له سێبه‌ری چیادا … حه‌یده‌ر عه‌بدولڕه‌حمان
پرسه‌یه‌ك
باران به لێزمه ده‌باری، به‌ڵام به‌لامه‌وه گرنگ بوو، نمایشی ( له سێبه‌ری چیادا ) ی هیوا سوعاد ببیننم ، بۆ ئه‌وه‌ی پێداچوونه‌وه‌یه‌كی به‌راورد كاری نێوان ئه‌و به‌رهه‌مه تازه‌یه‌و به‌رهه‌می پێشووی ( ئافره‌ت له دۆزه‌خ دا) بكه‌ین و ئاستی پێشكه‌وتن یان شكست هێنانی ببینین، ئه‌گه‌رچی هه‌ر بینه‌رێك پێشتر پێشبینیه‌كی تایبه‌تی خۆی هه‌یه و ده‌زانێ هه‌ندێ له‌و ده‌رهێنه‌رانه نوێ بوونه‌وه‌ی به‌رده‌وامیان پێوه دیاره، هه‌ندێكی تریان وا خولقاون كه توانای گۆڕانیان نه‌بێ و نه‌توانن له‌و قالبه چه‌ق به‌ستووه‌ی هه‌یانه هه‌نگاوێك بچنه پێشه‌وه.
له‌و سۆنگه‌یه‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌و بینه‌ره له قه‌یرانی شانۆدا نه‌ژیابا، ئه‌وه خۆی به‌ربژێر ده‌بوو له‌وه‌ی كامه شانۆگه‌ری ببینی َ و كامه نه‌بینێ ، چونكه بینه‌ریش مافی خۆیه‌تی په‌روه‌رده‌یه‌كی دروست بۆ خۆی دابنێ ، چۆن ئه‌كته‌رێك یان ده‌رهێنه‌رێك هه‌وڵی به‌ره‌و پێشه‌وه چوونی خۆی و په‌ره‌پێدانی هوشیاریی خۆی ده‌دات، به‌هه‌مان ئاراسته بینه‌ریش هه‌مان هه‌ڵسووكه‌وت له‌گه‌ڵ شانۆدا ده‌كات، چونكه ئاستی نمایش كاریگه‌ری ئه‌رێنی و نه‌رێنی خۆی به‌جێ دێڵێ له‌سه‌ر مه‌عریفه‌و ئاستی چێژی بینه‌ر.
ره‌نگه كاریگه‌رییه‌كانی بینینی به‌رهه‌می داته‌پیو بۆ كه‌سیك كه كاری ره‌خنه‌یی ئه‌نجام بدات، قورستر بێت له‌ئه‌ركی بینه‌رێك، چونكه هه‌میشه به‌رهه‌می شانۆیی به‌پێز، گڕو تینێكی گه‌رم به‌ره‌خنه‌گر ده‌ده‌ن و پانتاییه‌كی ئه‌وه‌نده به‌رفره‌وانت بۆ ده‌ڕه‌خسێنن، هه‌رگیز نه‌توانی ده‌ست له‌گه‌ردنی قه‌ڵه‌م هه‌ڵگریت، تۆ هه‌رچه‌ند له‌كرۆك و فانتازیای نمایش نزیك ده‌بیته‌وه، ئه‌و هه‌زار ئه‌وه‌نده لێت دوور ده‌كه‌ویته‌وه‌و ناچاری ئه‌وه‌ت ده‌كات ره‌دووی كه‌ویت ..به‌ڵام به‌رهه‌می روخاو جگه له‌وه‌ی هیچت پێ نابه‌خشیت، له هه‌مان كاتدا ده‌تخاته نێو قه‌فه‌سیش و ده‌تخنكێنێ.
زۆر جاران ره‌خنه به‌ها لۆژیكیه‌كانی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات، كه بیه‌وێت، بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه تایبه‌تیه‌كان به ئه‌نقه‌ست ئاراسته راسته‌قینه‌كانی خۆی بگۆڕی، بۆَپه‌رده‌پۆش كردنی شكستی ده‌رهێنه‌ر خۆی له‌قه‌ره‌ی نمایشێكی روخاو بدات و موزایه‌ده بۆ ده‌رهێنه‌رێك یا به‌رهه‌مێكی شانۆیی بكات، ئه‌و كات ره‌خنه‌ش دووچاری هه‌مان شكست ده‌بێت كه رووبه‌رووی شانۆگه‌ریه‌كی روخاو بۆته‌وه.
ئه‌وه‌ی له‌په‌راوێزی هه‌ندێ له‌و نمایشانه‌دا ده‌ڕه‌خسێ ئه‌وه‌یه كه فه‌شه‌ل هێنانی ده‌رهێنه‌رێك ته‌نها هاوكێشه‌یه‌كی نه‌رێنی نیه بۆ ده‌رخستنی بێ ده‌سه‌ڵاتی ده‌رهێنه‌رێك و شكست خواردنی ئه‌زموونێكی، به‌ڵكو ئه‌و كاریگه‌رییه نه‌رێنیه هه‌ر به‌رهه‌مێكی شانۆیی كاریگه‌ری تایبه‌تی خۆی له‌سه‌ر شانۆ به‌گشتی به جێ دێڵێ و له‌رووی مێژوویی و رۆشنبیریی و كۆمه‌ڵایه‌تی و هونه‌ری و ده‌روونییه‌وه ئاسه‌وارو تێڕوانینێكی نه‌گه‌تیفانه به‌سه‌ر قۆناغه‌كانی شانۆ به‌جێ دێڵن كه بینه‌ر تێیدا هه‌ست به‌نامۆ بوون و ره‌شبینی بكات به‌رامبه‌ر به‌ئاینده‌ی شانۆی كوردی و هه‌لومه‌رجه‌كانی.
هه‌رگێز به‌رهه‌می كرچ و كاڵ ناتوانێت له‌كه‌شو هه‌وای سڕ بووی شانۆ له‌ناوچه‌یه‌كدا بگۆڕێت، یان ته‌كانێكی پێ بدات، یاخود ئاستی هوشیاریی كۆمه‌ڵایه‌تی پێ به‌رز بكرێته‌وه، به‌پێچه‌وانه‌وه مه‌ودای بینه‌رو شانۆ زێتر لێكتر دوور ده‌كاته‌وه، قه‌واره‌ی قه‌یرانی بینه‌ر به‌رفره‌وانتر ده‌كات.
بۆیه ناشێت بینه‌ر وای بۆ بچێ كه ئه‌و به‌رهه‌مانه ته‌نها ناسنامه‌ی ئه‌و ده‌رهێنه‌رانه ئاشكرا ده‌كه‌ن و متمانه‌ی بینه‌رانی شانۆیان لێ ده‌سێندرێته‌وه، به‌ڵكو ده‌بێت ئه‌وان ئه‌سه‌ف بۆ ئه‌وه بخۆن كه ئه‌و ده‌رهێنه‌رانه له‌پای ئه‌و شانۆ فرۆشیه، هونه‌ری گه‌لێك ده‌خه‌نه مه‌زاد و سووكایه‌تی به كولتووری ئه‌وان ده‌كه‌ن .
بینه‌ری ئێمه ئێستاكه بینه‌ری ته‌نیا شارێكی تایبه‌تی نیه، به‌ڵكو بینه‌ری هه‌موو كوردستانه، به‌شارو شارۆچه‌كه‌كانیشه‌وه، كه‌سێكی نابه‌ڵه‌د نیه له‌و بزاڤه شانۆییه گه‌رم و گوڕه‌ی ئێستاكه له‌كوردستاندا له ئارا دایه، ئه‌گه‌ر زۆرینه‌ی ئه‌و شانۆگه‌ریانه‌ی نه‌بینێت، ئه‌وه ئاگای له‌ته‌واوی چالاكییه شانۆییه‌كانه‌و ده‌زانێ شانۆ ئێستاكه وێڕای هه‌موو ته‌نگژه‌و ئاریشاكان له ده‌ستپێكی قۆناغێكی نوێیه، بۆیه به‌ئاسانی ده‌ست به‌رداری ئه‌و ئومێده نابێت كه به‌ئاینده‌ی شانۆی كوردی دروستی كردووه.
گه‌مه‌كردنی هه‌ندێ ده‌رهێنه‌ر له‌و ده‌رهێنه‌رانه‌ی خۆیان به قۆناغه تازه‌كه‌وه هه‌ڵواسیووه و ده‌رهێنه‌ری ماوه به‌سه‌رچوویان پێ ده‌ڵێن، به‌عه‌قلو مه‌زاجی بینه‌ر بێهوده ده‌بێت، ئه‌گه‌ر نایانه‌وێت نان و پیاز به شانۆوه بخۆن و به‌راسته‌قینه به‌رژه‌وه‌ندی باڵای گه‌له‌كه‌یان به‌لاوه گرنگه، با هه‌رچی زووه ئیعلانی ده‌ست هه‌ڵگرتن بكه‌ن له‌شانۆو دان به‌وه‌دا بنێن كه زه‌مه‌نی ئه‌وان كۆتایی هاتووه‌و ناتوانن له‌و زه‌مه‌نی ئێستاكه‌دا به‌هه‌مان ریتمی رابووردوو بڕۆن ..
هیوا سوعاد ـ كه ته‌مه‌نێكی زۆری له‌گه‌ڵ شانۆدا به‌سه‌ر بردووه، له‌دوا ئه‌زموونی خۆیدا ( له سێبه‌ری چیادا ) جارێكی دیكه سه‌لماندی كه ناتوانێت ئه‌و سنووره ته‌قلیدییه تێپه‌ڕێنێ، چونكه تێپه‌ڕاندنی سنوور رووه‌كێكی سروشتی نیه له‌خۆیه‌وه دروست بێت، ئه‌گه‌ر ده‌رهێنه‌ر نه‌بێته پارچه‌یه‌ك له‌گۆڕانكارییه‌كانی شانۆو پێشكه‌وتنه‌كانی، له‌رێگه‌ی گۆڕینه‌وه‌ی ئه‌زموون و ته‌فاعول كردن له‌گه‌ڵ ده‌رهاوێشته نوێكانی شانۆو خۆته‌رخانكردن به‌پیشه‌ی شانۆیی و به‌شدار بوون له‌وۆرك شۆپ و به پراكتیك كردنی تیۆره شانۆییه‌كان ..
خۆ خزمه‌تكردن به‌شانۆ هه‌ر ته‌نها خۆ هه‌ڵواسین نیه به‌كاری ده‌رهێنانی شانۆیی، ئه‌و له‌بری ئه‌وه‌ی پێگه كارگێڕیه‌كه‌ی خۆی بۆ قۆرخ كردنی ده‌رفه‌تی كاركردن بقۆزته‌وه بۆ خۆی، وا چاكتره ئه‌و ده‌رفه‌تانه به‌گه‌نجه شانۆكاره‌كانی شاره‌كه‌ی ببه‌خشێ، كه به‌حه‌سره‌تی ئه‌وه‌ن ساڵێ جارێ به‌رهه‌مێكی شانۆیی نمایش بكه‌ن .
ئه‌و پارساڵ ( ئافره‌ت له دۆزه‌خ دا )ی نمایش كرد، هه‌موو بینه‌رانی خسته گومانه‌وه، چونكه ستایل و فۆرمی شانۆییه‌كه به‌زه‌قی دیار بوو، ئه‌و كات گوتم: ده‌بێ ئه‌و ده‌رهێنه‌ره به یه‌كجاری ده‌ست له‌شانۆ هه‌ڵده‌گرێ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تازه ناتوانێت رێكه‌وتێكی تری وه‌ك ئه‌م رێكه‌وته بۆخۆی دروست كاته‌وه.
ئێستا دوای نمایش كردنی (له سێبه‌ری چیا) و ئه‌و شكسته‌ی دووچاری شانۆگه‌ریه‌كه بۆوه، گومانه‌كانی بینه‌ر بۆ نمایشی ئافره‌ت له دۆزه‌خ یه‌كلا بۆوه.
ده‌رهێنه‌ر هه‌وڵی ئه‌وه‌ی داوه ته‌قلیدێكی شانۆی یه‌كه‌م بكاته‌وه له رووی ستایل و فۆرم، به‌ڵام جگه له چڕنۆك گرتن نه‌بێت له‌و ته‌قلید كردنه‌وه‌یه هیچی تری هه‌ڵنه‌هێنجاوه.
ره‌نگه ده‌رهێنه‌ر دووچاری جۆرێك له واهیمه بووبێت كه پێی وابێ ئه‌و جگه له‌وه‌ی ده‌رهێنه‌رێكی مۆدێرنی سه‌رده‌می نوێیه، له‌هه‌مان كاتیشدا نووسه‌رێكی شانۆیی ده‌ست ره‌نگینه له‌داڕشتنی فه‌لسه‌فه‌ی شانۆگه‌ریه‌كه‌و هونینه‌وه‌ی دیالۆگ و به‌رز راگرتنی كرۆكی ناوه‌رۆك و فۆرمی شانۆگه‌ریه‌كه‌ی، له‌مه‌شدا خۆ په‌رست بووه كه به‌و توانا په‌ڕپووته‌ی نووسین، ده‌قێكی پچڕ پچڕو دیالۆگ لاوازه‌وه، تێكستی شانۆگه‌ریه‌كه‌ی خستۆته سه‌ر شانی خۆی.
ئه‌وه‌نده‌ش به‌لاوازی ده‌قه‌كه‌ی داڕشتووه، كه ده‌قه‌كه ببێته بونیاتێكی داته‌پیوی ئه‌وتۆ، بوار نه‌ڕه‌خسێنێ بۆ دروست كردنی وێنه و دیمه‌نی لێكتر جودا كه جۆره هه‌مه ره‌نگییه‌ك بداته بونیاتی شانۆییه‌كه‌و بینه‌ر له‌و شیوه‌ن و گریان و سینگ كوتانه‌ی ژنان رزگار بكات و هه‌ناسه‌یه‌ك به جێ بێڵێ بۆ بینه‌رو ده‌رباز بوون له‌و ماته‌م گێڕییه به‌رده‌وامه بێ تام و چێژه، كه فه‌زای شانۆگه‌ریه‌كه‌ی دووچاری خنكان كردبوو، ده‌رهێنه‌ر ده‌یه‌وێ به‌شێك له چاوه‌ڕوانی و ئه‌شكه‌نجه‌و ئازاری بێ هوده‌ی سێ ژن نیشان بدات، كه به‌هاوسه‌رو كوڕو براكانیان قوربانیان داوه، كه‌چی قولاربانیه‌كان له‌پای له بیركردنی ئه‌و قوربانیانه‌و پشت گوێ خستنیان ئه‌و ژنانه ده‌خاته نێو بازنه‌ی ئه‌شكه‌نجه‌و ئازارێكی ده‌روونی، به‌ڵام ده‌رهێنه‌ر هه‌ر سێ ئافره‌تی به یه‌ك شێوه ده‌رخستووه، كه ئه‌گه‌ر له بری سێ كاراكته‌ر ته‌نیا یه‌كیش بوایه هه‌ر وه‌ك یه‌ك بوو، دواتریش ئافره‌تی كوردی ئه‌وه‌نده بێ ده‌سه‌ڵات و بێ بڕوا ده‌رخستووه، كه جگه له گریان و شێوه‌ن نه‌بێت هیچ رۆحێكی دیكه‌ی مقاوه‌مه‌ت و ئازایه‌تی و خۆ راگری تێدا نه‌بێت ، نه‌ك هه‌ر ته‌نها له‌سه‌ربورده‌و چیرۆك و به‌سه‌رهاته‌كانیان، به‌ڵكو له نواندنیش دا وه‌ك ته‌نها ئافره‌تێكن كه دابه‌شی سه‌ر سێ كاراكته‌ر كرابن، به‌ڵام به بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و دابه‌ش كردنه به‌ئامانجێكی هونه‌ری كرابێت و جوانیه‌ك به نواندن ببه‌خشێت .
شانۆگه‌ریه‌كه به‌شێوه‌یه‌كی داخراو به ده‌وری ته‌نیا بازنه‌یه‌كدا خول ده‌خواته‌وه و ده‌رهێنه‌ر ده‌سه‌ڵاتی ده‌رچوونی نیه له‌و بازنه داخراوه‌دا، بۆ دروست كردنی دیمه‌ن و وێنه‌ی تر، كه جۆرێك له هه‌مه ره‌نگی وێنه دروست بكات ، تا ئه‌و شوێنه‌ی شانۆگه‌ریه‌كه‌ی له نێو قه‌یرانی وێنه‌ی درامی و ستاتیكی دا نغرۆ ده‌كات و هه‌ناسه‌یه‌ك بۆ بینه‌ر به جێ نه‌هێڵێ بۆ حه‌سانه‌وه‌ی مێشك و بینین .
له‌و لاشه‌وه ده‌نگی ناوازه و ژاوه‌ژاوی موزیك بینه‌ر كاس ده‌كات و هه‌ست به‌وه ده‌كه‌یت كه نمایشه‌كه‌و دیمه‌نه دوورو درێژو دووباره كراوه‌كانی، ته‌نیا بۆ كات تێپه‌ڕاندن و درێژ كردنه‌وه‌ی نمایش و بێ ده‌سه‌ڵاتی ده‌رهێنه‌ره له دروست كردنی وێنه‌ی درامی .
بینه‌ر به درێژایی نمایش ته‌نیا دیمه‌نێكیش نابینێ ، بیوروژێنێ، شتێ له‌زاكیره‌ی دا به جێ نامێنێ مێشكی زاخاو بداته‌وه، بۆیه له كۆتاییه ساردو سڕو مردووه‌كه‌ی نمایش دا ، به‌ده‌ست به تاڵی له‌شانۆدا دێته ده‌ره‌وه، وه‌ك ئه‌وه‌ی هیچی نه‌دیبێ .
