ئەو شاكارانەی شاكار نین!.. سەدیق سەعید رەواندزی

خوێنەری كورد، چونكە دەرفەتی ئەوەی بۆ نەڕەخساوە بە زمانی كوردی بەشێكی زۆری بەرهەمە جیهانییەكان بخوێنێتەوە، ئیدی گەلێك شیعر و چیڕۆك و ڕۆمانی، بە ناوی شاكار پێ دەناسێندرێن و كاتێكیش ئەو بە ناو شاكارانە وەردەگێڕدرێنە سەر زمانی كوردی و بە زمانی خۆی دەیخوێنێتەوە، تێ دەگات ئەمانە نەك هەر شاكار نین، بەڵكو ناگەنە دامێنی تێكستی نووسەرێكی ئاسایی كوردیش، نەك نووسەرێكی دیار. لەو سۆنگەیەوە ڕۆمانی (ڕووەكی) هان كانگ، یەكێكە لەو بە ناو شاكارانەی لە سەر ئاستی دنیا و لە نێویشیاندا ئەدەبی كوردی، وەك ڕۆمانێكی ناوازە و داهێنەرانە ناسراوە و ساڵی ڕابردووش نووسەری ئەم ڕۆمانە، نۆبڵی لە ئەدەب وەرگرت. ڕۆمانی ڕووەكی، كە گوایا شاكارێكی ئەدەبی گەورەیە، باس لە ژنێكی كۆری دەكات، كە شەوێك خەونێك دەبینێت و ئیدی دوای ئەم خەونە، بڕیار دەدات ببێتە ڕووەك خۆر و چیتر گۆشت نەخوات. ئەم بڕیارەی، كاردانەوەیەكی گەورەی خێزانی و كۆمەڵایەتی لێ دەكەوێتەوەو هەمووان بە هاوسەر و خێزانەكەشییەوە، داوای لێ دەكەن كە لەو بڕیارەی پاشگەز بێتەوە، بەڵام ئەو هەر سوور دەبێت بەوەی كە ببێتە ڕووەك خۆر، تا سەرەنجام دایك و باوكی لێی دەتۆرێن و هاوسەرەكەشی لێی جیا دەبێتەوە و خۆشی، تووشی حاڵەتێكی دەروونی خراپ دەبێت و دەست لەگەڵ مێردی خوشكەكەی تێكەڵ دەكات و بەردەوام سێكسی لەگەڵ دەكات و دواجاریش دەخرێتە ژێر چاودێری دەروونی و دەبرێتە نەخۆشخانەی دەروونی. واتا كۆی ڕووداوەكانی ئەم ڕۆمانە، ئەوەیە كە باسم كرد. بێگومان گەر لە ڕووی تێماوە بڕوانینە ئەو ڕۆمانە، ئەوا دەبینین شتێكی نوێ و داهێنەرانەی تێدا نییە، تا شایەنی ئەوە بێت وەك شاكارێكی گەورەی جیهانی بناسێنرێت. هەموومان دەزانین، گەلانی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا بەگشتی، ڕووەك خۆرن، خواردنی سەرەكیان بەربوومی ڕووەكی و بوونەوەری ئاوی و سەوزە و میوەیە و لە ڕووی تەمەن و ژیانەوە، ژیانێكی تەندروست دەژین، ئەمەش پەیوەندی بەوەوە هەیە، كە خۆیان گۆشت كەمتر دەخۆن بەراورد بە بەرووبوومی ڕووەكی، لێرەوەش تێمای ئەم ڕۆمانە شتێكی نوێ نییە، چونكە كۆرییەكان خۆیان ڕووەكین، ئیدی ڕەنگدانەوەی ئەم بابەتە و بە تێماكردنی لە ڕۆمانێكدا و پاشان نیشاندانی وەك ڕۆمانێكی گەورەی جیهانی، ئایا هیچ داهێنانێكی تێدایە؟! بێگومان نەخێر، بەڵكو بابەتەكەی زۆر ئاسایی و گشتی و كۆمەڵایەتیشە، ئەمە لەلایەك لەلایەكی دیبكەوە، یە داخەوە ئەم ڕۆمانە بە زمانێكی یەكجار بازاڕییانە وەرگێڕدراوە و لە دەیان شوێنی ڕۆمانەكە باسی دەیان دیمەنی بێ مانای سێكسی، بە زمانێكی ئاست نزم و نا هونەری دەكات، كە ئێمە وەك ڕێزێك لە خوێنەرانی هێژای هەولێر، نموونەمان لەم وشانە نەهێنایەوە ! ئەم جۆرە زمانە، بە هیچ شێوەیەك زمانی وەرگێڕان و نووسین نییە، بگرە لە نێو شەقامیش بەو شێوە بێ ڕتووشە، زمان بەكارناهێنرێت، چ جای ئەوەی لە دنیای نووسیندا ! بە ناو وەرگێڕی ئەم ڕۆمانە، جیاوازی لە نێوان زمان لە ڕووی كۆمەڵایەتی و زمان لە ڕووی هونەری وەرگێڕانەوە نەكردووە، بۆیە هاتووە بە زمانێكی بازاڕییانەی ئاست نزم، ڕۆمانەكەی وەرگێڕاوە، كە دەتوانم بڵێم بە سەدان پلە، لە خوار زمانە میللییەكەشە، چونكە ڕەچاوی هیچ جۆرە هونەركارییەكی زمانەوانی و كۆمەڵایەتی لە ڕۆمانەكە نەكردووە، لە كاتێكدا تەنانەت لە نێوەندە جەماوەریی و كۆمەڵایەتییەكەشدا، كەسانێك بە ئاشكرا ناوی عەورەتەكانی ژن و پیاو، بەو شێوە میللی و بازاڕییە ناهێنن. بێگومان ئێمە دەزانین، لە وەرگێڕاندا نابێ دەستكاری دەق بكرێت، بەڵام دەكرێ تێكستەكە، لەگەڵ زمانی بۆ وەرگێڕدراو بگونجێنرێت، چونكە هەر نەتەوەیەك، خاوەنی كولتوور و داب و نەریتی كۆمەڵایەتی خۆیەتی و ڕەنگە وەرگێڕانەكە لە ڕووی ڕەهەندی كۆمەڵایەتی و پەروەردەییەوە، دوور بێت لە كولتووری كۆمەڵایەتی كۆمەڵگە. ئێمە ڕاهاتووین، هەمیشە نزمترین بەرهەمی ئەدەبی جیهانی، وەك شاكارێكی داهێنەرانە ببینین و بەرهەمی نووسەرانی كوردمان پێ لە پەراوێزی بەرهەمی نووسەرە بیانییەكان لە ڕووی شیعر و چیڕۆك و ڕۆمانەوە بێت، لە كاتێكدا توانای داهێنەرانەی نووسەری كورد لە بواری نووسینی ئەدەب و ڕۆماندا، ئەگەر لە نووسەرێكی ئینگلیز و تورك و كۆری زیاتر نەبێت كەمتر نییە. تا ئەو ڕۆمانەم نەخوێندبووەوە، وامدەزانی وەك خوێنەرێك، بێبەش بوومە لە خوێندنەوەی شاكارێكی گەورەی جیهانی، كەچی كاتێ ڕۆمانەكەم خوێندەوە، ئەوسات زانیم ئەم ڕۆمانە، لە ڕووی بابەت و ڕووداوەوە، هەروەها گێڕانەوەش ڕۆمانێكی زۆر ئاسایی و سادەیە و گەر كوردێك ڕۆمانێكی لەم شێوەیە بنووسێت، بەداخەوە ڕەنگە گاڵتەشی پێ بكەن و هیچ دەزگایەك نەبێت بۆشی چاپ بكات ! ئێمە وا ڕاهاتووین كە پیسایی دوورمان پێ دەرمان بێت، بۆیە ئەوەندەی بە ناو شاكارە بیانییەكان وەردەگێڕدرێنە سەرزمانی كوردی و دەزگاكانی چاپیش لە پێناو پارە ئامادەن چاپی بكەن، ئەوەندە گرنگی بە بەرهەمی نووسەرانی خۆمان نادەین. وا ڕێككەوت، بە دوای ئەم بە ناو ڕۆمانە جیهانییە، ڕۆمانی (گرەوەی چاوەكانی ئەم) ی (ئەحلام مەنسوورم) خوێندەوە، زۆر بە ڕاشكاویی و بەو پەڕی بڕواوە دەڵێم، ڕۆمانەكەی ئەحلام، سەدان جار هونەریتر، فەلسەفیتر، پڕ ماناتر و داهێنەرانەترە، لەو ڕۆمانەی هان كانگ، چونكە ئەوەندە پرس و بابەتی فەلسەفی و هزریی و سیاسی و كۆمەڵایەتی تێدایە و گومان و پرسیار لای خوێنەر دروست دەكات. من دەزانم، ڕەنگە خوێنەرانێك هەبن سەیریان بەو بۆچوونەی من بێت، بەڵام وەڵامی من بۆ ئەوان ئەوەیە، بچن هەردوو ڕۆمانەكە بەدوای یەكتریدا بخوێننەوە، ئەو كات بزانم تێگەیشتنێكی دیكەیان دەبێت یان نا؟!

• پەراوێز: ڕووەكی، ڕۆمان، نووسینی: هان كانگ، وەرگێڕانی: هەژار عوسمان، بڵاوكراوەی ناوەندی غەزەلنوس _ 2016.

*ئەم بابەتە لە ڕۆژنامەی هەولێر ژمارە (4354) لە 30/7/2025 بڵاوكراوەتەوە.

Sadiq Said Rwandze

سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.