شۆڕشی دەرسیم.. غەریبە عەلی

هەروەک ئاشکرایە گەلی کورد ئەزمونێکی خراپی لەگەڵ دەوڵەتی تورکیادا هەبووە. هەر لە سەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتی تورکیا دەستی بە کۆمەڵکوژی و کوشت و بڕکردووە لە کوردستان. کوردیش بە چەندین شێواز دژایەتی ئەو سیاسەتەی تورکیای کردوە بەرەنگاریان بۆتەوە لەرێگەی شۆرش و ڕاپەرینەوە ، بەنمونە شۆرشی “شێخ سەعیدی پیران” و “شۆرشی ئارارات “پاشان “شۆرشی دێرسم” و چەندین شێوازو چاڵاکی جۆراو جۆریان ئەنجامداوە لەڕووبەڕو بوونەوەی ئەو سیاسەتە داپڵۆسێنەرەی تورکەکان.یەکێک لەو ناوچە کوردیانە کە سەرسەختانە دژی ئەو کردارە فاشیانەی تورکە کەمالیەکان وەستاوەتەوە “دێرسیم ” ئەم ناوچەیە هەر لەزووەوە سەربەخۆیی خۆی پاراستووە، تەنانەت لە سەردەمی عوسمانییەکاندا ماوەیەک بە ویلایەتی (کوردستان) ناودەبرا.

دوای جەنگی یەکەمی جیهانیش خەڵکی هەرێمەکە بۆ بە دەستهێنانی سەربەخۆیی و ئازادبوون ڕاپەڕینێکیان دژی کەمالییەکان بە ناوی ڕاپەڕینی (کۆچگیری)ـیەوە بەرپاکرد. لەسەرەتادا بەشێوازێکی ئاشتیانە داوای پێشکەش بە بەرپرسانی دەوڵەتی تورکیا کردوە ، ئەمەش لەڕێگای نامەو ناردنی پەیام . “سەید ڕەزا” بۆ ئەوەی ناوچەکە لە شەڕ دوربخاتەوە چەندین نامەی بۆ ئالب دۆغان نارد، تەنانەت کورەکەی خۆشی نارد بەڵام بە فرت و فێڵ گرتیان و کوشتیان. شۆرشەکە لە زستانی 1937 دەستی پێکرد ، سەرەتا شۆرشگێران چەندین سەرکەوتنی گەورەیان بەدەست هێنا ، بۆیە حکومەتی تورکیا هێزێکی یەکجار زۆری رەوانەی ناوچەکە کردووە. تەنانەت سەرۆک وەزیران “عیسمەت ئینۆنۆ” خۆی سەرکردایەتی سوپای گرتە دەست ، سەرەتا بە بیانووی خۆحەشاردانی شۆرشگێران چەندین گوند و کێڵگە و دارستانی دێرسیمی ئاگر تێبەردا. پاشان شەری قورسی نا هاوتا لەلایەن هەردوولا روویدا. کوردەکان ئازایانە بەرگریان کرد بەڵام بەهۆی لاسەنگی هێز و چەک و تەقەمەنی شکستیان هێنا.
تەنانەت سەید ڕەزا لە شەڕێک کە خۆی تەمەنی 75 ساڵ بوو بەسەختی بریندار بوو ، زستانی 1937 زۆر سەخت بوو ، شۆرشگێران ئازوقەو تەقەمەنیان زۆرکەم ببوو ، خەڵکێکی زۆر ئاوارەو دەربەدەر ببون. لەوکاتەدا ئالب دۆغان نامەیەک بۆ سەید رەزا دەنێرێ بە ناوی حکومەتی تورکیا ئامادەیی بۆ گفتوگۆ دەربری ، سەید رەزا چوە شاری ئەرزنجان لەو پەری باکوری کوردستان یەکسەر دەست گیریان کرد دوای دادگایەکی روکەشانە خۆی و یازدە کەس لە هاورێکانی لە سێدارەدران.

دەوڵەتی تورکیا بەتەواوی ڕەچاوی پاکتاوی نەژادی لە هەرێمی دێرسیم کردووە و هەوڵیداوە کورد بسڕێتەوە یان بیانکات بە کەمینەیەکی بێ هێزو لاواز ، چونکە بە سەرکوتکردن نەوستا هەڵستا بە کۆمەڵکوژکردنی گەلی کورد بەشێوازی جۆراو جۆری قرکردن ، کە هەمیشە ئەمە لەتورکیا چاوەڕێ دەکرێ ، تورکیا ئەزمونی زۆریشی هەیە لە کوشت و بڕ بەرامبەر بە کەمە نەتەوەکانی ژێر دەستی خۆی لەڕابردوو ، وەک کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان و پەلامارەکانی بۆ سەرکوردەکان. پاشان خاکەکەی بە تورک بێژا ، سەدان منداڵی بێ دایک و باوک رەوانەی شارە تورکیەکان کرد، بەشێوەیەکی بەرنامە بۆ دارێژراو کرانە تورک هەموشتێکی خۆیانی لەبیر بردنەوە ، تەنانەت گۆرێکیان بە سەرکردەی سەرهەڵدانەکە ، سەید ڕەزا بە ڕەوا نەزانی شوێن بزریان کرد . دەوڵەتی تورکیا بەتەواوی ڕەچاوی پاکتاوی نەژادی لە هەرێمی دێرسیم کردووە و هەوڵیداوە کورد بسڕێتەوە یان بیانکات بە کەمینەیەکی بێ کاریگەر .چونکە بە سەرکوت کردن نەوەستا هەڵستا بە کۆمەڵکوژکردنی ، پاشان خاکەکەی بە تورک بێژا ، سەدان منداڵی بێ دایک و باوک رەوانەی شارە تورکیەکان کرد بەشێوەیەکی بەرنامە بۆ دارێژراو بەتورکی کران ، هەموشتێکی خۆیان لە بیر بردنەوە زمان و کلتور و فەرهەنگی کۆڵۆنیاڵ کردن.

ئێمە لەدیرۆکی خۆمان خاوەنی یادگاری زۆرین لەگەڵ دراوسێکانمان لە تورک و عەرەب و فارس ، زۆرمان لەدەستیان چەشتوە ، بەڵام یادگەمان نیە تاکو ئەم ڕابردوە تاڵە لەخۆی بگرێ و ببتێە هۆی دروست بوونی گوتارێکی نەتەوەیی پتەو تاکوو جارێکیتر هەڵەکانی ڕابردوو دوبارە نەکەینەوە ، چونکە ئێمە خاوەنی چەندین شۆرش و جوڵانەوەی هاوشێوەی شۆرشی دێرسیمین ، دەبێ دووبارە پێداچونەوەیەک بەڕابردوودا بکەینەوە تاوەکو باشتر لەپەیامەکانی ئەم شۆرشانە تێبگەین، چوونکە هەڵگری چەندین پەیامی ناراستەوخۆنە بۆ ئێمە لە ئێستادا ، بۆنمونە مێژوو لەڕێگەی ئەم چاڵاکیانەی کورد لەڕابردوو بەرامبەر دەوڵەتی عوسمانی و دواتریش هاتنی تورکە ڕەگەزپەرستەکان ، کە هەمیشە هەوڵی لەناوبردنیان دراوە ، ئەوەمان پێ دەڵێ کە هەڵکردن لەگەڵ دراوسێیەکی وەک تورکیا زۆر ئەستەمە ، هەربۆیە ئێمە دەبێ لەڕێگەی شۆرشی دێرسیم و هاوشێوەکانی لەڕابردوو ، خۆمان پەروەردە بکەین ، چیتر هەست و سۆز نەبێتە هۆی دیاریکردنی ئاراستەمان ، بەڵکو بەشێوازێکی عاقڵانی و هۆشیارانە مامەڵە لەگەڵ دەورو دراوسێ بکەین.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.