Skip to Content

لێكترازان لەنێوان تیۆرو پراكتیكدا.. حەيدەر عەبدولرەحمان

لێكترازان لەنێوان تیۆرو پراكتیكدا.. حەيدەر عەبدولرەحمان

Closed
by تشرینی یه‌كه‌م 18, 2023 General, Literature, Theatre


بۆ یەكەمجار لەساڵانی هەشتاكان بوو، لەئەكەدیمیای هونه ره جوانه كانى بەغدا( دانا ڕەئووف)م وەك گەنجێكی تینوو بۆ شانۆ ناسی، جارجارەش لەپەراوێزی نمایشێكی قوتابیانی ئەكادیمیا، یەكترمان دەبینی، زۆر بەچڕی دەخزاینە نێو گفتوگۆی گەرمی شانۆیی.
جارێكی تر هەر لەو سەردەمەدا لەگەڵ بینینی نمایشی (باخچەی ئاژەڵان) لەسلێمانی، لەگەڵ {دانا ڕەئووف) بەیەك گەیشتینەوە.
ئەو كات دانا، هاوكوف لەگەڵ چەند گەنجێكی دیكەی ئەكادیمی لەشانۆی ئەزموونگەری، لە هەوڵی ئەوە دابوون، فۆرمێكی نوێ بەشانۆی كوردی ببەخشن و بینەری كورد لەڕەوتێكی نوێ ڕابێنن، كە فریاد ڕەسێكی ئەو فۆرمە واقیعیە تەقلیدیە بێت شانۆی كوردی تێدا دەژیا، بەڵام ئەزموونگەری نەیتوانی وەك ڕيبازيك شوێنی خۆی بكاتەوەو پانتاییەك لەشانۆی كوردی داگیر بكات و بەئاسانی پووك نەبێتەوە.
زۆر ئارەزووم بوو دوای تێپەڕ بوونی زەمەنێكی درێژ (دانا ڕەئووف) وەك دەرهێنەر لەسەر شانۆدا ببینم، بۆ وەڵامدانەوەی كۆمەڵێ پرسیار كە بەردەوام لەمێشكمدا گینگڵیان دەخوارد.
وەك پرسیاری ئەوەی: ئایا (دانا ڕەئووف) دوای ئەو هەموو پێشكەوتنە فیكری و تیۆریەی لەو ساڵانەی دواییدا لەئەوروپا بەدەستی هێنا، ئایا بەهەمان شێوە، توانیوویەتی لەڕووی پراكتیكیشەوە توانستە زانستی وفیزیكی و لابورییەكانی خۆی پەرە پئ بداو وەك پێویست سوود لەشانۆی ئەوروپی و پێشكەوتنەكانی ببینێ؟
ئایا (دانا ڕەئووف) بەخۆی و ئەزموونی چەند ساڵەی لەكوردستان و ئەوروپا ئێستا دەتوانێ وەك دەرهێنەرێكی خاوەن ئەزموون، لەسەر پێی خۆی بوەستێ و شان بەشانی دەرهێنەرەكانی كوردستان لەسەر شانۆ ڕكابەری لەسەر داهێنان بكاو لەڤیستیڤاڵە نێو دەوڵەتیەكاندا سەركەوتن بەدەست بێنێ؟
دەیان پرسیاری دیكە، منیان بەخۆیانەوە سەر قاڵ كرد.
بەڵام كاتێ خۆی و بەرهەمەكەیم لەنمایشی (لێكترازان )بەچاوی خۆم بینی، وەك چاوەڕوانیم دەكرد نمایشەكە وەڵامی تەواوی پرسیارەكانی دامەوە و لەهەموو ئەو تەمومژییە رزگاری كردم.
بەر لەهەموو شتێ دەڵێم، ڕاستی من هەستم بەهاوسەنگ بوونی ئەو دوو لایەنە تێورییەو پراكتیكیە نەكرد كە (دانا ) وەك مەعریفەو كولتوورو تێكست ومیتۆدەكانی دیكەی شانۆ وەك كتێب و توێژینەوەو وتاری ڕەخنەیی بڵاویان دەكاتەوە، لەگەڵ فۆرم وتەكنیك و ستاتیكای شانۆیی لەسەر شانۆ وەك پراكتیك بینیمان.
بێ شك، ئەگەر بەدیدێكی ڕەخنەیی و لۆژیكی و زانستی دوور لەهیچ پێوەرێكی دیكەی مەزاجی هەڵی سەنگێنی و ئەو بەراوردە مەودا دوورەی نێوان شانۆ لەكوردستان وشانۆ لە ئەوروپا لەبەرچاو بگری، ئەوە لۆژیك وا دەخوازی، كە دەبوا ئەزموونی (دانا) زۆر لەوەندەی ئێستا دەوڵەمەند تر بێت و زۆر لەئەنجامەكانی ئەو ئەزموونانەی پەخشی سەر شانۆكارەكانی كوردستان بكردایەو زۆریشی لێ فێر بوونایە، وەك چۆن لەڕووی تیۆرییەوە سوودییان لێی بینیووە، لەڕووی پراكتیشەوە دەبوا هەروابێ.
وەك چۆن كاتێ سەڵاح قەسەب چووە یوگسلافیا ، لەوێ ئەزموونی شانۆی ( وێنە) ی لەگەڵ خۆی هێنایەوەو قوتابیەكانی ئەكامیای شانۆی لەبەغدا ڕاهێناو بەدەیان قوتابی لەسەر ئەو ئەزموونە ڕاهاتن، بەهەمان شێوە دەبوا (دانا ڕەئووف) لە ڕووی پراكتیكیەوە، وەك دەرهێنەرێكی ئەكادیمی بەلانی كەم خۆی بەهێزتر کردایە..
بەگشتی وڕاشكاوی ئەوەی چاوەڕوانیمان دەكرد، لەئاست خۆزگەكانی ئێمە نەبوون وەك ئاواتمان بۆی دەخواست
ڕەنگە فاكتەری هەرە بنەڕەتی لەو چەند خاڵەدا گرد ببنەوە:
یەكەم : ئەوەندەی دانا سەرقاڵی نووسین و توێژینەوەی شانۆیی بووە، ئەوەندە كاتی بۆ هونەری دەرهێنان و نواندن و تەكنیك و ڕاهێنانی ئەكتەر لەڕووی فیزیك و جەستەو دەنگ وئیلقاو پێرفۆرمانسەوە تەرخان نەكردووە
دووەم:هەموو پیشەیەك لەوانەش شانۆ، بەمومارەسە بوونی بەردەوام و دوور لەداپچڕان پێشكەوتن بەخۆیەوە دەبینیت، بەڵام من وا هەست دەكەم ئەومومارەسەیە لای (دانا رەووف) كەمتر بووە لەوەی بۆ دەرهێنەرێك پێویستن و دەرفەتی كەمتری بۆ ڕەخساوە و سوودێكی ئەوتۆی لە ئەزموونەكانی ئەوروپا وەرنەگرتووە.
داناـــ لەهەندێ بواردا باس لەوە دەكات كەلە سوید چالاكی هەبووە و لەشانۆی پاشایەتی كاری كردووە، بەڵام هیچ لەو چالاكییانە نەگەیشتۆنەتە كوردستان و نەبوونەتە بنەمایەك بۆ گەشەو سەقامگیر بوونی توانستەكانی لەبواری دەرهێناندا.

دەق
لەو بەرهەمەدا دەرهێنەر خۆی نووسەری دەقە، ویستیەتی فەلسەفەیەكی وجودی بۆ سەردەمێكی نامۆی مرۆڤایەتی داڕێژێ، كە تێیدا مرۆڤایەتی بەرەو لێكترازان و دابڕان دەبات و خۆپەرستیەتی و نەرگزیەتی تێدا زاڵە.
سەردەمێك مرۆڤ تێیدا دەستەمۆی بێ هودەیی و بئ ئومێدی دەكات، زۆر جاران سەلوای مرۆڤ دەبێتە تەنیا بوكۆڵەیەك كە جێی مرۆڤی بۆ بكاتەوە، بە حەسرەتی ئەوە دەبێت، كەسێك هەبێت گوێ ی لێ بگرێ و ئەویش ئازارە دەروونیەكانی بۆ هەڵڕێژێ.
دەقەكە زمانێكی سادەو ڕۆمانسییانەی هەیە و پشت بەدیالۆگ دەبەستێت، كەمتر پەنا بۆڕوداو دەبات، بەڵام كەمێك درێژە دادڕی تێدا كراوەو بۆ خوێندنەوە ئاساییە، بەڵام بۆ نمایشی شانۆیی، ناچاری ئەوەت دەكات ئامادەی بكەیت و كورتی بكەیتەوە و هەندێ لەدیمەنەكانی هەڵگریت.
بۆیە هەستم دەكرد، بونیاتی درامی دیمەنەكان مكۆم نین و پرۆسەی هەڵوەشانەوەو بونیات نانەوە لەدەقەكەدا هەیە.
پرسی كات دەرهێنەری ناچار كردووە بۆ چارەسەركردنی كێشەی یەكسان بوونی دەق و كات.
چونكە زۆر جاران كورتی و درێژی دەق بەپێی جوگرافیاو شارستانیەت و ئاستی هوشیاریی و كولتووری و كۆمەڵایەتیەوە دەگۆڕێت، بۆیە لەسەردەمی ئێستادا ئامادەكاری بۆ دەق دەكرێت.
زۆر جاران هاوسەنگ نەبوونی كات و دەق دەبێتە هۆی شێواندنی نمایش لەڕووی دەركەوتن یا بزر بوونی كارەكتەرەكان، هەندێ جاریش ئامانج و فەلسفەی نمایش دەشێوێنێ‌.

وێنەى درامى:
بینەر لەنمایش دا هەمیشە چاوەڕێ ی وێنەی درامیە، لەو وێنانەی بونیاتی درامی گەشەپئ دەدەن.
لە (لێكترازان)دا قەیرانێك لەوێنەی درامی هەیە، بەدەر لەچەند دیمەنێكی كورت، لەوانە سەمای كۆتایی (هلند ئیبراهیم) لەگەڵ بوكۆڵەكەی وگەمەی بلقە ڕەنگاوڕەنگەكان و هەڵدانی كاغەزەكانی شاعیر.
دەكرا دەرهێنەر نمایشەكە تێرتر بكات لەوێنەی درامی، بۆ بەرزكردنەوەی ریتمی نمایشەكەو رزگاركردنی لە سارد بوونەوە مەیین كە هەندێ‌ جار باڵی بەسەر هۆڵەكەدا دەكێشا.

ئەكتەر
چاەڕوانی ئەوەمان دەكرد ئەو كۆمەڵە ئەكتەرە بە توانایە، كە پڕن لە ئەزموونی بەپێز و بەرهەمی دیارو بەرچاو، فاكتەرێكی یاریدەر بن بۆ سەركەوتنی دەرهێنەر، بەڵام ئەو دەرفەتە وەك پێویست دەستەمۆ نەكرا، بۆ ئەوەی هێزو توانستی هەموو ئەو ئەكتەرانە لەسەر ڕووپەڕی بەرهەمەكەدا ڕەنگ بداتەوە، یا ببنە دەمارێكی سەرەكی لە ئەكتیف بوونی دەسەڵاتی دەرهێنەر.
پێم وایە دیسان هەر هۆكاری تر هەبوون بۆ نادیاری ئەكتەر لەسەر پانتایی نمایشكەو كاریگەری لەسەر وروژاندنی بینەرو بەتێن كردنی ریتمی نمایشەكە. لەوانە :
زۆری ژمارەی ئەكتەرەكان و كەمی دەرفەتی دەركەوتن و نەڕەخسانی هەلی پێویست بۆ نواندنی ئەكتەرەكان و دەرخستنی تواناكانیان.
ئەم بچووك كردنەوەی ئەكتەر، كێشەی بۆ دروست كردنی شوناسێك بۆ هەر یەك لە كاراكتەرەكان دروست كردبوو.
كەهەم بێبەش بكرێن لەدەرخستنی تواناو بەهرەیان، هەمیش بینەر بێبەش بێت لە ناسینی كاراكتەرەكان لە ڕەهەندە جیاجیاكانیاندا.
بینەری كورد لەپەراوێزی چەندین ئەزموونی جیا جیادا ئاشنا بەتوانست و دەسەڵاتی زۆر لەو ئەكتەرانەیە، بۆیە كاتێ پێرفۆرمانسی ئەو ئەكتەرانە لە ئاستێكی نزمتر لە خۆیان دەبینێ، ناچارە پرسیاری زۆری لادروست بێت و بەدوای وەڵامەكانیاندا بگەڕێت.
هەر بۆ نموونە شەماڵی عەبەڕەش لە نمایشی ( باوك ) دا ڕۆڵێكی مێژوویی بینی وگەیشتە ئاستێك تا تەمەن مابێت ئەو دەرفەتەی بۆ ناڕەخسێتەوە ببێتەوە ئەو باوكەی جاران، بەڵام لەو نمایشەدا زۆر بچووك بۆتەوەو زۆر لە بەها هونەرییەكانی لە دەست دەدات، كەتێیدا بینەر دووچاری نیگەرانی بكات
شیلان عەبدوڵا لەنمایشی (بەردی سەبوری) ئاسەوارێكی بەجێ هێشت بای دە ساڵی بێدەنگی و بەزیندوو ڕاگرتنی بكات، كەچی لەو بەرهەمدا ئاسەوارێكی لە زەهنی بینەردا بەجێ نەهێشت.
ئه كته ره بە تواناكانی تریش چەشنی گۆران عەبدوڵا، محەمەد هوشیار، گۆران ناميق ، ديارى عومه ر، ره وه ند ئه حمه د، هلند ئيبراهيم، لارؤ ياسين، توانايه كى زؤريان نيشاندا، به لام شوينه واريكي دياريان به جى نه هيشت.
زۆری ژمارەی ئەكتەرەكان و كەمی دەرفەتی دەركەوتن و نەڕەخسانی هەلی پێویست بۆ نواندنی ئەكتەرەكان و كرفت بوون بؤ دەرخستنی تواناكانیان.

سینۆگرافیا
ڕووی دووەمی بۆشاییەكان لە لێكترازاندا لایەنی ستاتیكای نمایشەكە بوو، بەتایبەت لەڕووی سینۆگرافیاوە، چونكە زۆر جاران سینۆگرافیا دەبێتە ئەلتەرناتیف بۆ پڕكردنەوەی زۆر لە بۆشاییەكانی شانۆ، بەڵام لێرەدا كێشەكە لە خودی سینۆگرافیادا هەیە كە زۆر لە توخمەكانی تێڕ نەكراون.
سینۆگرافیا لە شانۆدا هونەرێكە و تایبتمەندی خۆی هەیە و ڕەنگە پیشەی دەرهێنەرێك نەبێت بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی كاری سینۆگرافیا بكات، چونكە سینۆگرافیا لێكەوتەی ڕاستەوخۆی لەگەڵ بینەردا هەیەو زۆربەی سەرچاوەكانی سینۆگرافیا كاریگەری خۆیان بەسەر چاوو ئیحساس و سایكۆلۆژیەتی بینەرەوە هەیە، كە تۆ سنۆگرافیات لاواز بوو ، ئامرازێكت بە دەستەوە نامێنێ بۆوروژاندن، غەیرە زمان و دیالۆگی وشك نەبێت، من وەك بینەر هەموو پەنجەرەكانی ئیحساسم خستبووە سەر پشت، چی بكەم كە تەنیا شنەیەك لەو پەنجەرانە ئیحساسیان نەجولاندم.
بینەر كاتێ دەكەوێتە ژێر تەوژمی سینۆگرافیا، خۆشی نازانێ چ كەهرۆموگناتیسێكی جەستەیی و ڕۆحی دەیهەژێنێ، بەڵام كە ئیحساسی مرد، خۆشی نازانێ لەكوێوە دەڕوخێ.
لە ئەسڵ دا بینەر نایەتە شانۆ بۆ ئەوەی گوێ ی لە وشەی بریقەدارو فەلسەفەی سواو بێت، بەڵكو بۆ ئەوە دێتە شانۆ ڕۆحی خۆی بشواتەوە و هەست بكات سەر لەنوێ لەدایك دەبێتەوە.

كل التفاعلات:
١١٢Didar Haider Nanakali، ومحسن حمد و١١٠ أشخاص آخرين

Previous
Next
Kurdish
Powered by TranslatePress