ئەمڕۆی سینەماو ئەكتەری سینەمای كوردی.. حه یده‌ر عه‌بدولره‌حمان
ئەوانەی لەكوردستاندا ئەكتەری سینەمان ژمارەیەكی سنووردارن، بەڵام پێ دەچێ بەپێی تێپەڕ بوونی كات، ئەو ژمارەیە بەرەو زۆر بوون هەڵكشێ .
تا ئەو دەمەی ئێستا، ئەو هەلومەرجە سەخت و دژوارەی كوردستان، ئەو دەرفەتەی نەرەخساندووە، بزاڤێكی سینەمایی و فیلمسازیی لەكوردستاندا سەرهەڵ بدا، یان ئەكادیمیا سینەماییەكان كاریگەرییەكی ئەوتۆیان هەبێ بۆ دروست كردن و پێگەیاندنی كادیری سینەمایی، بەتایبەت ئەكتەرو دەرهێنەر.
ئەو بۆشاییەی سینەماش كە هەبووە، زێتر بەپشت بەستن بەسینەماكارەكانی دەرەوەی كوردستان پڕ كراونەتەوە، ئەگەرنا زۆرینەی ئەو بەرهەمانەی ئەنجام دراون، بەهۆی لاوازی توانستی دارایی و كادیری سینەمایی و تەكنیك و ئامێری تەقلیدی، نەیان توانیووە بنەمایەكی متمانە پێكراو بۆ پیشەسازی فیلمسازیی لەكوردستاندا دامەزرێنن.
زۆرینەی ئەو لاوانەش كە ئارەزووی فیلمسازییان هەبووە، ئەو توانا دارایی و هونەریی و تەكنیكیەیان نەبووە بۆ بەرهەمهێنانی فیلمی بازرگانی، بەڵكو زۆرینەیان بەئاراستەی بەرهەمهێنانی كورتە فیلم بۆ فیستیڤاڵە جیهانیەكان كاریان كردووە، ئەم حاڵەتەش نەیتوانیووە شتێ لە واقعی سینەما لە كوردستاندا بگۆڕێت بەئاراستەی دۆزینەوەی شوناسێك بۆ فیلمسازی لەكوردستاندا.
تەنانەت ئەو چەند فیستیڤاڵە سینەماییانەش كە ساڵانە لەكوردستاندا ئەنجام دراون، راستە كە فاكتەرێكی هاندەر بوونە بۆ بەكولتوور بوونی سینەما لە كۆمەڵگای كوردی دا، بەڵام چونكە بژاڤێكی سەقامگیرو بەردەوام نەبووە، ئەو كاریگەرییەیان نەبووە بۆ گەیشتن بەئامانجە سەرەكیەكە، كە هێنانە كایەوەی پیشەسازی فیلمسازیی بووە لەكوردستاندا.
ئێستا ..تەنیا شتێك كە جێگەی ئومێد بێت لەكوردستاندا، هاتنە پێشەوەی كۆمەڵێ كۆمپانیای بەرهەم هێنانی فیلمسازین.
ئەو كۆمپانیا بازرگانیانە پەیوەندی راستەوخۆی هونەرییان لەگەڵ كۆمەڵێ دەرهێنەر هەیە بۆ ئەنجامدانی ئەو پرۆژە سینەماییانە.
كاتێ ئەو كۆمپانیانە گرێ بەست لەگەڵ دەرهێنەرەكاندا دەكەن، مەرجی تایبەتی خۆیان هەیە بۆ پرۆژە سینەماییەكان، ئەویش ئەوەیە كە چۆن بتوانن وەك دراماو فیلمە توركیەكان بینەر لەدەوری ئەو شاشە تەلەفزیۆنیانەدا كۆ بكەنەوە،لەوانەی وەك سپۆنسەر بەشداری لەبەرهەمهێنانی فیلم دەكەن .
دەرهێنەرەكان هەموو ئازادییەكیان پێ دەدرێت و هەموو پێداویستیەكی ماددی و هونەرییان بۆ فەراهەم دەكرێت، تەنیا ئەوەندە نەبێت، ئامانج و ستایل و ئاراستەی سیناریۆی فیلمەكان دەكەوێتە دەست كۆمپانیاكان، بۆیە زۆر لەدەرهێنەرەكان ناتوانن بپرژێنە سەر پرسە كۆمەڵایەتی و نەتەوەیی و نیشتیمانیەكان، لەوەشدا دژ بەخواستی زۆرینەی بینەران دەوەستن، تەنیا گەنجەكان نەبن كە گوتاری سینەماییان بەلاوە گرنگتر نیە لە شێوەو تەكنیك و ستایل و روخساری جوانی ئەكتەر.
لەنێوان ئەو دوو هاوكێشەیەی خواستی كۆمپانیاكان و خواستی بینەران كامیان لەبەرژوەندی سینەمای كوردی دایە؟
بێگومان دروست بوونی بناغەیەك بۆ فیلمسازی و بەبازرگانی كردنی فیلم لەسەرووی ئامانجەكانە، چونكە تا تۆ بنەماكانی پیشەسازییەكە دانەمەزرێنی، ناتوانیت بەرهەم و بازاڕت هەبێت، كە پیشەسازیشت هەبوو دەتوانیت لەئایندەدا ئاراستەكانی بەرهەمهێنان بگۆڕیت، بەو شێوەیەی بازاڕ خواستیەتی .
هەمیشە هەبوونی بازاڕ ركابەری نوێ دەهێنێتە پێشەوە، كە لەئەنجامدا بەقازانجی سینەمای كوردی دەشكێتەوە.
رەنگە ئەگەر ئێستا دووسێ كۆمپانیای فیلمسازی لەكوردستاندا هەبێت، لەئایندەیەكی نزیكدا بەهۆی بە بازاڕبوونی بەرهەمەكان، ببیتە خاوەنی دەیان كۆمپانیای زەبەللاحی تر، كە پێشبڕكێ دەكەن لەسەر باشترین دەرهێنەر، باشترین سیناریۆ، باشترین ئامێرو كادیری تەكنیكی پێشكەوتوو، باشترین ئەكتەری سینەمایی.
ئەو كاتە گرێ بەستی دەرهێنەرو ئەكتەرو كادیرە سینەماییەكان بەشێوەیەك بەرز دەبێتەوە، كە هەموو هونەرمەندان ئاواتی ئەوە بخوازن لەكەرتی سینەمادا كار بكەن و ببن بەروخسارێكی سینەمای كوردی لە جیهاندا .
ئەوەی باسی دەكەم نیشانەكانی دەركەوتن و لە ئایندەیەكی نزیكدا كوردستان دەبێتە خاوەنی سینەمای خۆی، بێ ئەوەی پێویستی بەكادیری دەرەوەی كوردستان هەبێت، لەوانەش ئەكتەری سینەمایی .
ئەوەی فۆكسی دەخەمە سەر هەر تەنها سینەما نیە، بەڵكو دراماو زنجیرە درامای كوردیش بەهەمان شێوە دەكەونە نێو چوارچیوەی هەمان بازنە.
هەمیشە هەلومەرجی ئابووری و بازرگانی پەرەسەندوو لەهەموو دنیادا، دەرهاوێشتەی خۆی هەیە، ئەو هەلو مەرجە هونەرییە بازرگانیەش كە لە كوردستاندا هاتۆتە پێشەوە، دەرهاوێشتەی ئەو زەمەنە خێراو بە پەلەیە، كە تێیدا بتەوێت و نەتەوێت زمان و ئامرازو ستایلی تایبەتی خۆی بەسەر واقیعدا دەسەپێنێ، ئەگەر لە دەستپێكا ئەو تەوژمە نوێیە جۆرە دژایەتیەكیشی لەگەڵ كولتوورو داب و نەریتێكی دیاری كراوی كۆمەڵایەتیدا هەبێت ، ئەوە بەكاتێكی كەم، بینەری كورد، ئاوێتەی زەمەنە نوێكە دەبێت و بەناچاری قەبوڵی دەكات .
بێ شك كە سینەماو كۆمپانیای سینەمایی لەكوردستانا نەبوون، ئەكتەری كوردیش ئەگەر مومارەسەیەكی پیشەیی و پراكتیكی لەگەڵ هونەری فیلمسازی دا نەبێت، ناتوانێت لە بازنەیەكی بەتاڵدا بێتە بەردەم كامێراو ببێت بەئەكتەرێكی سینەمایی، چەند ئەوەندەی خاوەن توانست بێت .
پاشان ئەگەر ئەكتەری باش بیت و لەگەڵ دەرهێنەری شارەزا كار نەكەیت، كە بۆت ببێتە راهێنەرێكی زیندوو بۆ كاری نواندن و هەڵسوكەوت كردن لەگەڵ كامێرا، ئەوە ناتوانیت ببیت بەئەكتەری سینەمایی ، گریمان ئەگەر دەرهێنەریكیشت هەبوو، ئەگەر بەردەوام نەبوویت لەكاری سینەمایی دا، ئەوە بە بەرهەمێك و دووان و سیان ناگەیتە ئەو ئامانجەی كەبینەر وەك ئەكتەرێكی سینەمایی تۆ بناسێ .
خۆ ناساندن وەك ئەكتەری سینەمایی سێ ئامانج دەپێكێنێ:
1.خۆ ناساندن بەمانا بەردەوام بوون لەسەر كاری سینەمایی و دەوڵەمەند كردنی ئەزموون، چونكە تۆ تا وەك ئەكتەرێكی سینەمایی نەناسرێ ی نابیتە جیگەی سەرنج راكێشانی بەرهەم هێنەرو كۆمپانیاكان .
- نواندن لەكاری سینەمایی، سەرچاوەیەكی زۆر نزیك كەرەوەیە بۆ پەیدا كردنی ناوداریەتی، لە ماوەیەكی كەم دا، لەبەر ئەوەی سینەما بەرفرەوانترین و خێراترین گۆڕەپانە بۆ خۆ ناساندن، لە سەر ئاستی وڵات و پاشان لەسەر ئاستێكی ئیقلیمی و جیهانیی دا.
3.پەیدا كردنی داهات و بازاڕی گەرم، چونكە داهاتی سینەما بۆ ئەكتەر بەراورد ناكرێت لەگەڵ داهاتی دراماو شانۆ، بەتایبەت لەو فیلمانەی كە سەركەوتن بەدەست دێنن و زۆرترین بینەریان دەبێت .
4.ئەكتەری سینەما كە گەیشتە قۆناغی ناوداریەتی، وەك ئەكتەری دراماو شانۆ بێ كار نابێت و رەنگە لە یەك كاتدا خاوەنی كۆمەڵێ گری بەست بێت و لەیەك كاتدا لەچەند بەرهەمێك كار بكات .
5.ئێستا بازرگانی سینەما لەكوردستاندا خەریكە سەرهەڵدەدات و كۆمپانیایاكان دەروازەیەكیان كردۆتەوە بۆ فیلمسازی، تا ئێستا ئەو بەرهەمانە وەك ئەزموونێكی سەرەتایی و بەپشت بەستن بەچەند گەنجێكی سینەماكار لە دەرهێنەرو ئەكتەر لەرووی داهاتەوە، وێڕای ئاریشا هونەرییەكان و كەم و كوڕیەكان گۆڕانكارییان پێوە دیارە، كە رەنگە ئەگەر پەرەی پێ بدرێت و ئەزموونەكە فرەوانتر بكرێت، ئەوە قۆناغێكی نوێ بۆ پیشەسازی سینەما لە كوردستاندا سەرهەڵبدا .
ئایا هەموو ئەكتەرێك دەتوانێت ببێت بەئەكتەری سینەمایی؟
زۆرینەی ئەكتەرانی سینەما لەجیهاندا تەنیا كاری سینەمایی دەكەن و لەو بوارەدا ئەزموونێكی دەوڵەمەندییان هەیە، لەوە راهاتوون كە چۆن هەلسووكەوت لەگەڵ كامێرا بكەن و چۆن پارێزگاری لە جەستەو پێرفۆرمانسی خۆیان بكەن.
دواتر ئەو داهاتەی بەهۆی ناوداریەتی و وەرگرتنی خەڵات لە فیستیڤاڵە جیهانییەكانەوە بە دەستیان هێناوە، هەروا ئەو هەموو عروزاتەی لە لایەن كۆمپانیاكانەوە بۆیان دەخرێتە روو، ئەو كاتەی بە دەستەوە نادەن، دەرفەتێك بدۆزنەوە بۆ كاری درامی یا شانۆیی .
ئەو ئەكتەرانە چەند ئەوەندەی ناوداریەتیان زۆرتر دەبێت،كرێ ی كار كردنیان گرانتر دەبێت، ئەوەندەش بەپراكتیك كار بۆ سینما دەكەن، بەشێوەیەكی سروشتی رێچكەی راستەقینەی نواندنی خۆیان ئەنجام دەدەن و ئەو نواندنە دەكەن كە سینەما دەیەوێت .
بەڵام واقیعی فیلمسازی لەكوردستاندا بۆ ئەكتەر شتێكی ترە، لە بەر ئەوەی پیشەی ئەو ئەكتەرانەی لە سینەمادا كار دەكەن، تەنیا سینەما نیە، بەڵكو بۆ هەندێكیان شانۆ بووە، بۆ هەندێكی دیكەیان دراما، یاخود ئەكتەرێكی كۆكتیل بوونە، بەشێوەیەكی میللیانە دروست بوونە، بەتایبەت شانۆكارە كلاسیكیەكانن كە لای ئەوان فۆرمی نواندن و پێرفۆرمانسی ئەكتەر ، لەنێوان هونەری شانۆیی و درامای تەلەفزیۆنی و سینەمادا ئاوێتەی یەكتر بوونەو زۆر لەئەكتەرانی كورد لەكاتی كار كردن لەو هونەرانە تایبەتمەندی خۆیان نادەنە پاڵ هەر یەك لەوان ، بۆیە زۆر جاران لە ئەنجامی ئەو تێكەڵاو بوونەو جیاوازی پێ نەكردنیان، هەندێ لەو ئەكتەرانە دووچاری شكست هاتن بوونە وەك ئەكتەر، لە هەمان كاتیشدا ئاسەوارو كاریگەریەكی نەگەتیفانەیان بەسەر بەرهەمیشدا بەجێ هێشتووە..
فاكتەری سەرەكی ئەو تێكەڵاو كردنە لەوە دایە، كە زۆرینەی ئەكتەرانی كورد بەگشتی لە سەر بونیاتێكی ئەكادیمی پەروەردە نەكراون و لە هونەری شانۆوە پەڕیونەتەوە سەر دراما، پاشان لە دراماوە بازیان داوەتە سەر سینەما، خۆیان و ئەو فۆرم و ستایلە تەقلیدیانەی پێیانەوە نوساوە، بە گۆڕینی هونەرەكان لێیان جیا نەبۆتەوەو لە هەر سێ بواردا، بە یەك فۆرم نواندنیان كردووە .
رووەكی دیكەی فاكتەرەكان ئەوەیە كە ئەزموونی زانستی و پیشەیی ئەكتەری كورد لەگەڵ سینەمادا ئەزموونێكی زۆر لاوازەو هەرگیز وەك ئەكتەرێكی پرۆفیشنالی پشتی پێ نابەسترێت، ئەوەی هەیە كۆمەڵە بەرهەمێكی لاوازە كە نە لە گەڵ تەكنیكی ئەمڕۆی سینەما دەگونجێ، نە لەگەڵ فۆرمە جیاوازەكانی ئەمڕۆی پێشكەوتنی سینەمادا هاوكوفە.
بۆیە دەرهێنەر ناچار دەبێت كە هەندێ جار سەركێشی بكات و ئەو ئەكتەرە كلاسیكیە بێ ئەزموونانەی بواری شانۆو دراما بۆ سینەما بەكاربێنێ كە بەزەقی پێرفۆرمانسی شانۆییان پێوە دیارەو هەمان ئەكشن و ئیلقاو دەنگی شانۆیی و دەرخستنی جەستە بۆ سینەماش بەكار دەهێننەوە.
ناكرێت هەندێ دەرهێنەر بەتوانست و ئەزموونی هیچ ئەكتەرێكی شانۆیی فریو خواردوو بێ و وای بۆ بچێت، كە ئەو ئەكتەرە هەمان ئەو سەركەوتنانە بەدەست بێنێ كە لەشانۆ یا دراما بەدەستی هێناوە، نەخێر هەندێ لەو ئەكتەرە جیاوازانە دەبنە باڵێكی گران بەسەر شانی سینەماوە.
ئەوەی بۆ سینەما گونجاوە هیچ لەو ئەكتەرانە نین كە قالبێكی شانۆییان وەرگرتووە، بەڵكو تەنیا ئەكتەرە خاوەن ئەزموونەكانی سینەمان، كە لە چەندین ئەزمووندا توانای خۆیان لە بەرهەمەكاندا دەرخستووە ، یاخود كاراكتەری سروشتی شەقامن، لەوانەی نەكەوتونەتە ژێر كاریگەری هیچ فۆرمێكی تەقلیدی ، كە هەندێ لەوان هیچ جۆرە نواندنێكیان نەكردووە ، بەڵام دەرهێنەر لە كاتی وێنەگرتندا بەو شێوەیە دروستی دەكات، كە ئەو دەیخوازێ ، ئەوەتا زۆر لەو ئەكتەرانەی لە شەقامەوە هیندراونەتە ناو سینەما، هەندێكیان ئێستا بوونەتە ئەكتەری جیهانیی و چەندین خەڵاتی سینەماییان لەجیهاندا بەدەست هێناوە، بۆ نموونە كاراكتەری ( وەحشی ) كە لە فیلمی ( رسالە) ی مستەفا عەقاد حەمزەی مامی پێغەمبەر بە ڕم دەكوژێ ، ناوی عەلی سالم قەدارەیە، خەڵكی لیبیایە، لە ژیانیدا كاری نواندنی نەكردووە، كاتێ مستەفا عەقادی دەرهێنەر لە هوتێل چاوی پێی دەكەوێ ، بۆ ئەو رۆڵە هەڵی دەبژێرێ .
عەلی سالم لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەنووسی دا دەربارەی رۆڵەكەی لە فیلمی ( رسالە) گوتی : دوای ئەوەی دایكم فیلمەكەی بینی ، لە ماڵ دەری كردمە دەرەوەو هاواری دەكرد بە سەرما، چۆن تۆ پێ دەنێیتە ماڵەكەم تاوانباری بە كوشتنی ئیمام هەمزەی مامی پێغەمبەر .
ئەو جۆرە ئەكتەرانەی سەرشەقام كە لەلایەن دەرهێنەرەوە بژار دەكرێن بۆ بینینی رۆڵی هەندێ لەو كاراكتەرانە ، تەنیا روخسارو رەنگ و شێوەی لێكچونیان لە كاراكتەر دەبنە هۆكاری راكێشانی ئەو كەسایەتیانە بۆ دنیای سینەما .
ئەزموونی ئەكتەری كورد لە گەڵ سینەمادا ئەزموونێكی كورتە بە قەد كورتی تەمەنی سینەمای كوردی ،
نەك هەر ئەكتەر هەموو رەهەندە هونەرییەكانی سینەما بەگشتی لەدەستپێكدان و تا ئێستا نەكەوتونەتە سەر پێ، كە خاوەنی شوناسێكی سەربەخۆ نەبێت .
