ئیستێك بەدەم خوێندنەوەی رۆمانی بەڕێگاوە.. نووسینی: یووسف ئیسماعیل
ئەدەب و فەلسەفە دوو باڵ و هێڵی ناو كایەیەكن، كە دەتوانین پێی بڵێین كایەی بیركردنەوەی مرۆڤ. خەیاڵ و واقیع دوو شتی جوانی بەردەم مرۆڤن كە لەگەڵ نووسین نەبێت ناتوانین لە بەردەمی خۆماندا بیبینین و چێژی لێ وەربگرین. رۆمانی بە رێگاوە نووسینی دڵشاد كاوانییە، كە لە دوای ئەزموونی چەندین ساڵەی ئەو نووسەرە لاوە هاتۆتە بەرهەم. یەكەم رۆمانی كوردییە كە سادیستە، لەپێش خۆیەوە ئەم جۆرە رۆمانە بە زمانی كوردی ئاشنای ئەدەبیاتی كورد نەبووە. لە سەرەتاوە خوێنەران لەگەڵ بەشی سەرەكی پەتای دەنگ خوێنەر بەبیری ئاشنا دەبێت كە دەتوانین بڵێین لە روانگە دەروونییەكەیەوە رۆماننووس رووداوەكان بەهێمنی دەنووسێتەوە تا بەشی نۆیەم خوێنەر و كارەكتەرەكان ئاسایی لەگەڵ یەكدی دەڕۆن و هیچ ترس و دڵەڕاوكێك نییە، لەگەڵ خوێندەوەی بەشی نۆییەم لە بەشی سەرەكی چێژی خوێن رووبەڕووی چێژی خوێن دەبیتەوە. كارەكتەری سەرەكی ئەم رۆمانە ناوی (نارسیس)ە كە ئەم ناوە، ناوێكی یۆنانیی كلاسیكە، كە لە چیرۆكە ئەفسانەكاندا بەكارهاتووە و چیرۆكی راستەقینەی لە پشت بووە. لە رۆمانەكە بە روونی دیارە كە هەرسێ لە چەمكەكانی، فەلسەفە ئەخلاق و مەعریفە تێدا بەرجەستە كراوە، لە خودی خۆمەوە پێم وایە باڵی خەیاڵ و فەلسەفە زۆر زاڵ بووە لە بەرامبەر واقیعدا.
سادیزم:
لە زانستی دەروونناسیدا نەخۆشێكی كوشندە هەیە پێی دەگوترێت (سادیزم)، تووشبوان بەم نەخۆشییە دەروونییە بەو دەناسرێنەوە حەز بە ئازاردانی دەروونی ئەوانی تر دەكەن، واتە كەسی بەرامبەر لەگەڵ خۆشی بینینی ئەوانی تریش تووشی هستریا دەبن. بۆ ئەوەی قسە لەسەر رۆمان بكەین، سەرەتا دەبێت لەبارەی ئەدەبەوە بدوێین، بەو پێیەی رۆمان ژانرێكی ئەدەبییە. بێگومان پێناسە زۆرە بۆ ئەدەب و بەردەوامیش پێناسەی نوێی بۆ دەكرێت. بەڵام ئەوەی لەنێو ئەو پێناسانەدا جێگەی تێڕامان و سەرنجە ئەوەیە ئەدەب ژیانێكی دیكەیە، ژیانێكی گریمانكراو، وەكو ئەوەی ئەم ژیانە واقیعییە بەشی مرۆڤ نەكات بۆیە پەنا بۆ ئەدەب دەبات تا لە رێی نووسینەوە ژیانێكی دیكە بئافرێنێت. رەنگە زۆرجار مرۆڤ بۆیە بنووسێت و پەنا بۆ ئەدەب ببات، لەپێناوی ئەوەدا بێت تۆڵەی خۆی لەو ژیانە سەپێنراوە بكاتەوە كە بەسەریدا سەپێنراوە و لە واقیعدا توانای گۆڕینی تەواوەتی نییە. رەنگە زۆرجاریش بیەوێت ژیانێكی پەراوێزی، یان رووداوێكی گەورە بنووسێتەوە كە بۆ ئەوەی جێگەی سەرنجە. گێڕانەوە روحی رۆمانە، گێڕانەوە زۆرتر سەر بە چۆنێتییە نەك چییەتی، واتە چۆن گێڕانەوە بوار بۆ گێڕانەوەناسی دەكاتەوە، تاوەكو پێكهاتە و بەشەكانی بناسێنێت. نارسیس لە رۆمانی (بە رێگاوە) دەنووسێتەوە و دەڵێت: دوای تەواوكردنی، خۆم دەكوژم. هەروەها لەو پێشەكییەدا ئەو راستییە ئاشكرا دەكات، كە چەندین كەسی تر ئەم رۆمانەیان نووسیوەتەوە و دواتر خۆیان كوشتووە، وەك چۆن منی خوێنەریش وەك نووسەرەكان رەنگە خۆم بكوژم؟! كەواتە بە رێگاوە رۆمانی هەموو نووسەر و خوێنەرەكانە، هەموان دەستیان لە نووسین و خوێندنەوەیدا هەیە، بە شێوەیەك هەموو (نارسیس)ــن، هەموو هەڵگری گیانی عاشقە خۆبوون و خۆپەرستی و گرێیەكی دەروونی و دەماخی و رۆحین!. كاوانی بە ناڕاستەوخۆ، هەموان دەهاوێتە نێو ئەو رێگەیەی نارسیسانە دەیبڕین. نارسیسانە رێبواری كاروانی ژیانێكین كە شایانی مردن و خۆكوشتنە، خۆكوشتنێك كە هیچی تێناچێت! بە شێوازێكی تر، ئێمەی مرۆڤین سێ سێ و چوار چوار و بەژمارەی تر، لە شەمەندەفەری ئەم ژیانەدا سواربووین و بەرەو ناشوێن و دوورترین شار و ئاییندەیەكی نادیار دەڕۆین، بەرەو جیهانێك كە ئاسۆی مەدلوولاتە ئەخلاقییەكانی دیار نین و نازانین بەرەو كوێ و چ رێگەیەكمان گرتووە؟! هەڵدێین لە مێژوویەك، كە بە بەردەوامی لە نێوان وەچەكانەوە خۆی دووپات دەكاتەوە. مێژووی عەبەس و عەدەمی مرۆڤ. هەر لە باپیرانی سەرەتای بوونەوە تا نەوەكانی جیهانی ئێستا بەردەوامە. ماوەتەوە بڵێم رۆمانی بە رێگاوە، رۆمانێكی دەگمەن و جیاوازە لە دووتوێی بەرگێكی جوان و قەبارە گەورە و چوار سەد و پانزە لاپەڕە پێكهاتووە، چاپی یەكەمی لە ساڵی2020 لە تاران چاپكراوە.
● ئەم بابەتە لە ڕۆژنامەی کوردستانی نوێ بڵاوکردۆتەوە لە ژمارە 8906 لە بەرواری 27/4/2023
