ئیمپراتۆریەت خۆی وێران دەکات.. نووسینی: کریس هێجز.. وەرگێڕانی: گۆران عەبدوڵڵا

ئێمە نەخۆشییەکانی هەموو ئیمپراتۆریەتە لەناوچووەکان هاوبەش دەکەین لەگەڵ تێکەڵەیەک لە گاڵتەجاڕی، گەندەڵی بەرفراوان، شکستی سەربازی، داڕمانی ئابووری و سەرکوتکردنی دڕندانەی دەوڵەت.

کریس هێجز

ملیاردێرەکان، فاشیستە مەسیحییەکان، فێڵبازەکان، دەرون نەخۆشەکان، گێلەکان، خۆپەرستەکان و لادەرەکان کە دەستیان بەسەر کۆنگرێس، کۆشکی سپی و دادگاکاندا گرتووە، کار لەسەر داڕمانی بنەماکانی دەوڵەت دەکەن. ئەم برینە خۆکردانە، تایبەتمەندی هەموو ئیمپراتۆریەتە دواکەوتووەکانە، بەشەکانی دەسەڵات شەل و وێران دەکەن. پاشان، وەک خانووی لە کارتۆن درووستکراو ئیمپراتۆریەت دادەڕمێت.

لە لووتبەرزی خۆیاندا، ناتوانن لەکەمبوونەوەی هێزی ئیمپراتۆریەت تێبگەن، بەرپرسە باڵاکان لە ئیدارەی ترەمپ پەنایان بردۆتە بەر دنیایەکی خەیاڵی کە چیتر ڕاستییە سەخت و ناخۆشەکانی بونیان نامێنێت. ئەوان هەرای بێبنەما دەکەن و لە هەمان کاتدا دەستوور دەدزن و دیپلۆماسی فرەلایەنی و سیاسەت دەگۆڕن بە هەڕەشە و سوێندی وەفاداری. ئاژانس و بەشەکان، کە بە یاساکانی کۆنگرێس دروستکراون و پارەیان پێدراوە، خەریکە دەبن بە دووکەڵ.

ئەوان ڕاپۆرت و داتای حکومەت لەسەر گۆڕانی کەش و هەوا لادەبەن و لە ڕێککەوتننامەی پاریس بۆ کەش و هەوا دەکشێنەوە. ئەوان لە ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دەکشێنەوە. ئەوان سزای بەرپرسانی دادگای تاوانی نێودەوڵەتی دەدەن – کە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ بنیامین نەتانیاهۆی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل و یۆئاڤ گالانتی وەزیری بەرگری پێشوو دەرکرد بە تۆمەتی تاوانی جەنگ لە غەزە. ئەوان پێشنیازیان کرد کەنەدا ببێتە ویلایەتی ٥١. ئەوان گروپێکی کاریان پێکهێناوە بۆ “لەناوبردنی ئەوانەی دژایەتی مەسیحیەت دەکەن”. ئەوان داوای لکاندنی گرینلاند و داگیرکردنی کەناڵی پەنەما دەکەن. ئەوان پێشنیازی چۆڵکردنی غەزەو دەستبەسەرداگرتنی لەلایەن ئەمریکاوەو گۆڕینی بە شوێنێکی گەشتیاری دەکەن. ئەگەر ئەوە ڕووبدات ئەوا ڕژێمە عەرەبییەکان کە لەلایەن ئەمریکاوە پشتگیری دەکرێن دەڕووخێنێت.

فەرمانڕەوایانی هەموو ئیمپراتۆریەتەکانی ئەم دوواییانە، لەوانە ئیمپراتۆرەکانی ڕۆما کالیگولا و نیرۆ یان چارلزی یەکەم، دوا پاشای هابسبۆرگ، ئەمانە هیچ جیاوازنیین لە کڵاو لەسەرە بێبەهرەکان کە وشە بێماناکانیان یەک لەدوای یەک ریزدەکەن. ئەوان، وەک دۆناڵد ترەمپ، ڕەنگدانەوەی ئەو ڕزینە ئەخلاقی، فیکری و جەستەییەن کە کۆمەڵگەیەکی نەخۆش تووشی دەبێت.

من دوو ساڵم بەسەر برد لە توێژینەوە و نووسین لەسەر ئایدیۆلۆژییە چەوتەکانی ئەوانەی کە ئێستا دەسەڵاتیان گرتۆتە دەست. لە کتێبەکەمدا “فاشیستە ئەمریکییەکان: ڕاستڕەوی مەسیحی و جەنگ لە دژی ئەمریکا.” شایانی خوێندنەوەیەکی جدییانەیە.
ئەم فاشیستە مەسیحییانە، کە ناوەڕۆکی ئایدیۆلۆژیای ئیدارەی ترەمپ پێناسە دەکەن، بێسڵەمینەوە ڕقیان لە دیموکراسییە فرەیی و عەلمانییەکانە. ئەوان، وەک بە وردی لە چەندین کتێب و بەڵگەنامەی “مەسیحی”دا وەک پڕۆژەی ٢٠٢٥ی دامەزراوەی هێریتەج باسیان کردووە، هەوڵ دەدەن دەسەڵاتی دادوەری و یاسادانان، لەگەڵ میدیا و ئەکادیمیا، بکەن بە پاشکۆی دەوڵەتێکی “مەسیحیکراو” کە ڕابەرێکی خوایی دەستنیشانکراو سەرکردایەتی دەکات. ئەوان بە ئاشکرا ستایشی لایەنگرانی نازی دەکەن وەک Rousas John Rushdoony ، کە پشتگیری جینۆساید دەکات و بەڵگە دەهێنێتەوە کە پەروەردە و خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی دەبێت بدرێت بە کڵێساکان و یاسای ئینجیلی دەبێت جێگای یاسای عەلمانی بگرێتەوە، هەروەها تیۆریستەکانی پارتی نازی وەک Carl Schmitt. ئەوان ڕەگەزپەرست، دژە ژن و دژە هاورەگەزەکانن. ئەوان تیۆری پیلانگێڕی سەیر دەگرنەبەر لە تیۆری جێگرتنەوەی سپی پێستەکانەوە تا دێوێکی تاریک کە ناویان ناوە “وۆک- “the woke.””. تەنها دەتوانیین ئەوەندە بڵێین کە ئەوان پشت بەستوونین بە واقعیەتی کۆمەڵگە.

فاشیستە مەسیحییەکان لە تاقمێکی تیۆکراتی بەناوی دۆمینیۆنیزمەوە (Dominionism ) دێنەدەرێ. ئەم تاقمە وا بانگەشەکەی دەکات کە مەسیحییە ئەمریکییەکان ڕاسپێردراون بۆ ئەوەی ئەمریکا بکەن بە دەوڵەتێکی مەسیحی و نوێنەری خودا. نەیارانی سیاسی و فیکری ئەم ئینجیلگەراییە توندڕەوە وەک نوێنەری شەیتان سەرکۆنە دەکرێن.
“لەژێر دەسەڵاتی مەسیحیدا، ئەمریکا چیتر نەتەوەیەکی گوناهبار و کەوتوو نابێت بەڵکو نەتەوەیەک دەبێت کە ١٠ فەرمانەکە بنەمای سیستەمی یاساییمان پێک دەهێنێت، خولقاندن و ‘بەهاکانی مەسیحی’ بنەمای سیستەمی پەروەردەییمان پێک دەهێنن، میدیا و حکومەت موژدەی خۆش بۆ هەموان ڕادەگەیەنن،” وەک لە کتێبەکەمدا ئاماژەم پێکردوە. “یەکێتییەکانی کرێکاران، یاساکانی مافی مەدەنی و قوتابخانە گشتییەکان هەڵدەوەشێنرێنەوە. ژنان لە هێزی کار دەردەکرێن بۆ ئەوەی لە ماڵەوە بمێننەوە، هەموو ئەوانەش کە بە ڕادەی پێویست مەسیحی نین، هاوڵاتی بوونیان لێ زەوت دەکرێت. جگە لە ئەرکی بانگەوازکردن، حکومەتی فیدراڵی کەم دەکرێتەوە بۆ پاراستنی مافەکانی موڵکایەتی و ئاسایشی ‘نیشتمانی’.”

فاشیستە مەسیحییەکان و کۆمەککارە ملیاردێرەکانیان، وەک ئاماژەم پێکرد، “بە وشە و دەستەواژە قسە دەکەن کە بۆ زۆربەی ئەمریکییەکان ئاشنا و دڵنیاکەرەوەن، بەڵام چیتر وشەکان بۆ ئەو مانایە بەکار ناهێنن کە لە ڕابردوودا هەیانبووە.” ئەوان ماناکوژی ئەنجام دەدەن، پێناسە کۆنەکان دەکوژن و بە پێناسەی نوێ جێگەیان دەگرنەوە. وشەکان – لەوانە ڕاستی، دانایی، مردن، ئازادی، ژیان و خۆشەویستی – هەڵدەوەشێنرێنەوە و مانای دژ بە یەکیان پێ دەدرێت. ژیان و مردن، بۆ نموونە، مانای ژیان لە مەسیحدا یان مردن بۆ مەسیح دەگەیەنن، نیشانەی باوەڕ یان بێباوەڕی. دانایی ئاماژە بە ئاستی پابەندبوون و گوێڕایەڵی بۆ دۆکترینەکە دەکات. ئازادی پەیوەندی بە ئازادییەوە نییە، بەڵکو ئەو ئازادییەیە کە لە شوێنکەوتنی عیسای مەسیح و ڕزگاربوون لە فەرمانەکانی عەلمانییەتەوە دێت. خۆشەویستی دەشێوێنرێت بۆ گوێڕایەڵییەکی بێ پرسیار بۆ ئەوانەی، وەک ترەمپ، کە بانگەشەی ئەوە دەکەن بۆ خودا قسە و کار دەکەن.

کە باهۆزی مەرگ خێراتر دەبێت، دوژمنی وەهمی، ناوخۆیی و دەرەکی، تاوانبار دەکرێن بە لەناوچوونەکە، چەوساوەکان بۆ لەناوبردن دیاری کراون. کاتێک وێرانکارییەکە تەواو دەبێت، کە دڵنیایی لە هەژاری هاوڵاتیان دەکات، تێکچوونی خزمەتگوزارییە گشتییەکان و دروستکردنی تووڕەییەکی نائامادە، تەنها ئامرازی توندوتیژی دەوڵەت دەمێنێتەوە. خەڵکێکی زۆر ئازار دەچێژن، بەتایبەتی کاتێک قەیرانی کەش و هەوا بە توندی و توندی زیاتر تۆڵەی کوشندەی خۆی دەسەپێنێت.

داڕمانی سیستەمی دەستووریمان لە هاوسەنگی و کۆنترۆڵ بەشێوەیەک لە شێوەکان زۆر پێش هاتنی ترەمپ ڕوویدا. گەڕانەوەی ترەمپ بۆ دەسەڵات دووایین هەناسەی پاکس ئەمریکانا (Pax Americana ) نیشان دەدات. ئەو ڕۆژە دوور نییە کاتێک، وەک سێنای ڕۆمانی لە ساڵی ٢٧ی پێش زایین، کۆنگرێس دوا دەنگدانی گرنگی خۆی دەدات و دەسەڵات ڕادەستی دیکتاتۆرێک دەکات. پارتی دیموکرات، کە ستراتیژیەکەی وا دیارە هیچ نەکات و هیوادار بێت ترەمپ بۆخۆی بڕوخێت، پێشتر لای خۆیانەوە بەو چارەنووسە حەتمییە رازیبونە.

پرسیارەکە ئەوە نییە کە ئایا ئێمە دادەڕمێین، بەڵکو چەند ملیۆن بێتاوان لەگەڵ خۆمان دەبەین. لەبەر توندوتیژی پیشەسازی کە ئیمپراتۆریەتەکەمان بەکاری دەهێنێت، دەکرێت زۆر بێت، بەتایبەتی ئەگەر ئەوانەی لە دەسەڵاتدان بڕیار بدەن دەست بۆ چەکی ناوەکی ببەن.
هەڵوەشاندنەوەی ئاژانسی ئەمریکی بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (USAID) – کە ئیلۆن ماسک دەڵێت لەلایەن “هێلانەی مارێکی مارکسیستی چەپڕەوی توندڕەوەوە بەڕێوە دەبرێت کە ڕقیان لە ئەمریکایە” – نموونەیەکە لەوەی چۆن ئەم ئاگرتێبەردەرانە هیچ تێناگەن لەوەی چۆن ئیمپراتۆریەتەکان کار دەکەن.

یارمەتی دەرەکی چاکەخوازی نییە. چەکدار کراوە بۆ پاراستنی باڵادەستی بەسەر نەتەوە یەکگرتووەکان و لابردنی ئەو حکومەتانەی کە ئیمپراتۆریەت بە دوژمنیان دەزانێت. ئەو وڵاتانەی لە نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە فرەلایەنەکانی تر کە بەو شێوەیە دەنگ دەدەن کە ئیمپراتۆریەت داوا دەکات، کە سەروەری خۆیان ڕادەستی کۆمپانیا جیهانییەکان و سوپای ئەمریکا دەکەن، یارمەتی وەردەگرن. ئەوانەی وا ناکەن، یارمەتی وەرناگرن.

کاتێک ئەمریکا پێشنیاری ئەوەی کرد فڕۆکەخانە پۆرت-ئۆ-پرینسی (Port-au-Prince ) پایتەختی هایتی دروست بکات، ڕۆژنامەنووسی لێکۆڵەر مات کێنارد راپۆرتێکی لەوبارەوە نووسی کەداوا لە هایتی کراوە دژی وەرگرتنی کوبا بوەستێت لە ڕێکخراوی وڵاتانی ئەمریکی، کە رێک ئەو کارەی کرد.

یارمەتی دەرەکی پڕۆژەی ژێرخان دروست دەکات تا کۆمپانیاکان بتوانن کارگەی کاری قورسی جیهانی بەڕێوە ببەن و سەرچاوەکان دەربهێنن. پارە بۆ “پەرەپێدانی دیموکراسی” و “چاکسازی دادوەری” تەرخان دەکات کە خواستەکانی سەرکردە سیاسییەکان و حکومەتەکان پووچەڵ دەکاتەوە کە دەیانەوێت سەربەخۆ بمێننەوە لە چنگی ئیمپراتۆریەت.

بۆنموونە (USAID )، پارەی “پڕۆژەی چاکسازی پارتی سیاسی”ی دا بە بۆلیڤیا کە نەخشەکە وا داڕێژرابوو “وەک هاوسەنگییەک لەبەرانبەر” بزووتنەوەی “ڕادیکاڵ”ی بەرەو سۆشیالیزم (مۆڤیمیێنتۆ ئەل سۆسیالیزمۆ) هەوڵیان دەدا ڕێگری لە هەڵبژاردنی سۆشیالیستەکانی وەک ئیڤۆ مۆراڵێس ( Evo Morales) بکەن. کاتێک مۆراڵیس توانی هەڵبژاردنەکە بەرێتەوە، کەوتنە دابەشکردنی پارە بەسەر ئەو ڕێکخراوانەدا لەبواری بەرنامەی تایبەتدا لەوانە بەرنامەکانی ڕاهێنان تا گەنجانی بۆلیڤی فێری شێوازەکانی بازرگانی ئەمریکی بکرێن، بۆ ئەوەی سۆسیالیستەکان نەتوانن دەسەڵاتی خۆین بە تەواوەتی بسەپێنن.

کێنارد (Kennard ) لە کتێبەکەیدا، “ڕاکێت: ڕۆژنامەنووسێکی یاخی دژی ئیمپراتۆریەتی ئەمریکی“، بەڵگە دەهێنێتەوە کە چۆن دامەزراوە ئەمریکییەکان وەک سندوقی نیشتمانی بۆ دیموکراسی، بانکی جیهانی، سندوقی دراوی نێودەوڵەتی، بانکی گەشەپێدانی نێوان-ئەمریکی، USAID و ئاژانسی بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان، لەگەڵ پێنتاگۆن و ئاژانسی هەواڵگری ناوەندی کار دەکەن بۆ ژێردەستەکردن و چەوساندنەوەی باشووری جیهانی.

دەوڵەتە کڕدراوەکان کە یارمەتی وەردەگرن دەبێت کار بۆ نەهێشتنی سەندیکاکان بکەن، ڕێوشوێنی سەختگیری بسەپێنن، کرێ نزم بهێڵنەوە و حکومەتی بووکەڵە بپارێزن. بەرنامە یارمەتییە پڕ پارەکان، کە بۆ ڕووخاندنی مۆراڵێس نەخشەی بۆ دانرابوو، لە کۆتاییدا وایان لە سەرۆکی بۆلیڤیا کرد USAID لە وڵات دەربکات.

درۆیەک کە بە خەڵک دەفرۆشرێت ئەوەیە کە ئەم یارمەتییە هەم بۆ هەژارەکانی دەرەوە و هەم بۆ ئێمە لە ناوەوە سوودبەخشە. بەڵام ئەو نایەکسانییەی ئەم بەرنامانە لە دەرەوە ئاسانکاری بۆ دەکەن، نایەکسانی ناوخۆیی دووبارە دەکەنەوە. ئەو سامانەی لە باشووری جیهانی دەردەهێنرێت بە دادپەروەرانە دابەش ناکرێت. دەچێتە دەستی چینی ملیاردێر، زۆر جار لە حیسابی بانکی دەرەوە دەشاردرێتەوە بۆ خۆدزینەوە لە باج.

لە هەمان کاتدا، باجەکانی ئێمە بە شێوەیەکی نایەکسان پارە بۆ سوپا تەرخان دەکات، کە مستی ئاسنینە لە پاراستنی سیستەمی چەوساندنەوە. ئەو ٣٠ ملیۆن ئەمریکییەی کە قوربانی دەرکردنی بەکۆمەڵ و پیشەسازی لابردن بوون کارەکانیان بۆ کرێکارانی کارگە قورسەکانی دەرەوە لەدەست دا. وەک کێنارد ئاماژە دەکات، هەم لە ناوەوە و هەم لە دەرەوە، “گواستنەوەیەکی فراوانی سامانە لە هەژارەوە بۆ دەوڵەمەند لە ئاستی جیهانی و ناوخۆیی.”
“هەمان ئەو کەسانەی دەربارەی ئەوەی لە دەرەوە دەیکەین ئەفسانەکان دادەڕێژن، سیستەمێکی ئایدیۆلۆژی هاوشێوەیان دروستکردووە رەوایی بە دزی لە ناوەوە دەدات؛ دزی لە هەژارترینەوە، لەلایەن دەوڵەمەندترینەوە،” ئەو دەنووسێت. “هەژار و کرێکارانی هارلێم (Harlem ) زیاتر هاوبەشیان لەگەڵ هەژار و کرێکارانی هایتی هەیە وەک لەوەی لەگەڵ دەسەڵاتدارەکانی خۆیان هەیانبێت، بەڵام ئەمە دەبێت بشاردرێتەوە بۆ ئەوەی فێڵەکە کار بکات.”
یارمەتی دەرەکی کارگە قورسەکان یان “ناوچە ئابوورییە تایبەتەکان” لە وڵاتانی وەک هایتی دەپارێزێت، کە کرێکاران بە چەند سەنتێک لە کاتژمێرێکدا و زۆر جار لە بارودۆخی ناهەمواردا کار بۆ کۆمپانیا جیهانییەکان دەکەن.
“یەکێک لە لایەنەکانی ناوچە ئابوورییە تایبەتەکان و یەکێک لە هاندەرەکان بۆ کۆمپانیاکان لە ئەمریکا، ئەوەیە کە ناوچە ئابوورییە تایبەتەکان تەنانەت ڕێکخستنی کەمتریان هەیە لە دەوڵەتی نیشتمانی لەسەر چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ کار و باج و گومرگ،” کێنارد لە چاوپێکەوتنێکدا پێی وتم:
“تۆ ئەم کارگە قورسانە لە ناوچە ئابوورییە تایبەتەکان دەکەیتەوە. پارەیەکی کەم بە کرێکارەکان دەدەیت. هەموو سەرچاوەکان دەردەهێنیت بەبێ ئەوەی گومرگ یان باج بدەیت. دەوڵەت لە مەکسیک یان هایتی یان هەر شوێنێک بێت، کە بەرهەمهێنانەکەیان بۆ دەرەوە دەگوازنەوە، هیچ سوودێکی بۆ خەزێنەی وڵاتەکە نییە، ئەمە ئەوە دەگەیەنێت کە هەرگیز سەندوقەکانی دەوڵەت سامانەکەی زیاد ناکات. ئەوە تەنها کۆمپانیاکانن کە سوود لەو کارە وەردەگرن.”

کێنارد لە کتێبەکەیدا دەنووسێت “هەمان ئەم دامەزراوە و میکانیزمی کۆنترۆڵی ئەمریکیە، بەکارهێنران بۆ تێکدانی هەڵمەتی هەڵبژاردنی جێرمی کۆربن کە ڕەخنەگرێکی توندی ئیمپراتۆریەتی ئەمریکایە، لەهەڵمەتی هەڵبژاردنەکەیدا بۆ سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا.”

ئەمریکا نزیکەی ٧٢ ملیار دۆلاری لە یارمەتی دەرەکی لە ساڵی دارایی ٢٠٢٣دا خەرج کرد. پارەی دا بە دەستپێشخەرییەکانی ئاوی پاک، چارەسەری ئێچ ئای ڤی/ئایدز، ئاسایشی وزە و کاری دژە گەندەڵی. لە ٢٠٢٤دا لە ٤٢%ی هەموو یارمەتییە مرۆییەکانی دابین کرد کە نەتەوە یەکگرتووەکان چاودێری دەکرد.
یارمەتی مرۆیی، کە زۆر جار وەک “هێزی نەرم” وەسف دەکرێت، نەخشەی بۆ کێشراوە بۆ شاردنەوەی دزینی سەرچاوەکان لە باشووری جیهان لەلایەن کۆمپانیا ئەمریکییەکانەوە، فراوانبوونی جێ پێی سوپای ئەمریکا، کۆنترۆڵی توندی حکومەتە بیانییەکان، ئەو وێرانکارییەی لە لێدانی بیرە نەوتەکان دروست دەبێت، خراپ بەکارهێنانی سیستماتیکی کرێکاران لە کارگە قورسە جیهانییەکان و ژەهراویکردنی منداڵانی کرێکار لە شوێنی وەک کۆنگۆ، کە بەکاردەهێنرێن بۆ دەرهێنانی لیسیۆم.

گومانم هەیە ئیڵن ماسک و سوپایەک لە منداڵە لاوەکانی لە بەشی کارایی حکومەت (DOGE) – کە بەشێکی فەرمی نییە لە ناو حکومەتی فیدراڵی – هیچ بیرۆکەیەکیان هەبێت دەربارەی چۆنیەتی کارکردنی ئەو ڕێکخراوانەی وێرانی دەکەن، بۆچی هەن، یان لەناوچوونی مانای چی دەبێت بۆ هێزی ئەمریکی؟

دەستبەسەرداگرتنی تۆمارەکانی کارمەندانی حکومەت و کەرەستەی نهێنی، هەوڵدان بۆ کۆتایی هێنان بە گرێبەستی حکومی بە بەهای سەدان ملیۆن دۆلار – زۆربەیان پەیوەندیان بە فرەیی، یەکسانی و لەخۆگرتن (DEI) هەیە، پێشنیارەکانی کڕینەوە بۆ “وشککردنی زەلکاوەکە” لەوانە پێشنیاری کڕینەوە بۆ هەموو هێزی کاری ئاژانسی هەواڵگری ناوەندی – کە ئێستا بە شێوەیەکی کاتی لەلایەن دادوەرێکەوە ڕاگیراوە – دەرکردنی ١٧ یان ١٨ پشکنەری گشتی و داواکاری گشتی فیدراڵی، ڕاگرتنی پارەدانی حکومی و بەخشینەکان، دەبینن چۆن ئەو دێوە زلە دەخۆن کە دەیپەرستن.

پلانیان وایە دامەزراوەی پاراستنی ژینگە، وەزارەتی پەروەردە و خزمەتگوزاری پۆستەی ئەمریکا هەڵبوەشێننەوە، کە بەشێکن لە ئامێری ناوخۆیی ئیمپراتۆریەت. هەرچەند دەوڵەت ناکارا دەبێت، زیاتر دەرفەتی بازرگانی بۆ کۆمپانیا دڕندەکان و کۆمپانیاکانی وەبەرهێنانی تایبەت دروست دەکات. ئەم ملیاردێرانە سامانێک بەدەست دەهێنن لە “دروێنەکردنی” پاشماوەی ئیمپراتۆریەت. بەڵام لە کۆتاییدا ئەو دێوە دەکوژن کە سامان و هێزی ئەمریکی دروست کرد.

کاتێک دۆلار چیتر دراوی یەدەگی جیهان نابێت، شتێک کە هەڵوەشاندنەوەی ئیمپراتۆریەت دڵنیای دەکات، ئەمریکا ناتوانێت پارە بۆ کورتهێنانە گەورەکانی بدات بە فرۆشتنی بۆندی خەزێنە. ئابووری ئەمریکا دەکەوێتە داڕمانێکی وێرانکەر. ئەمە دەبێتە هۆی تێکچوونی کۆمەڵگەی مەدەنی، بەرزبوونەوەی نرخەکان، بەتایبەتی بۆ بەرهەمە هاوردەکراوەکان، کرێی وەستاو و ڕێژەی بەرزی بێکاری. پارەدان بۆ لانیکەم ٧٥٠ بنکەی سەربازی لە دەرەوە و سوپا زەبەلاحەکەمان ناکرێت بەردەوام بێت. ئیمپراتۆریەت یەکسەر کورت دەبێتەوە. دەبێتە سێبەری خۆی. نەتەوەپەرستی زۆر، کە بە تووڕەییەکی نائامادە و نائومێدی بەرفراوان دەورووژێنرێت، دەگۆڕێت بۆ فاشیزمێکی ئەمریکی پڕ لە ڕق.

“لەناوچوونی ویلایەتە یەکگرتووەکان وەک هێزی باڵادەستی جیهانی دەکرێت زۆر خێراتر بێت لەوەی هەرکەس وێنای دەکات،” مێژوونووس ئەلفرێد دەبلیو مەکۆی (Alfred W. McCoy ) لە کتێبەکەیدا “لە سێبەری سەدەی ئەمریکی: هەڵکشان و داکشانی هێزی جیهانی ئەمریکا” دەنووسێت:
“سەرەڕای ئەو هەیبەتەی کە ئیمپراتۆریەتەکان زۆر جار نیشانی دەدەن، زۆربەیان بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر لاواز و ناسکن، تەنانەت هێزی ناوەکی دەوڵەت-نەتەوەیەکی مامناوەندیشیان نییە. لە ڕاستیدا، چاوخشاندنێک بە مێژوویان دەبێت بیرمان بخاتەوە کە گەورەترینیان لەژێر کاریگەری هۆکاری جیاواز بەرەو داڕمان دەچن، لەگەڵ فشارە داراییەکان کە زۆر جار فاکتەرێکی سەرەکین. بۆ زیاتر لە دوو سەدە، ئاسایش و خۆشگوزەرانی نیشتمان ئامانجی سەرەکی بووە بۆ زۆربەی دەوڵەتە جێگیرەکان، پەلاماردانی دەرەکی یان ئیمپریالی دەکات بە بژاردەیەک دەکرێت دەستی لێ هەڵبگیرێت، زۆر جار تەنها ٥ لەسەدی بودجەی ناوخۆی بۆ تەرخان دەکرێت. بەبێ دارایی کە بە شێوەیەکی ئۆرگانی لە ناو نەتەوەیەکی سەروەردا دروست دەبێت، ئیمپراتۆریەتەکان بە دڕندەیی ناسراون لە ڕاوی بەردەوامیان بۆ تاڵان یان قازانج – سەیری بازرگانی کۆیلەی ئەتڵەسی، حەزی بەلجیکا بۆلاستیکی سروشتی لە کۆنگۆ، بازرگانی ئەفیونی هیندی بەریتانی، دەستدرێژی ڕایخی سێیەم بۆ سەر ئەوروپا، یان چەوساندنەوەی سۆڤیەت بۆ ئەوروپای ڕۆژهەڵات بکە.
مەکۆی ئاماژە بەوە دەکات کاتێک داهاتەکان کەم دەبنەوە یان دادەڕمێن، “ئیمپراتۆریەتەکان پوچ دەبنەوە.”
” ئەو دەنووسێت: زەمینەی هێزی ئیمپراتۆرەکان هێندە ناسکە، کاتێک شتەکان بە ڕاستی دەست دەکەن بە هەڵە ڕۆیشتن، ئیمپراتۆریەتەکان بە خێراییەکی نائاسایی هەڵدەوەشێنەوە: تەنها ساڵێک بۆ پورتوگال، دوو ساڵ بۆ یەکێتی سۆڤیەت، هەشت ساڵ بۆ فەرەنسا، یازدە ساڵ بۆ عوسمانییەکان، حەڤدە بۆ بەریتانیای گەورە و بە گشت ئەگەرێک، تەنها بیست و حەوت ساڵ بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکان، لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە دەستپێدەکات [کاتێک ئەمریکا هێرشی کردە سەر عێراق]،”.

ئەو کۆمەڵە ئامرازانەی کە بۆ باڵادەستی جیهانی بەکاردەهێنرێن – چاودێری بەرفراوان، لەناوبردنی ئازادییە مەدەنییەکان لەوانە پرۆسەی یاسایی، ئەشکەنجەدان، پۆلیسی سەربازیکراو، سیستەمی زیندانی گەورە، درۆنی سەربازیکراو و مانگە دەستکردەکان – دژی دانیشتوانێکی ناڕازی و تووڕە بەکاردەهێنرێن.

خواردنی کەلاکی ئیمپراتۆریەت بۆ تێرکردنی چاوچنۆکی و خۆبەزلزانینی زۆری ئەم داڵانە پێشبینی سەردەمێکی تاریکی نوێ دەکات.

---

سەرچاوە:
https://chrishedges.substack.com/p/the-empire-self-destructs