لەوڵاتی ئێمەدا سیاسی چ بوونەوەرێکە؟ … نەوزاد جەمال
وەک هەمیشە ووتوومە، جیالەوەی کورد کێشەیەکی گەورەی سیاسی و فەرهەنگی و مرۆیی هەیە، هاوکات کێشەیەکیتر دەچێتەسەری کەئەویش سەرکردەسیاسیەکانیەتی. بەدەربڕنێکیتر، سەرچاوەی گرفتەکانی نەتەوەی کورد، تەنها داگیرکەرو نەیارو هەلومەرجی دەرەکی و ناوچەیی و نێوخۆییەکان نییە، بەڵکو پشکێکی باشی دەگەڕێتەوە بۆئەوانەی بەناوییەوە سیاسەت دەکەن. رەنگە، هەڵدانەوەی پەڕەکانی مێژووی سیاسی ئێمە، باشترین ژێدەربن کە تاچەندە سەرکردەکان هۆکاری یاریدەدەری شکست و ماڵوێرانی بن. لەهەمووشی ناخۆشتر ئەوەیە، شکستەکان دووبارەو هاوشێوەن. کارەساتەکان ئەوەندە لەیەکدەچن، وەکئەوەی نەیارانی کورد، کلیلی شکستەکانیان باشدۆزیبێتەوە!
ئاخۆ؛ ئەو بوونەوەرە کێییە کە سیاسەت دەکاتە پیشەو چالاکی ژیانی؟ پرسیارێک کەچیتر ناکرێت بیری لێنکەینەوە، بەتایبەت کاتێک کە ژیانی سیاسی بەبنبەستدەگات. شایەنی ووتنە، لەگەرمبوونی کێشەو چڕبوونەوەی روداوەکاندا، زۆر باسی سیاسەت و حزب و هەڵوێستەکانیان دەکرێت، بەڵام کەمتر قسەلەسەر کاراکتەری سیاسیەکان دەکرێت. هەڵبەت، لەرووی زانستییەوە، بابەتیبوون وادەخوازێت کە پرسەکان نەکرێنە کەسی و زوومی رەخنەو پرسیارەکان لەسەر خودی کەسێکی سیاسی نەوەستێت. بەڵام، دەشکرێت کاراکتەرو بیچمە(فیگەر) سیاسیەکانیش وەک بابەتی توێژینەوە شرۆڤەبکرێت. کەواتە، ناکرێت رەفتاری سەرکردەو سیاسیەکان بخرێنە دەرەوەی توێژینەوەی رەخنەییەوە، بەتایبەت لە کولتورێکی سیاسی وەکئەوەی کوردستاندا کەسێتی سیاسی، تەوەری سەرەکی و پنتی ململانێ و ناکۆکییەکانە.
لەئێستەدا، ململانێی سیاسی لەناکۆکی نێوان بکەرەسیاسیەکاندا چڕبۆتەوە. پێدەچێت رەهەندی کەسێتی، فۆرمێکی زۆر ئاڵۆزی بەکێشەکان دابێت کەخاوبوونەوە سەدەیەک بخایەنێت. هەڵبەت، ئەمە ئەگەر لەبنەڕەتدا باوەڕمان وابێت هۆکاری ناکۆکیەکان ململانێی سیاسییە، نەک پاشخانی کەسیی سیاسیەکان. ئەگەر سەرنجی گوتاری سیاسی سەرکردەحزبیەکان بدەیت، ناچارانە کەسێتی و رەفتارو هەڵسوکەوتەکانیان مایەی پرسیاری زۆرن. ئەوەی لەمیدیاکاندا باسدەکرێت، دەمانگەیەنێتە ئەنجامێکی ترسناک: سیاسیەکان خەریکی خۆیانن، نەک پرسە نیشتمانی و گشتیەکان.
واتە، سیاسیەکانمان سەرقاڵی ژیانی رۆژانەی خۆیانن لەفۆرمی کارو چالاکی سیاسییدا. ئەمێک کە سەرقاڵی وەرگرتنی خەڵاتە یا بڕوانامە، ئەوێک کاراکتەری هەمیشەی کۆڕوکۆنفرانسەکانە. یەکێکیتر، لەتۆڕەکاندا، تەنزو پلار فڕێدەدات، دانەیەکیتر لەگۆشەگیری خۆیدای و ئەویتر لەبێدەنگی و کەمدوویدایە. هەیە، بەردەوام لەگەشتدایەو هەشە، لەبەر واژۆکردن سەری خۆی بۆناخورێت. جۆریکیتریشت هەیە کە ناپەرژێتە سەر سیاسەت لەبەر کاری بازارگانی و کۆمپانیاکانی. هی وامان هەیە کە تەنها لەکاتی بروسکەلێدان بەهۆی بۆنەکانەوە دەبینرێت. کەسانیترت هەیە سەرقاڵی دابەشکردنی میراتی دەسەڵاتی سیاسی و ئابورییە. هیتر هەیە لەخەمی جێگرتنەوەی سەرکردەیەکی پێشووتردایەو هتد…
ئەوا من هەر باسی پەرلەمانتارو ئەوانە ناکەم کە لەپلەو پێگەی فەرمانگەکانی حکومەتدان. چونکە، ئەوانیش چیرۆکێکی هاوشێوەیان هەیە. کەواتە، لەوڵاتی ئێمەدا خۆتەرخانکردن بۆ پێداویستیەکانی رۆژانە، وایکردووە بەناوی سیاسەتەوە، سیاسەت بمرێت. ئەوەی لەژیان و خەم و بیرکردنەوەی زۆربەی کاراکتەرە سیاسیەکاندایە، خۆتەورییە نەک سیاسەت تەوەری. واتە، تەوەری سەرەکی و پلەیەک سیاسەت نییە، بەڵکو بەدیهێنانی خودێتی کەسەکەیە. لێرەدا، سیاسەت بەمانای زیندەچالاکیەکی گشتی و مرۆیی نەک وتاردان، وتارنووسین و خوێندنەوە لەکۆنفرانس و لێدوانی رۆژنامەوانی یا ئامادەبوون لەکۆبوونەوەوی حزبیدا.
بۆیە، کاتێک کە کێشەکان و گرفتەکان بێدەرەتان و بێچارە دەمێننەوە، هەمیشە دەپرسم ئاخۆ ئەم وڵاتە سیاسی و سەرکردەی تێدایە؟ ئەری کوا بڕیارو بەشدارییە کاراکانتان؟ کامە پلان و رێگەچارە. ئەی ئێوە لەکوێن و بۆ ئامادەنین؟ ئاخر، بۆ ئێمە تەنها ئێوە دەبینین، بەڵام ئامادەیی کردەییتان بەدیناکەین و هەستپێناکەین؟ بەڵێ ئێوە لەهەسارەی خۆتاندان. لەخولگەی خەمە خۆییەکانتدا دەخولێنەوە، خەڵکیش لەخولگەی خوارەوەدا قەتیسە.
بەداخەوە، ئەوەندەی ئەو سیاسیانە لەبۆنەی لاوەکیەکاندا دیارو بەرچاون، ئەوەندە لەکاتی رووداوەکان و کارەساتەکاندا نائامادەن. سەیرە کە ئەم کاراکتەرە سیاسیانە بۆ لەساتەوەختی ناپێویست و لاوەکییدا بەرچاون، دووهێندەش لەبڕیارو چارەسەرکردندا بێئیرادەن. کەواتە پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا هێشتا گۆرەپان و کایەی خۆیان نەدۆزیوەتەوە؟ یا خۆیان خزاندۆتەوە جێگەیەکەوە کە دونیای سیاسەتی بچووککردۆتەوە بۆ کەسێتی خۆیان؟
بێگومان، میکانیزمی خۆدزینەوە لەپرس و کێشەکان وایکردووە، بەکۆڕوکۆبوونەوەی رۆتینی قەرەبووبکرێتەوە. لەجیاتی بڕیاری پێویست، لێدوان و وتار و پیرۆزبایی و هەڵوێستنواندن جێگەی گرتۆتەوە. دیارە، سیاسەت بۆتە بۆنەیەکی وەرزیی. لەبەرئەوە، هەمیشە ئەو پرسیارە دووبارەدەکەمەوە: ئایا ئەم بوونەوەرە سیاسییە کێیە کەبەناوی سیاسەتەوە مافی سیاسی هەموومانی زەوتکردووە؟ ئایا خەریکی چییەو خەمی ئەو کامەیە؟ خواست و ویستەکانی لەچیدایە تا پشتگیری بکەین؟ ئەمە چ کاراکتەرێکە کە لەکێشەوگرفتەسیاسیەکان رادەکات و دەشیەوێت هەموو تاکێکی ئەم وڵاتە دەستبەسنگەوەبگرێت لەئاستیدا؟ ئاخر، چ بوونەوەرێکە کەبیەوێت هەموو هاوڵاتیان ببنە قوربانی، بێئەوەی هیچ دەستکەوتێک و مافێکی گشتی دابینکات؟
لێرەوە، زێدەڕەوی نییە ئەگەر بووترێت کە سیاسیەکانی ئێمە، مایەی نائومێدکردن و بێهیواکردنی کۆمەڵگەن. هۆکاری پوچاندنی سیاسەت و بێهودەیی بوونی مرۆڤەکانن. کەسانێکن کە پاشەڕۆژی ئێمە رادەستی قەدەری روداوەکان دەکەن. هاوکات پشکی شێر لە دەستکەوتەکان بۆخۆیان دەبەن و لەئێمەی زەوتدەکەن.
بۆیە، ئەگەر سیاسیەکان ویستیان پێناسی راستی و دروستی خۆیان بزانن، با بڕۆن لە خەڵکی سەر شەقام و بازاڕەکان ببیستین. لەوێ گوێهەڵخەن کەچیان پێدەوترێت و چۆنهایی باسدەکرێن. رەنگە، دواجار ئەوێ باشترین دادگەبێت کە مافی تەواویان بۆ ببڕێتەوە.
بەشبەحاڵی خۆم و خۆشبەختانەش، لەژیانمدا ساتێک نەبووە ئێرەيی بەپێگەو پلەی هیچ سیاسیەکی ئەم وڵاتەبکەم. چونکە ئەوسا دەبوو خۆم بەمرۆڤێکی زەبوون و نائازاد بزانم. ئاخر، کاتێک مرۆڤێک کەسیاسیسە ئیرادەی بڕیاردان و توانای ئاراستەکردنی پرس و روداوەکانی نەبێت. بوێری هەڵوەستەکردن و هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی و لەخۆرا نەبینێت کێشەوگرفتەکان چارەکات، ئیتر بەکام ماناو پێوەر خۆی پێ سیاسییە؟
