لەبارەی شۆڕشەوە.. ئازاد شکور
پرەنسیپەکانی ئازادیی و دادگەریی کۆمەڵایەتی دوو لەو پرنسیپانەن، کەزۆرترین بازرگانیان پێوە کراوە. مێژووی سیاسی پڕە لەو جۆرە نمونەنانەی ڕۆژگارێک وەک داکۆکیکارێکی ئازادیی خەباتیان دەکرد، بەڵام دوای دەسەڵات وەرگرتنیان هەرخۆیان بوون بە سەرسەختترین نەیاری پرەنسیپەکانی ئازادی، دواجار تەنها هاوڵاتییانی چینی سێیەم بوون بە سووتەمەنی شۆڕش.
بۆ نموونە: گەر تەماشایەکی شۆڕشی فەرەنسی بکەین، دەبینین ئەو شۆڕشەی کە بانگی مۆدێلێکی نوێی لێ دەدا،گۆڕدرا بۆ قەسابخانەیەک کەلەمێژووی مرۆڤایەتی دا وێنەی نییە! شۆڕش لەجیهادکردنەوە بەناوی ئازادی و یەکسانیەوە گۆڕدرا بۆ ستەمکارییەکی ڕێکخراو،کە تێیدا چەوساندنەوە لەوپەڕی بەربڵاویدا بوو،حەق و چاکە و جوانی گۆڕا و لەبری ئەوان ترس و تیرۆر و تۆقاندن جێی گرتەوە. تەنها ئەوانە دەیان خوارد کەبازرگانیان بەهەست و سۆزی جەماوەرو خەڵکە سادەکەوە دەکرد و ڕێبەرانی ڕیفۆرم و چاکسازیش تا دەهات لەپرەنسیپەکانی ئازادی و چاکسازی دووردەکەوتنەوە و پشتیان تێدەکرد.
“ماکسیمیلان ڕۆبسبیر”کەسی یەکەمی کۆمارە نوێکەی فەرنسا ساڵی (1793) بوو بە سەرداری ووڵات و لەماوەی تەنها ٦هەفتەدا سەری ٦هەزار مرۆڤی پەڕاند تەنها لەماوەی یەکساڵدا لە فەرەنسا سەردەمی فەرەنسا ناونرا بە(سەردەمی تیرۆر وترس و تۆقاندن)،ئەم پیاوە یەکەم کاری دامەزاندنی دادگای شۆڕش بوو،،ئەو ئامێرەی کەئەرکی پانکردنەوەی( کەلەسەر) بوو هێندە موشتەری زۆر بوو هەندێ جار مرۆڤ گولەباران ئەکرا هەندێ جاریش تۆپبارانی مرۆڤەکان زۆرجاریش (مەقسەڵەکە) فریا نەدەکەوت بە خەنجەر، کۆتای بەنەیارەکانی کۆمارە تازەکە ئەهێنرا!
لەماوەی تەنها یەک ساڵدا ٨٠٠٠ مرۆڤ ڕاپێچی زیندانەکان کران، زۆرجاریش بەهۆی زۆری گیراوەکان بەبێ دادگاو لێکۆڵینەوە سەریان پان ئەکرایەوە. جارێکیان ئافرەتێکیان تۆمەتبار کرد کەدژی کۆمارە تازەکەیە، لەکاتێکدا هەم کەڕو هەم لاڵییش بوو پارێزەرەکەی وای پێشبینی کرد کەدادگای شۆڕش داوای لێبوردن بکات بەڵام دادگای شۆڕش وتی ئێمە پێوستمان بە سەری تۆمەتبارەکەیە نەک زمانی،”ڕۆبسبیر” پێی وابوو لەڕێگەی لەناوبردنی دوژمنی ناوخۆوە دەتوانین پارێزگاری لەکۆمارە نوێکەمان بکەین، “مەقسەڵە” کە ئەرکی سەرپەڕاندن بوو جیاوازی نێوان چینەکان نەدەکرد،جگە لەپەڕاندنی سەری نەیار سەری براکانیشی دەپەڕاند بۆ نموونە ڕۆبسبێر لەگەڵ “دانتۆنی” هاوڕێی ڕێککەوتن کەسەری دوو هاوڕێی تری خۆیان بپەڕێنن، پاشان ڕۆبسبیر گومانی خستە سەر دانتۆنی برایشی کەهەردووکیان لەیەک حزب و سیمبولی شۆڕش بوون،مەقسەڵە سەری “دانتۆنیش”ی لەجەستەی جیاکردەوە “ڕۆبسبیر” خۆی بووە تاکە سەرداری ووڵات. ساڵی ١٧٩٣ لەماوەی ٢٨ دەقیقەدا سەری ٣٢ مرۆڤی پەڕاند،سەری ١٢پیاو تەنها لەماوەی 5 دەقیقە پانکرایەوە!
ئەوەی گرنگە و لەم شۆڕشەوە دەکرێت فێری ببین، ئەوەیە تاک زۆر وریایانە هەنگاو بنێ و باجی ئەجێندای لایەنێک نەخوات بەناوی یەکسانی و ئازادییەوە، شۆڕشی جوڵانەکان گرنگە ڕێبەرەکانیان ناسراوبن و ئەجێندایان ڕوون بێت دراسەی سایکۆلۆجیایان کرا بێت، ئامانجەکەی ڕوون بێت تەواوی لایەکانی بەباش و خراپیەوە لێکدرابێتەوە، گرنگە بزانرێت کێن ئەوانەی شۆڕش دەکەن و بۆچی دەیکەن؟ نەک هەروا بڕیاری شۆڕش بدەین، بێ هیچ دیراسەیەکی پێشتر.
ئازاد شکور
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
