ئایا وڵاتی شاخاویی بەڵایە؟!.. سەدیق سەعید ڕواندزی
(سەرنجێك لە بارەی بۆچوونێكی محمەد مسعود محمەد)
هەمیشە دەگوترێت: ( كوردەكان جگە لە چیاكان دۆستی تریان نییە ) ئەمە وەك گوزارشتێك لە پەیوەندی ڕوحی و سرووشتی نێوان مرۆڤی كورد و شاخ بەكار دێت. شاخەكان، كە وەك دۆستەكانی دیكەی كورد لە سەر بنەمای بەرژەوەندی و ڕۆژ دۆستایەتی كورد ناكەن و خاوەنی ئاكاری جێگیری خۆیانن و ناگۆڕێن، هەمیشە پەنا و لانەی ئێمە بوون و لە ڕۆژگارە هەرە سەخت و دژوارەكاندا، كە كەسێك داڵدەی نەداوین و هەستی مرۆییان بەرانبەرمان نەجوڵاوە، ئەوان پەنایان داوین و بە هانامانەوە هاتوون. مەگەر شاخی شنگال، هەزارەها ئێزیدی لە چڕنۆكی ئیسلامییە داعشە بەربەری و تیرۆرستییەكان ڕزگار نەكردوو نەبووە فریادرەسیان؟ بۆیە شاخەكان، خۆشەویستییەكی تایبەتیان لای مرۆڤی كورد هەیە و لە سۆنگەی ئەو خۆشەویستییەشەوە، هەزاران كەس بە ناوی ( هەندرێن، زاگرۆس، ئارارات، سورێن، شنڕوێ، دابان، زمناكۆ، مەتین، گارە، شیرین، ئاگری، ئەلبۆرز، هەڵگۆرد، كارۆخ، ژیلوان، سوركێو، ئاراسن، بەمۆ، ئاسۆس ) كراون. بۆیە شاخ پانتایەكی گەورەی لە هزری مرۆڤی كورد بە گشتی گرتووە و جۆرێك لە گەورەیی و پیرۆزیی و شكۆمەندی لای ئێمە هەیە. شاخەكان، ڕەمزی خۆڕاگریی و هێز و پە ناو وەستانەوە بوونە لە بەرانبەر نەیارەكان و وەك فیگەرێك هەمیشە لە دنیای شیعری شاعیراندا، وەك تیمەیەكی شیعری بەرجەستەكراوە. پەیوەندی مرۆڤی كورد و شاخ، پەیوەندییەكی دێرینە، بە پێی سەرچاوە مێژوویی و ئەریكۆلۆژییەكان، كوردەكان سەرەتا و بۆ یەكەم جار، لە بناری زنجیرە چیای زاگرۆس دەركەوتوون و ژیاون، بەمەش شاخ دەبێتە یەكەم لانكەی سەرهەڵدانی مرۆڤی كورد و مێژوو شوناسەكەی، ڕەنگە هەر ئەمەش بێت، ئەو پەیوەندییە توندوو ڕوحیەی لە نێوان مرۆڤ و شاخەكاندا لە ژیانی كۆمەڵایەتی و كولتووری ئێمە دروست كردبێت. هەمیشە و بە ئێستاشەوە، مرۆڤی كورد وەختێ ژینگەی ئالۆَز و جەنجاڵی شارەكان جێدێڵێت و دەچێتە شاخ، هەست بە حەسانەوەیەكی گەورەی دەروونی و ڕوحی دەكات و سوارە ئێلخانی زادەش، لە شیعرەكەیدا كە دەڵێت بڕۆم لە شارەكەت، زۆر جوان گەڕاوەتەوە نێو سرووشت. مرۆڤی كورد، شاخی وەك هاوڕێ و هاودەمێكی خۆی بینیوە و هەمیشە وەك پەنایەك و پەسیوێك، فریادرەسێك سەیری كردووە، لێرەوەش شاخ لە پانتایەكی سرووشتییەوە، دێتە نێو ڕووبەری ئەدەبیات و هونەر و دەبێتە فیگەر و تیمەیەكی دیاری دەقی ئەدەبی. لە ئەدەبیاتی ئێمەدا، شاخ ئەو ڕەهەندە سرووشتییەی خۆی كە هێمای جوانی سرووشت و ژینگەیە، تا ڕادەیەكی زۆر لەدەست دەدات و شوناسێكی دیكەی سیاسی لە پاڵ ئەو شوناسە سرووشتییە پێ دەدرێت، كە ئەویش وەك ڕەمزی خۆڕاگری و مانەوەی گەلێكی بێ پشت و پەنا، لە ڕەوڕەوەی ژیانی مرۆڤایەتی دەبینرێت، بۆیە بەدرێژایی مێژووی كورد، لە پای ئەو ڕۆڵە سرووشتی و خۆپارێزیی و خۆڕاگریی و جوانییەی چیا لە ژیانی ئێمەدا هەیەتی، بەردەوام چیامان خۆشدەوێت و وەك سیمبولێكی بەرز و جوان و بە شكۆ سەیری دەكەین. بڕواناكەم لە كۆمەڵگەی كوردیدا، بە درێژایی مێژوو، كوردێك هەبووبێت ڕقی لە چیا بوو بێت، ئەم سرووشتە شاخاویی و ڕكییەی كوردستان هەیەتی، ئەم ئاوهەوا بەستەڵەكی و ساردو سڕەی لە سرووشتی كوردستان هەیە، ئەم هەموو داخراویی و دابڕاوییەی بە هۆی ژینگەی شاخاوییەوە لە نێوان پارچەكانی دیكەی كوردستان هەنە، هەرگیز نەبوونەتە هۆكاری ئەوەی ئێمە ڕقمان لە چیا بێت و وەك بەلاِیەك بیبینین، چونكە دەزانین مانەوەمان پەیوەستە بە چیاوە، بۆیە وەك كوردێك كاتێ لەو ڕۆژانەی ڕابردوودا، لە بەرنامەیەكی كەناڵی ڕووداو دا، گوێبیستی (محمەد مسعود محمەد) بووم كەوتی :_ ( وڵاتی شاخاوی بەڵایە ) بە ڕاستی تاسام و تووشی شۆك بووم، ئاخر یەكەم جارە، لە سەر زاری كوردێكەوە، وەك كوردێكیش گوێبیستی ئەوە دەبم، كەسێك ڕقی لە چیا بێت و وەك بەڵا بیبینێت. چیایەك كە چەند ساڵێكی كەم لەمەوپێش، بووە پەنایەكی ئارام و فریادرەسێك بۆ ڕزگاركردنی هەزارەها ژن و منداڵ و پیری ئێزیدی، لە دەست تیرۆرستانی داعشی ئیسلامی. من كاتێ گوێبیستی ئەو قسەیە بووم، ژیلوان، كارۆخ، پیرە مەگروون، ئاگری و ئەلبورز، ئەزمەڕ و گۆیژە، قۆپی قەرەداغ، دابان و هەلاج، قەندیل، باواجی و خاڵاخاڵان و ئاسنگەران و چەكوچم هاتنە بەرچاو. محمەد مسعود، كە لە بەرنامەكەی ڕووداودا ئەم قسە سەیر و نامۆیەی بە مێژوو، كولتووری كورد كرد، پاساوی بۆ ئەو وەسفەی شاخ ئەوە بوو، كە گوایا وڵاتی شاخاویی دەیان نەتەوە و تیرە و هۆزی جیای هەیە، بۆ ئەم مەبەستەش نموونەی بە وڵاتانی قەققاز هێنایەوە و گوتی:_ ( لە قەفقاز هەردۆڵە و تیرە و نەتەوەیەكە، هەر شاخێكە و هۆزێكە) بێگومان ڕاست دەكات، بەڵام ئەوەی خۆی لێ بواردوو وەڵامی نەدایەوە و زانیاریی لە سەر نەبوو ئەوە بوو، كە ئایا وڵاتانی قەفقاز سەد وڵاتن؟ سەد ئاڵا و وڵات و نەتەوەیان هەیە؟ بێگومان نەخێر، وڵاتانی قەفقاز، تەنێ جورجیا و شیشان و ئازەربایجان و ئەرمینیان، واتا تەنها چوار وڵات، بۆیە ئەو شڕۆڤەی ئەو كردی، لە پەراوێزیی مێژووناسی و زمانناسی، لە ڕاستیدا بێ ئاگایە لەو دوو بوارە، چونكە ئەم سرووشتە شاخاوییە و ئەو پێكهاتە ئاڵۆز و ئەتنیكییە، نەبۆتە هۆی ئەوەی كە وڵاتانی قەفقاز پەرت و لێكدابڕاو بكات، ئەمە بۆ كوردستانیش هەر وایە. هەورامانی نێوان باشوور و ڕۆژهەڵات، كوردستانی لێك جیا كردۆتەوە یاخود بوونەتە شوناسی كوردستان بە گشتی؟ چیاكانی شاناخشێ، سەفرە و زەروون، دلانپار، بوونەتە لە نێوبردنی ئینتمای كوردبوون، یاخود هەر كاتێك ناویان دەبیستین، كوردستانمان لا خۆشەویستر دەكەن؟ ئەم جۆرە بیركردنەوانە، ئەم جۆرە تێگەیشتنە لە پەیوەندی نێوان كورد و چیا، تێگەیشتنێكی نا لۆژیكی و نا سیاسی و نا مێژوویە لە پەیوەندی نێوان مرۆڤی كورد و چیاد،.ناوبراو هەر لەو بەرنامەیەدا، قسەی سەمەرەی دیكەی كرد، كاتێ گوتی زۆربەی ئەوانەی دەبوونە پێشمەرگە، لە ترسی سەربازی بوو، نەك ئینتمای كوردایەتی و خەبات، گەرچی یەكێك لە ئامادەبووان بە توندی وەڵامی دایەوە كە ئەو كاتەی ئەو بۆتە پێشمەرگە، هەر ناویشی بۆ سەربازی نەهاتووە، بەڵام بەداخەوە محمەد مسعود بە جۆرێك شكاندییەوە و تووڕە بوو، كە دەرفەتی زیاتری پێ نەدا قسەی زیاتر بكات، ئەمە لەكاتێكدا كوڕی بیرمەندێكی وەك مسعود محمەدت، كە بەو پەڕی سنگفراوانی و هزرییەوە، مناقەشەی ماركسیومی دەكرد !.
سەدیق سەعید ڕواندزی
- ئەم بابەتە لە ڕۆژنامەی ڕێگای كوردستان ژمارە ( 1400 ) ڕۆژی 13/8/2024 بڵاو كراوەتەوە.
Sadiq Said Rwandze
سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.
