ناونیشانێك بۆ حەمەكەریم هەورامى.. حەيدەر عەبدولرەحمان
حەمە كەریم هەورامی وەك نووسەر بەدرێژایی تەمەنی لەسەر ڕەهەندێكی چەسپاوی نووسین نەگیرساوەتەوە كە ببێێتە بنەماو ڕەوتێكی دیاری كراو بۆ بەرجەستە كردنی بەخششە ئایینی و فەلسەفی و ئەدەبی و كولتووریەكانی بەگشتی، بۆیە دانانی شوناسێك بۆ بەهرەو داهێنانەكانی كارێكی ئاسان نابێت.
ئەو وەك خۆی دەڵێت : هەرگیز نەمویستووە خۆم لە قالبێكی دیاری كراودا ببەستمەوە و بە درێژایی تەمەنم لەسەریەك رێچكە نووسین بڕۆم، بەڵكو هەمیشە بەدەنگ پڕ كردنەوەی ئەو بۆشاییانەی كتێبحانەی كوردی دا گەڕاوم كە م هەستم كردووە من بەرپرسم لەپڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە، ئینجا لەهەر بوارێكی ئەدەبی، هونەری، هزری، پەروەردەیی، فەلسەفی بوو بێت ، زۆر بەجدییەوە كارم لەسەر كردووە، هەتا ئەگەر ئەو بابەتە لەچوارچێوەی پسپۆری منیشدا نەبووبێت .
بەڵام ئەگەر پێدا چوونەوەیەك بەو سی و یەك لەو كتێبانە بكەیت كە حەمە كەریم هەورامی نوسیوویەتی و بیخەیتە تای تەرازووی زۆرینەو كەمینەی جۆری بابەتەكانی، ئەوە بەئاسانی دەگەیتە ئەو بڕوایەی كە ئەو زۆرینەی كارەكانی تەرخان كردووە بۆ شانۆ، یان دراما، چونكە پێی وا بووە شانۆ لەڕەهەندە هەرە فەرامۆش كراوەكانە لەئەدەب و هونەری كوردی و پێویستی بە هەوڵو تەقەللایەكی زۆر هەیە بتوانیت ئەو بۆشاییە گەورەیەی پێ پڕ كەیتەوە.
ئەو خۆشی لە پێشەكی كتێبی (درامای فاڵچی) دا و لە پێشكەكی كتێبی (درامای خاتوو كڵاو زەڕد دا) دووپاتی كردۆتەوە، نووسیوویەتی: من دەمەوێ ئەدەبی شانۆگەری بنووسمەوە، ئەو ئەدەبەی كە خوێندنەوەو نواندنی دوو ڕووی ڕووناك بن، نەك هەر تەنها بۆ نواندن.
ئەوەبوو ساڵی 1973 درامای ( شەوێك لە ژیانی خانزاد) م نووسی ، لەساڵی 1977 كەوتە بەر دەستی خوێنەران و كۆمەڵێ بابەت و لێكۆڵینەوەی جیا جیایان لەسەر نوسیووە لەوانە
كەمال غەمبار ( لیكۆڵینەوە ) مەهدی خۆشناو( لە گۆڤاری رۆژی كوردستان ژمارە ) 54، فازڵ قەساب( گۆڤاری بەیان) سەعید ناكام لەدیداری چیرۆك لەپیرمام )
هەندێ لەو دەقانەی حەمە كەریم هەورامی وەك ئەدەبی شانۆیی لەشێوەی كتێب بڵاوی كردونەتەوە، لەلایەن تیپەكانی نواندن لەكوردستاندا سوودیان لێ وەرگیراوەو لەتەلەفزیۆن تۆمار كراون، دوای شانۆو دراما، بایەخی زۆری بەچیرۆك و رۆمان داوە.
زنجیرە درامای ( فاڵچی)
ساڵی 1971 لە نووسینی حەمە كەریم هەورامی، دوای ئەوەی وەك دەقی شانۆیی لەكۆنگرەی یەكێتی نووسەرانی كورد خەڵاتی دووەمی بێ یەكەمی بەدەست هێنا، لەدەرهێنانی سەباح عەبدولڕەحمان لەهۆڵی گەل لەسەر شانۆ لە هەولێر پێشكەش كراوە.
پاشان وەك یەكەم زنجیرە درامای كوردی لەئامادە كردنی عەزیزگەردی و دەرهێنانی سەباح عەبدولڕەحمان لەتەلەفزیۆن تۆمار كراوە .
سەركەوتنی ئەوشانۆگەریەو گرد بوونەوەی جەماوەر لەدەوریدا ، هاندەرێكی بەجۆش بوو بۆ ئەوەی حەمە كەریم هەورامی هەوڵی ئەوە بدات پتر قەڵەمەكەی بۆ كاری شانۆیی تەرخان بكات.
شەوێك لە ژیانی خانزاد دا
ساڵی 1973 نووسراوە، بەڵام ساڵی 1977 چاپ كراوەو پاشان لەتەلەفزیۆنی كەركووك
تۆمار كراوە .
شانۆیی گوندەكەم
ساڵی 1977 وەك دەقێكی شانۆیی نووسراوە، بەڵام ساڵی 1981 كەوتۆتە بەر دەستی خوێنەران ، ساڵی 2012 چاپێكی تری لەوەزارەتی رۆشەنبیریی و لاوان بۆ كراوە .
ئەم دەقە لەلایەن تیپی هونەرە میللیەكانەوە نمایش كراوە.
شانۆیی خاتو كڵاو زەڕ
وەك نمایشێكی شانۆیی لەلایەن نووسەری ئەم وتارە ( حەیدەر عەبدولڕەحمان ) بۆ شانۆ ئامادە كراوە، لەدەرهێنانی سەفوەت جەراح و نواندنی سەعدون یونس ، حەمە سەعید ئیبراهیم ، دڵپاك تاهیر ، جەلال بەیار..
هەر هەمان ڕۆمان لەلایەن حەیدەر عەبدولڕەحمان بە چوار ئەلقە بۆ تەلەفزیۆنی كەركوك ئامادە كراوە، لەدەرهێنانی زوهێر عەبدولمەسیح و نواندنی سەفوەت جەراح، شەماڵی عەبە ڕەش ، جەلال بەیار، نەوزاد مەجید، كەریم عوسمان نمایش كراوە.
بەڵام بەهۆی ئەو بیرە نەتەوەییەی لەدراماكەدا هەبوو، پەخش كردنەوەی قەدەغە كرا.
درامای ( خەونەو خەون نیە)
ساڵی 1971 نووسراوە ، بەڵام ساڵی 1985 بەرهەم هاتووە.
درامای گرفتەكانی نازە لەدادگای مەڕێگادا
دەقێكە ساڵی 2022 بۆ دراما نووسراوە، وەزارەتی رۆشەنبیریی و لاوان چاپی كردووە.
بەڵام لە كۆتایی دا (حەمە كەریم هەورامی) نەیتوانی بەردەوامی بەنووسینی دەقی شانۆیی بدات، ئاراستەی نووسینەكانی گۆڕی، لەبەر چەند هۆیەك:
1.لەسەردەمی ئێستادا فۆرمی نووسین بۆ شانۆو دراما گۆڕاوەو ئێستا جگە لەدەق دەرهێنەر پێویستی بەسیناریۆ هەیە، هەموو نووسەرێكیش لە نووسینی سیناریۆدا شارەزا نیەو كەسانی پسپۆر لەنووسینی سیناریۆ ئەم كارە دەكەن.
- مەرج نیە هەموو ڕۆمان نووسێك، یان چیرۆك نووسێك بتوانێت بۆ شانۆ یان دراما بنووسێ، چونكە هەریەك لەو هونەرانە تایبەتمەندی خۆیان هەیە,
تەنیا كاتێك دەتوانیت سوود لەڕۆمان وەر بگریت بۆ شانۆ ، یان دراما، كاتێ كەسی دووەم دوای نووسەری دەق، ئامادەكاری بۆ بكات.
ئەم ئامادەكارییەش پێویستی بەكەسێكە لەهەردوو هونەری دەق و شانۆ شارەزایی هەبێت و بزانێت چۆن دەق بكاتە وێنەو دیمەن و ڕووداو و بونیاتنانی كاراكتەر.
3.نووسینی دەق بۆ كتێب لەسەردەمی كلاسیكدا باو بوو، كاتێ شانۆ لاواز بوو، نووسەر كتێبی بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی شانۆ دەنووسی، بەڵام ئێستا خەڵك پێویستی بە بینین هەیەو شانۆ هەر تەنها بریتی نیە لەوشە، بەڵكو ڕەگەزەكانی تر كاریگەریان زۆر زێترە لەوشە.
4.پرسی چاپكردنی كتێب بۆ شانۆودراما لەجیهانی ئەمڕۆی چاپ و بڵاو كردنەوەدا جێگەی بایەخی دەزگاكانی چاپ و بڵاوكردنەوە نین، چونكە ئەو جۆرە كتێبانە خوێنەریان كەمەو جگە لەنوخبەو قوتابیە ئەكادیمیەكان، كە پێویستیان بە نووسینی توێژینەوە و بەسەركردنەوە دەبێت، خوێنەری دیكەی هەواداری شانۆو دراما بە دەگمەنە.
لە گفتو گۆ كردن ملە گەڵ حەمە كەریم هەورامی دەربارەی ئەو بابەتە، ئەویش هەر ڕای وابوو كە نووسینی دراماو شانۆ لەلایەن بەرهەم هێنەرەكانیش جێگەی بایەخ نیە و لەكاتی بەرهەم هێناندا نووسەرەكان فەرامۆش دەكرێن،
زۆرینەی ئەركی چاپكردنی ئەو كتێبە شانۆیی و درامیانە لەسەر نووسەر خۆیەتی، ئەمەش هۆكارێكە بۆ سارد كردنەوەی نووسەر و ڕوو تێكردنە پرۆسەی چاپدان و بڵاوكردنەوە.
5.دەزگاكانی چاپ و بڵاوكردنەوە، كاتێ دەتوانن كتێبخانەی كوردی تەژی كەن لەبەرهەمی شانۆیی و یا درامی، كاتێ هەمان ئەو شێوازەی نووسین بەگرێ بەست لەگەڵ نووسەرانی شانۆو دراماشدا ئەنجام بدەن و مافی ئەو نووسەرانەش وەك نووسەرانی دیكە زامن بكەن ، بەڵام كێشە بنەڕەتیەكە لەوە دایە كە ئەو دەزگاو بڵاوكەرەوانەش پاساوی خۆیان هەیە لە خۆ پاراستن لەو كتێبانەی بازاڕیان لاوازە، لە بری ئەوە بایەخ بە جۆرە كتێبێكی تر دەدەن، كە قازانجێكی ماددی بۆ ئەوان تێدایە.
وێڕای هەموو ئەوانە، ئەو نووسەرەی شانۆ یا دراما دەنووسی تایبەتمەندی خۆی هەیە، كە لەگەڵ چیرۆك نووس، یا ڕۆمان نووس لێكیان دەكاتەوە.
چونكە ئەوەی شانۆو دراما دەنووسێ ، دەبێ شارەزایی و ئەزموونێكی لەگەڵ شانۆو دراما هەبێت و لە توخم و ڕەگەزە هونەرییەكانی ئەو دوو هونەرە نا بەڵەد نەبێت.
حەمە كەریم هەورامی لە سەردەمی كۆن دا لەو تەكنیك و فۆرم و ستایلانەی ئەمڕۆی شانۆو دراما تێكەڵ نەبوە، بەڵكو وەك ڕاویەك ـ یان چیرۆك نووسێك ڕەفتاری لەگەڵ شانۆو درامادا كردووە كە لەگەڵ سەردەمی نوێ دا هاوكوف نابن، بۆیە ناتوانێ ئێستاكە وەك جاران لە هەوڵی ئەوە دابێت كەم و زۆرێك بۆشاییی دەق لەشانۆو درامادا پڕكاتەوە، نەك هەر تەنها لەڕووی پراكتیكییەوە، بەڵكو بۆ نووسین و كتێبیش ئێستا بۆ ئەو ئەستەمە ئەو كارە بكات .
كەواتە باشتر لەوە ئەوەیە ئەو ڕوو لەڕۆمان بكات، هەوڵەكانی بەهەڕمێنتر دەبێت.
