Skip to Content

ئەوەی نەدەبوو رویدایەوەو ئەوەشی دەبوو بکرایە … نەوزاد جەمال

ئەوەی نەدەبوو رویدایەوەو ئەوەشی دەبوو بکرایە … نەوزاد جەمال

Closed
by كانونی یه‌كه‌م 19, 2016 General, Opinion

ئەوەی ئێستە لەئارادایە، جگەلە داتەپینێکی سەرتاسەری هیچیتر نییە. ئێمە ناتوانین هیچ ناوو ناونیشانێکی تری بۆ بدۆزینەوە. جگەلەوەی ئەم دۆخە ئەنجامی کۆمەڵێک هۆکارە. بەڵام داتەپینەکە بەئەندازەی مەترسیدارییەکەی، ئەوەندەش چاوەڕوانکراوە. تەنها کێشەکە لەوەدایە کەپێشبینی و ئامادەیی بۆنەکراوە، دەنا دۆخەکە وەک رێگەیەک بەرەودۆزەخ بەرچاوە. هەر لەنەبوونی سیستمێکی فەرمانڕەوایی دروستەوە تا لاوازی دامەزراوەیی و فشۆڵیان، لەنەبوونی حزبی مۆدێرن و کۆمەڵگەی مەدەنییەوە تا لاوازی تاکی هۆشیارو بەرپرسیار، بەشێکن لەهۆکارە خۆییەکان. بەڵام جگەلەمانەش، ناکرێت هۆکارە دەرەکییەکان نادیدەبگرین. چونکە بەسیستماتیکی و میکانیزمی جیا کار لەسەر پوچەڵکردن و لاوازکردنی ئەم بەشەی کوردستان کراوەو دەکرێت.

بەئاشکرا، دیارە کە ئاسایشی کۆمەڵایەتی و کولتوری، ئابوری و سیاسیمان خەرقکراوە. ئەوەی ئێستە لەلاوازی بڕیاردانی سیاسی و کەمدەستی چارەسەری ئابوریدا دەبینینەوە، چنینەوەی بەشێکی ئەو هەوڵەرێکخراوەیە. لێرەدا، باسەکە وتنەوەی وەهمی تێوری پیلانگێڕی نییە، بەئەندازەی ئەوەی کەخەرقەکە هێندە بەرجەستەو زەقدیارە، کە ئەجێندەکانی چیتر بۆ ئێمە شاراوەنین. دابەشبوونی ناوهەرێم بەکردەیی لەو رووەوە دیارە کەهەر حزبەی کەوتۆتە ئەجێندای دەوڵەتێکی جەمسەریی ناوچەکە.

کەواتە؛ ئەوەی نەدەبوو رووبدات، هاتەدی و ئێستەی لێکەوتەوە. بەڵام، ئەوەچییە کەدەبوو بکرایەو روینەداوە؟ هەڵبەت، ئەوەی دەبوو بکرایە، بریتییە لەگۆڕانکاری گشتگیرو لەسەروو هەموشیانەوە بەلاداخستنی پرسە هەڵپەسێراوەکان. لەمەشەوە، پێشخستن و چاودێکردنی سێکتەرەکانی بنەڕەتیەکان هەر لەژێرخانی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و کولتورییەوە تا بنەماکانی دروستکردنی هاوڵاتی و تاکی سەربەخۆ.

ئەگەر سەرنجی پەروەردەوخوێندن بدەین، دەبینین پەروەدەی ئێمە مرۆڤی وەک بوونەوەرێکی بەهادارو چەقی ژیانی نەکردۆتەوە ئامانج. بەڵکو، لەخوێندنی بنەڕەتیەوە تازانکۆ پێداگیری لەوەرگرتنی زانیاری و پێدانی ئامۆژگاری سەدەکانی ناوەڕاستکراوە. جگەلەوەش، لەلای نەوەی ئەمڕۆ سەرجەم ماناکانی کوردبوون، مرۆڤبون، نیشتمان، خەبات، داکۆکی لەمافەکان بوونەتە شتی لاوەکی و قێزەوەن. هاوکات، دیاردەی بەرخۆری دەگاتە ئەوەی کە هەمووچاوەڕێبین و هیچیش نەیەت! بەداخەوە، دیمەنەکان بۆتە ئەوەی کۆمەڵگەی کوردسانی دەرۆزەکەر، چاولەدەرو دەستپانکەرەوەیەکەو هیچ پۆتێنسیاڵی خۆژیاندن و سەرپێخۆوەستانی تێدانەبێت.

بەڵام، لەبەرامبەر ئەم داتەپینەدا، زمانێکی سیاسی دابەشبوو دەیەوێت راستیەکان ئاوەژووبکات. بۆیە، ئەم دیاردەیە بە’بێمانابوونی زمان’ ناودەبەم. ئەمڕۆ، ووتن بووتە ناماقوڵییەکی رێکخراو. ئەوەی ناوی چاوەڕێکردن و خۆڕاگرییە، بۆتە بڵقی سەرئاو. باسکردنی هیواوئومێد جۆرێکە لەوەهم. پێناسەی ژیانی باش، درۆیەکی راستەو رەشبینی بوەتە پیشەیەکی بێبەرامبەر. هەموو ئەم بێماناییانەو هیتریش، ئیش لەسەر هەڵتەکاندنی بونیادی کەسێتی ئێمە دەکەن.

یەکێک لەو بێماناییانەی زمان، لەوەدایە بارودۆخی سەخت و نامرۆڤانەمان، بەقەیران وەسفکەین. وشەی قەیران بۆ دۆخی مرۆیی و سیاسی ئێمە نابێت. چونکە، هەموو قەیرانیک هۆو ئەنجامی هەیە. هاوکێشەیەکە کەرێگەچارەی سەرەتایی و کۆتایی خۆی هەیە. لێپرسراو بەرپرسیاری تێدایە کە کەبەرپرس و دامەزراوە هۆکاری قەیران و چارەسەر دەگرێتەئەستۆ. جگەلەوەش، ئەو زمانە سیاسی و حزبئاساییەی ئەمڕۆ توانای نیشاندانی راستی و شتەکانی نییە. چونکە، ئەوەندە کۆڵەوارو دابەشبووە لەنێوان بەرەی خێڕو شەڕدا، لەنیوان نەفرەت و پێداهەڵداندا کە ئیتر پانتایی بیرکردنەوەی سەربەخۆی نەهێشتۆتەوە.

سەرەڕای ئەوەی کەزمانی دەربڕین لەبارەی کێشەکانەوە، بەئاڕاستەی شاردنەوەو پەردەپۆشکردنی راستیەکان کاردەکات. لەگوتاری حزب و سەرکردەکانیدا، بەردەوام بیرکردنەوەی ناڕوون و نادیارکراو بەبەکارهینانی دەستەواژەی فرەواتاو جیاواز دەخوێنینەوە. دیارە، ئامانجیش خۆدزینەوەیە لەبەرپرسیارێتی کێشەکان و خستنە ئەستۆی ئەویترە. فڕێدانی تۆپەکە بۆ گۆڕەپانی لایەکەیترە، لەکاتێکدا هەردووبەرە رکابەرەکە، دەیانەوێت ئیعتراف بەیەکتربکەن تا خۆڕادەستکات یا بەمەرجەکانی پێشووتر رازیبێت!

ئەمەش بنەمایەکی دروستی دانوستان نییە. لەم سۆنگەوە، بەکارهێنانی وتەی کڵێشەیی وەک “ئەمڕۆ کوردستان لەمەترسی و هەرەشەدایە، یا پیلانگێڕی و دوژمنی ناوخۆ، هتد لەئارادایە. ئەمانە، بەجۆرێک درێژەدانە بەدۆخەکە. ئیدی، زمان نەک بەقسەی فەیلەسوفی ئەڵمانی’هایدەگەر’ کە “هەڵماڵینی راستی بوونە”، بەڵکو لەزاری سیاسی و میدیاکانیانەوە دەمامکێکە کەدواجار لەڕێی دەربڕینی ریتۆریکییەوە، داپۆشینی راستیەکانە. لەباتی بەکارهێنانی ژیربێژی، بەڵگەو سەلماندنی راستیەکان هەبێت، گەمە بەهەست و هەڵچووون و نەستی مرۆڤەکانمان دەکرێت. لەئاکامدا، سەرچاوەی کێشەکان بەرەو نادیار دەبرێن. ئیتر بەهۆی ئەو زمانە سیاسیەوە کە ئەمڕۆ لەمیدیاکانیانەوە پەخشدەکرین، ئێمە دەکەوینە کۆمەڵگەی پاش راستییەکانەوە. کۆمەڵگەیەک کەدابەشبووە، ماناکانی مانەوەو ژیانێکی شیاو سەقامگیری ئەو زمانبەندییەوە لەدەستداوە.

پاش منجڕی لایەنەکان، ئێستە کێشەکان سوڕی ژیانی خۆیان تەواوکردووە. ئیتر بەرپرسەکان چاوەڕێی چین؟ کە قوربانی سەرتاسەری لەئاستی سێکتەرەکانی پەروەردە (بەراگرتنی بەهۆی مانگرتنەوە یا بەردەوامبوون کەسست و بێگیانە) درا. کە کەرتی تەندروستی و فەرمانگەکان بەگشتی ئیفلیجن. کاتێک وەبەرهینان و کەرتەکانی تریش پوکانەوە، ئیتر نۆرەی بەرپرسەکانە کە ئەوانیش قوربانی خۆیان بدەن.

جا بەسامانەکانیان، یا پێگەکانیان یا بەخواست و چاوەڕوانیەکان بێت. ئەمەش واپێوستدەکات سەرکردەسیاسیەکان، بەرپرسەکان لەو گۆشەگیرییەی بیرو نەستیان بێنەدەر. سیاسەت لەواقیع و لەگەڵ یەکتریدا دەکرێت، نەک تەنها بەخولیایەکی ناخەکی.
ناکرێت، خۆیان بەسەرکردەو بەرپرس بزانن، لەپێناو چاکەی گشتیدا توانای بڕیارو سازشکردنیان نەبێت. ناشبێت لەوەزیاتر ژیانی خەڵکی بوەستێنن، خۆشیان رادەستی رەوتی رووداوو دۆخەئاڵۆزەکە بکەن. ئەمڕۆ ئەستەمە هەر بەتاکەکەسێک سەرکەوتنی سەرتاسەری بەدەستبهێنێت. لەکاتێکدا دەکرێت کەسێک ماڵوێرانی و تێکشکان بەسەر گەلێکدابهێنێت. بینینی بەرژەوەندی و گرفتەکان بەشێوەیەکی تاکلایەنە، ئیفلیجکردنی توانای بریاردان و چارەسەرکردنیشە.

ناهەقییەکی گەورەیە گەردنی ئەو هەموو مرۆڤە، بخەنەژێر بەزەیی هەلومەرجەناوخۆیی و دەرەکیەکانەوە. مەترسی نێوخۆیی ئەمڕۆ هاوشانە بەهی دەرەکی، ئەمەش کانگەی مەترسیەکەیە کەتەنها لایەکیان ببینیت. دەبێت وەک شاعیری ئەڵمانی ‘هۆڵدەرلین’ ئەو راستییە بزانن کە: ‘لەکوێ مەترسی هەبوو، لەوێش رزگاری نەشونمادەکات’.

Previous
Next
Kurdish