرو گەشەپێدەری ڕەوتی مارکسیزم بووە لە ڕوسیادا و بلیمەتیەکی بێوێنەی نواندووە لە سەرخستن و زیندووڕاگرتنی بیروبۆچوونەکانی مارکس و ئەنگلز ، وە ماموستای خودی لێنینیش بووە ، وە ئەو نووسیانەی تا ئەو کاتە ساتەی کە نەچووبوە ڕیزی بەرەی دژ بە شۆڕشەوە ، وەک هەر یەکێک لە ئوروستۆکراتەکانی تری ڕووسیا ، بە گرنگترین و بەسووترین سەرچاوەکانی ماکسیزم و ماتێڕیالیزمی دیالەکتیک و مێژوو دائەنرێن ، وە زۆر بلیمەتانە ناوەرۆکی ڕاستەقینەی بۆچوونەکانی مارکس و ئەنگلزی نەک بۆ ڕوسیا بگرە بۆ گشت پڕۆلیتاریای جیهان شیکردۆتەوەو داکۆکی لێکردووە !
ئومێدەوارم هەر تێکۆشەرێکی سیاسی کە سەرقاڵی ڕووخاندنی سەرمایەداری وە تێگەیشتن لە ماتێریالیزمی دیالەکتیک وە میتۆدی شۆڕشگێڕانەی مارکس و ئەنگلز ە ، تەواوی ئەو کتێبە کۆنانەی بلێخانۆف بخوێنێتەوە ، چەندێک کە بۆمان بکرێت ، بەبێ ئاگاداربوون و خوێندنەوەی ئەم لێکدانەوانەی بلێخانۆف بۆشاییەکی گەورەو پایەیەکی سەرەکی مەعریفی و زانستی لەم ناوچانەدا سەبارەت بە تێگەیشتن و شیکردنەوەی باسەکانی خودی مارکس و ئەنگلز و تەنانەت مارکسیزم وەتا ئەو کاتەش وەک بەڵشەفیکێک خەباتی کردووە شانبەشانی لێنین ، ئەم بۆشاییە بەبێ ئەم شیکارە مەعریفیانەی بلێخانۆف پڕ نابێتەوە .

سابیر م.
٩ / ٨ / ٢٠٢٤
—————————-
(١) لە کتێبی ( ڕۆڵی فاکتۆری ئابووری لە مێژوودا) بلیخانۆف ، ل. ١٦٠-١٦١ ، وەرم گێڕاوەتە سەر کوردی
(٢) هەمان سەرچاوەی پێشوو .ل.١٦١
‏‎٢٧» [ فیکتۆر هۆگۆ : ” التأملات ” – ( تێڕامانەکان) . دەقە فەڕەنسیەکە .
یان ئەتوانن بگەڕێنەوە بۆ وەرگێڕانەکانی نووسینەکانی بلیخانۆف کە کردوومانە : ( “هونەر و تێڕوانینی مادیانە بۆ مێژوو “) ]

Previous
Next
Kurdish
Powered by TranslatePress