زارێ یەكەم فیلمی سینەمایی كوردی.. حەیدەر عەبدولڕەحمان
(نزارۆف)لەو ساڵانەی بۆ كاركردن هاتبووە ئەرمینیا، فیلمە بەناوبانگەكەی (نامووس)ی
بەرهەم هێناو دەنگدانەوەیەكی گەورەی بۆ (نەزارۆف) بەدەست هێنا.
بەهۆی ئەوەی بایەخێكی زۆری بەدەرخستنی كولتووری رۆشنبرییی و نەتەوەیی گەلەكەی دابوو، جگە لەنیشاندانی زۆر لە كێشە كۆمەڵایەتیەكان .
سەركەوتنی ئەو فیلمە، وای لە (نەزارۆف) كرد، زێتر لەوەندە، خۆی بۆ كێشە و ئەشكەنجەو ئازاری گەلانی رۆژهەڵات تەرخان بكات.
ئەوەبوو لەساڵی 1926 ئەو دەرهێنەرە، گروپە سینەماییەكەی خۆی كۆكردەوە، بەرەو چیاكانی (ئاراكاسی) هەڵكشان، كەهەرێمێكی كورد نشینە، بۆ ئەوەی لەوێ فیلمە درێژەكەی خۆی)زاریا ـ واتە (زارێ) تۆمار بكات.
نزارۆف ـ لەو فیلمەدا بەگشتی باس لەژیانی كوردەكان دەكات لەسەردەمی رووسیای قەیسەری دا.
ئەوەتا لەكتێبی (یاداشتی ئەكتەرو دەرهێنەرێك كە لەساڵی 1965 لە مۆسكۆ دەرچووە، باس لەئەزموونی سینەمایی خۆی دەكات، بەتایبەت ئەزموونی لە گەڵ فیلمی (زارێ) و لەم بارەیەوە ئاماژە بەوە دەكات كە چۆن لەكاتی بەرهەم هێنانی ئەو فیلمەدا، هیچ سەرچاوەیەكی ئەوتۆی لە بەردەست دا نەبووە، كە باس لە مێژووی كوردو ژیانی كوردەكان بكات، خۆشی زانیارییەكی ئەوتۆی لەم بارەیەوە نەبووە، تەنها شتێكی كەم نەبێت، بۆیە دەستی كردووە بەگەڕان بەدوای كولتوورو داب و نەریت ورەوشت و مێژوو خێڵەكانی ئەو نەتەوەیە.
نزارۆف لەفیلمی (زارێ) دا، چیرۆكی ئەڤینداری نێوان كوڕو كچێك دەگێڕێتەوە لەیەكێ لە گوندە كورد نشینەكاندا.
كوڕەكە شوانكارەیەكە و ناوی (سەعیدە )و (نری سیسلییت) ی ئەكتەر دەوری دەبینێ، كچە هەژارێكیش كەناوی (زارێ) یە، تینازی ــ دەورەكەی دەبینێ.
سیناریۆی فیلمەكە وا داڕێژراوەكە دەرەبەگێكی گوندەكە، ئەگەرچی ژنیشی هەیە، كاتێ بەخۆشەویستی نێوان سەعیدو زارێ دەزانێ، بەخیلییان پێ دەباو لەسەر ئەوە سووڕ دەبێت، كە زارێ بۆ خۆی بخوازێت.
لەو دەمەدا جەنگی جیهانیی یەكەم هەڵدەگیرسێ و دەسەڵاتدارانی قەیسەر بڕیار دەدەن هەموو لاوە كوردەكانیش پەلكێشی ئەو شەڕە كاولكارییە بكەن.
سەعیدی ئەڤیندار یەكێ بوو لەو كۆمەڵە گەنجانەی رەوانەی ئۆردوگایێكی سەربازی كران لەنزیك گوندەكە.
ئیدی لەو كاتانەدا كە كاروانی سەربازەكان بۆ ئاو خواردنەوە لەتەك كانیەكاندا وچان دەدەن بۆ ئاوخواردنەوە، سەعید دەرفەت وەردەگرێت و را دەكاتە نێو ئاوایی، كەچی كاتێ تەمیوور بەگ ئەمە دەزانێ، فرمان دەداتە پیاوەكانی، سەعید پەلبەست كەن و رادەستی بكەنەوە و بكەوێتە زیندان.
كاتێكیش كە زۆربای برا گەورەی زارێ بە برینداری دەگەڕێتەوە، برینەكەی زۆر سەخت و دژوار دەبێت، لەنێو گریەو هاواری كەسو كاری گیان لەدەست دەدات، ئیدی بەگ بێ كەسی زارێ بە دەرفەت دەزانێ، بۆیە فرمان دەداتە پیاوەكانی، زارێ پەلكێش كەن و بە زۆر لەخۆی مارە دەكات.
بەڵام زارێ زۆر ئازایانە بەروویدا دەوەستێ و نایەڵی بەهیچ شێوەیەك بەگ لێی نزیك بێتەوە.
ئا لەو كاتەدا، خدۆی برا بچووكەكەی زارێ، بۆ رزگار كردنی خوشكەكەی تەقە لەبەگ دەكات و برینداری دەكات، كەچی پیاوانی بەگ زوو فریای دەكەون و بەخەنجەر خدۆ دەكوژن.
دوای ئەوەش كە بەگ چاك دەبێتەوە، بەزۆرە ملێ زەماوەندی خۆی لەگەڵ زارێ دا دەگێڕێت، بەڵام كاتێ سەعید بەم هەواڵە تاڵە دەزانێ، بۆ تۆڵەسەندنەوە خۆی و هەندێ لەهاوڕێیانی لە بەندیخانە رادەكەن.
كاتێ بەگ لەبەردەم خۆ بەدەستەوە نەدانی زارێ دووچاری بێ ئومێدی دەبێت، بەئامانجی سووكایەتی پێكردنی، دەنگۆی ئەوە لەئاواییدا بڵاو دەكاتەوە كە گوایە زارێ كچ نیە.
لەتۆڵەی ئەوەش سەرەوژێر زارێ سواری گوێ درێژێ دەكەن و دەموو چاویشی سواغ دەدەن و هەتكی پێ دەكەن، ئینجا لەناو بارانی تیرو توانجی خەڵكی بەئاواییەكەدا دەیگێڕن.
ئا لەو كاتەدا سەعیدو هاوڕێكانی دەگەنە ئەو شوێنەو تەمیوور بەگ و پیاوەكانی دەكوژن، ئینجا زارێش لە گەڵ خۆیاندا هەڵدەگرن و روو دەكەنە چیا ..
حەیدەر عەبدولڕەحمان
