Skip to Content

گوێڕادێرە ئەی مارکسیست!! -10- مۆری بۆکچین … و: زاهیر باهیر

گوێڕادێرە ئەی مارکسیست!! -10- مۆری بۆکچین … و: زاهیر باهیر

Closed
by ئه‌یلول 20, 2019 General, Opinion


By Murray Bookchin
و: زاهیر باهیر
بەشی دە:

وەهم و ئەفسانەی پارت/ حیزب
.
شۆڕشە کۆمەڵایەتییەکان لە لایەن حیزبەکان و گروپەکانەوە یاخود کادیرەکانەوە بەرپا نابێت. شۆڕشەکان سەرئەنجامی هێزێ ڕۆچوی مێژووە و ناکۆکییەکانە کە بەشێکی گەورەی دانیشتوان چالاک دەکەن، ئیدی شۆڕشەکان دەردەکەون و رەوودەدەن. ئەو شۆڕشانە سەرهەڵدەدەن نەك بە تەنها لەبەر ئەوەی کە ” جەماوەر” دەبینن کە کۆمەڵی مەوجود ( وەکو ترۆتسسکی جەدەلی دەکات) قەبوڵناکرێت [تەحەمولناکرێت]، بەڵکو لەبەرئەوەش کە گرژییەکانی نێوان واقیع و ئەوەی کە ئەگەری کردنی هەیە، هەروەها لە نێوانی چی هەیە و چی دەتوانرێت بکرێت، ئەمانەن کە ڕۆڵدەگێڕن لە ڕوودانی شۆڕشدا. بە تەنها ناهەمواریی و نەبوونیی و برسێتیی شۆڕش بەرهەمناهێنن، زۆر جار ئاوایە، بەڵکو بێ ئومێدیی، ڕووخان، یاخود خراپتر، تایبەتمەندییە خۆییەکان، ململانێی خودی کەسایەتی لە پێناوی مانەوەدا، ڕۆڵیان هەیە.
وەزن و بایاخی شۆڕشەکەی 1917 ی ڕوسیا لە مێشکی ئەوانەی کە دەژین وەکو مۆتەکەیەکە چونکە بە زۆری بەرهەمی ” بارودۆخە تەحەمولنەکراوەکان” بوو لە ناهەمواریی و وێرانکاری جەنگی ئیمپریالیستیانە. ئەو شۆڕشە هەرچی خەونێکی هەبووبێت لە لایەن جەنگێکی ئەهلی خوێناوییەوە، برسێتیی و نەبوونیی و خیانەتەوە لەناوبرا. ئەوەی کە دەرەنجامی شۆڕشەکە بوو بە تەنها وێرانکردنی کۆمەڵێکی کۆن نەبوو بەڵکو تێشکانی هەبوونی هەرچی ئومێدێکیش، بوو، کە بۆ بەدەستهێنانی کۆمەڵێکی نوێ، بوون.

شۆڕشەکەی ڕوسیا زۆر خراپ شکستیهێنا، شوێنی حکومەتی قەیسەری بە سەرمایەداریی دەوڵەتی گرتەوە. [13] بەلشەڤیکەکان بوونە قوربانیی تراجیدیانەی ئیدۆلۆجییەکەی خۆیان و لە پاکتاوکردنەکەی ساڵانی سییەکانا، ژمارەیەکی زۆریان بە ژیانی خۆیان باجەکەیان، دا. هەوڵدان بۆ دەستکەوتنی هەر حکمەتێکی عاقڵانە لەم شۆڕشە نوقسانە ناتەواوەدا، جێگای پێکەنینە. [ بوکچین لێرەدا مەبەستی ئەوەیە کە گەنجە چەپە نوێیەکان نابێت چاوەڕان و باوەش بۆ مارکسیزم-لینینزم بکەنەوە لە بزوتنەوەکەیانا، چونکە ئەوە کارەساتێکی مێژویی بوو، دەسەڵاتخوازانە و تۆتالیتارستی، بوو، تۆوی ئەمەش لە خودی مارکسیزمدا و لە کۆمەڵی ئەو سەردەمەدا چانرابوو. چەپە نوێیە ئەنارکیستەکان دەبێت خۆیانی لێبپارێزن- وەرگێڕ.
لە زاری جانێت بهێڵ، برادەر و هاوکاری بوکچین] ئەوەی کە دەتوانین لە شۆڕشەکانی ڕابوردووەوە فێربین ئەوەیە کە بزانین هەموو شۆڕشەکان لە چیدا هاوبەشن و هەروەها سنوورە دیاریکراوەکەیانە بە بەراورد لە تەك گریمانێکی گونجاوی زۆر و گەورەدا کە لە ئێستادا لای ئێمە ئاشکرایە. جەوهەری خەسڵەتەکان و دیمەنی شۆڕشەکانی ڕابوردوو ئاوابووە کە خۆبەخۆیانە/ خۆڕسکیانە دەستیانپێکردووە. ئەمەش ڕوونە گەر هەر کەسێك بیەوێت قۆناخی دەستپێکردنی شۆڕشی فەرەنسای ساڵی 1789 و شۆڕشەکانی 1848 و کۆمونەی پاریس و شۆڕشی 1905ی ڕوسیا و سەرەوژێڕکردنی حوکمی قەیسەر لە ساڵی 1917 و شۆڕشی هەنگاریای 1956 یاخود مانگرتنی گشتی 1968ی فەرەنسییەکان، بپشکنێت، کە لە هەر هەموویانا دەستپێکردنی قۆناخەکان بە گشتی وەك یەك بوون: قۆناخێکی خرۆشانی خۆبەخۆیانە تەقیوەتەوە و بەرەو بازی جەماوەریانە، ملیناوە. ئەو گوڕ و بازدانانە گەر سەرکەوتووبووبێت یا نا، پەیوەستە بە ورە و بڕیار و پلانەکانەوە، هەروەها ئایا کە هێزەکانی دەوڵەت بەرانبەر بە خەڵك دەجەنگن یا نا.
“پارتی شکۆدار” کاتێك کە هەیە هەمیشە لە دوای ڕووداوەکانەوە هەنگەشەلکێیەتی. لە مانگی شوباتی 1917 دەدا بەشی ڕێکخستنی پیترۆگرادی پارتی بەلشەڤیك دژ بە بانگەشەی مانگرتنەکان، وەستایەوە، ئەوەش بە دەقیقی سەر لە ئێوارەی پێش شۆڕش بوو کە چارەنوسی تەزاری دیاریکرد و حکومەتەکەی ژێراوژوور کرد، بەڵام خۆشبەختانە کرێکاران ” ڕێنماییەکانی” بەلشەفیکەکانی فەرامۆش کرد و مانگرتنی خۆی کرد. لەو ڕووداوانەی کە بە دوای یەکدا هاتن و شۆڕشی تیادا ڕوویدا هیچ کەس زیاتر لە پارتە ” شۆڕشگێڕەکان'” سەرسامتر نەبوو ، لە نێوانیشیانا پارتی بەلشەفیك، بوو، هەروەکو Kayurov سەرکردەی بەلشەفیك، وتی: “بەڕەهایی[موتڵەقەن] هیچ دەستپێشخەرییەکی ڕێنماییانە لە پارتییەوە دەرنەچوو….ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی پیترۆگراد گیران و نوێنەری کۆمیتەی ناوەندیی، هاوڕێ Shliapnikov, نەیتوانی هیچ ئامۆژگاری و ڕێنماییەك سەبارەت بە هاتنی ڕۆژەکانی دوایی، بدات”.
[3] ڕەنگە نەبوونی ڕێنماییەکی ئاوا مایەی خۆشبەختی بووبێت چونکە پێشئەوەی کە کۆمیتەی پیترۆگراد بگیرێن هەڵسەنگاندنی کۆمیتەکە بۆ بارودۆخەکە و ڕۆڵی خۆیان ئاوا غەمگینانە بوو ئەگەر کرێکاران دووی ئامۆژگاری و ڕێنماییەکانی کۆمیتە بکەوتنایە، کاتێك کە شۆڕش ڕوویدا گومان لەڕوودانی دەکرا. دەتوانرێت هەمان جۆر لەم حیکایەتە سەبارەت بە پێشوەختی 1917 هەروەها ئەوانەی کە بەدوایدا هاتن بوترێت، یەکێك لەوانە بە شاهید هێنانەوەی ئەم نزیکانەی ڕاپەڕینی قوتابیان و مانگرتنی گشتی مانگی ئایار و حوزەیرانی 1968 ی فەرەنسایە، ئەمە کاتێک کە خواست و مەیلێکی لەبار هەبوو بۆ لەبیرکردنی نزیکەی دەرزەنێك لە ” مەرکەزێتێکی بە شدەت” لە ڕێکخستنی بەلشەفیكئاسا کە لەکاتی خۆیدا لە پاریس هەبوون.

بەدەگمەن باس لە هەر یەکێك لەو گروپە ” پێشەنگانە” دەکرێت کە تا ڕۆژی 7 ی ئایار کاتێك کە شەڕی شەقامەکان بە جددی دەستیانپێکرد ڕقیان لە راپەڕینی قوتابیان دەبووە. گەنجە ترۆتسکییە شۆڕشگێڕە شیوعییەکان [The Trotskyist Jeunesse Communiste Révolutionnaire ] نەبێت کە جگە لەوان کە بە تەنها دووی دەستپێشخەرییەکانی بزوتنەوەکەی 22 ی ئازار کەوتن. [14].
هەتا ڕۆژی 7 ی ئایار هەموو گروپە ماوییەکان ڕەخنەیان لە ڕاپەڕینی قوتابییان دەگرت کە گوایە ڕووکەش و پەراوێزکەوتوو بێ بایاخن. فییدراسوێنی قوتابییانی شۆڕشگێڕی ترۆتسکییەکان، Trotskyist Fédération des Étudiants Révolutionnaires ، قوتابیان و مانگرتوانیان بە ” سەرکێش” [موغامیر] ناودەبرد و لە ڕۆژی 10 ی ئایاردا لە هەوڵی ئەوەدا بوون کە قوتابییان بەست و مەتاریسەکان بەجێبهێڵن، ئەوە باسی پارتی کۆمۆنیست ناکرێت کە بێ گومان ڕۆڵیکی خیانەتکارانەیان بینی. ماوییەکان و ترۆتسکییەکان وەکو دەستبەسەرکرابێتن ئاوابوون، دووربوون لەوەی کە ڕۆڵێ ڕابەرایەتیکردنی ئەو بزوتنەوە پۆپلیستییە بگێڕن.
بە پێچەوانەوە، زۆرێك لە گروپە بەلشەفیکەکان لە زانکۆی Sorbonne بێئابڕوانە گەمەی تەکنیکیانەیان لەناو ئەنجوومەنەکانی قوتابیانا، بەکاردەهێنا و لە هەوڵی ” کۆنترۆڵکردنیا” لە چوارچێوەی شێواندن و ڕوخاندنیا بوون، کە ئەمەش تەواوی لیژنەکەی وێراندەکرد.
دواتریش بۆ تەواوکردنی ئەم جۆرە کارانە هەموو ئەو گروپە بەلشەفیکانە سەبارەت بە پێویستی بووونی ” نێوەندگەرایی سەرکردایەتی” چەڵتە چەڵتیان بوو، کاتێکیش کە بزوتنەوە جەماوەرییەکە هەرەسیهێنا بزوتنەوەیەك بەدەر لە ” ئامۆژگاریی و ڕێنمایی” ئەوان و زۆر جاریش دژ بەوان، دەرکەوت.

درێژەی هەیە …….
…………………..
13- ڕاستییەك کە هەرگیز ترۆتسکی تێینەگەیشت ئەوە بوو کە هیچ وەخت ئەو دووی سەرەنجامی چەمکەکەی خۆی ” پێکەوە پێشکەوتن” “combined development ” لە بەرانبەر دەرنجامە لۆژکیەکانی خۆی ، نەدەکەوت. ئەو ئەوەی ( دروستدەبینی) کە تەزاری [ قەیسەری] ڕوسیا ، لە پرۆسەی پێشکەوتنی بورجوازییە ئەوروپاییەکانا لە دواوە بوو یاخود دواکەوت، کە بارودۆخەکەی ڕوسیای ئەو کاتە هەر لە سەرەتاوە بە زەروورە داخوازی زۆرترین گەشەی پیشەسازی و فۆرمبوونی چینایەتی دەکرد لەبری دووبارەکردنەوەی پرۆوسەی سەرتاسەری گەشەی بورجوازی. ئەو فەرامۆشی ڕەچاوکردنی ئەوەی کرد کە ڕوسیا بەهۆی ئاژاوەی ناوخۆی زۆر گەورەوە، هەڵوەشاوەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا ڕەنگە تەنانەت پێشی سەرمایەداریی شوێنەکانی دیکە لە ئەوروپا بداتەوە. ترۆتسکی خەوێکی موغناتیسی قوڵی بە فۆرمیلەی ” خۆماڵیکردنی خاوەندارێتی، یەکسانە بە سۆشیالیزم” دەبینی، ئەو شکستی هێنا لە دەرککردن بەوەی کە خودی سەرمایەداریی ئیحتیکاریی مەیلی یەکگرتنی لە تەك دەوڵەت یاخود ئاوێتەبوونی بەو هەیە، ئەوەش بە هۆکاری بونی جەدەلییەتی نێو خودی خۆیەوە.

بەلشەفیکەکان فۆرمە ترادیسوێنەکانیان لە ڕێکخراوی کۆمەڵایەتی بورجوازی، پاککردەوە ( کە تا ئێستاش ئەو فۆرمانە لە ئەمەریکا و ئەوروپا لە گەشەکردنی سەرمایەداری دەوڵەتییدا، دەستبەکارن)، ئەوان بێ مەبەست زەمینەیان بۆ گەشەکردنی دەوڵەتێکی سەرمایەداریی ” پوخت و ڕووت” سازکرد کە دەوڵەت لەو زەمینەیەدا لە کۆتاییدا دەبێتە چینێکی دەسەڵارتدار.
بە هۆی نەبوونی پاڵپشتیی تەکنەلۆجیای پێشکەوتووی ئەوروپاوە، شۆڕشی ڕوسیی بوو بە دژە شۆڕشێکی ناوخۆ، ڕوسیای شورەویی بوو بە فۆرمێکی سەرمایەداریی دەوڵەتیی کە “سوودی بە سەرجەمی خەڵکەکە نەدەگەیاند”. پێچواندنەکەی لینین سەبارەت بە ” سۆشیالیزم ” و سەرمایەداریی دەوڵەتی لە سای ستالین-دا بووە ڕاستییەکی زۆر ترسناك. مارکسییەت چجای کرۆکە مرۆییەکەی شکستیهێنا لەبەرئەوەی دەرکینەکرد و تێنەگەیشت کە چەندێك چەمکە ” سۆشیالیزم” کەی لە قۆناخی دوایی خودی کاپیتاڵیزم نزیکدەبێتەوە یاخود نزیکایەتی هەیە، شکستیهێنا، بە گەڕانەوەی بۆ شێوازی بازرگانی لەسەر ئاستی پیشەسازی باڵا.

شکستهێنان لە تێگەیشتنی ئەم پێشەوەچوونە، بزوتنەوەی شۆرشگێڕی سەردەمی بەرەو ڕاچەنینی تیئوریانە، بێ ئومێدیانە، برد، کە کەرتکاری نێوانی ترۆتسکییەکان سەبارەت بەم پرسە، شاهیدن. [3] Quoted in Leon Trotsky, The History of the Russian Revolution (Simon & Schuster; New York, 1932), vol. 1, p. 144. 14- بزوتنەوەکەی 22ی ئازار دینەمۆیەك بوو لە کڕوکی ڕووداوەکانا کاری دەکرد، وەکو سەرکردایەتیی، فرمانی دەرنەدەکرد، بەڵکو پاڵنەر و جوڵێنەربوو، ئازادانە شانۆگەرییەکەی بۆ ڕووداوەکان بەجێدەهێشت. ئەم شانۆ ئازادە ڕێگای بە قوتابییان دەدا لە ڕێگای هێزی بزوێنەری خۆیانەوە بەرەو پێشەوە ملبنێن، چونکە نەدەتوانرا لەبەر هونەری جەدەل و مشتومڕی نێو ڕاپەڕین، دەستبەرداری ببن. لە ڕاستیدا بە بێ ئەوە هیچ بەست و مەتاریسێك لە ڕۆژی 10 ئایاردا نەدەبوو ، ئەویش بەدەوری خۆی خاڵی تەقینەوەی مانگرتنی گشتی کرێکاران بوو.

Previous
Next
Kurdish