خوێندنەوەیەک بۆ شیعری(گەشت و پێناسین)ی (سەلام محەمەد).. نووسینی/ تەلار تاهیر(پەری دەریا)

نازانم بۆ هەرکاتێک بە شەقام و گەڕەک و کوچە و کۆڵانەکانی شاری کەرکوک تێدەپەڕم ، تایبەتتر بە گەڕەکی ئیمام قاسم و شۆرجە و ڕەحیماوا ، هەمیشە وا هەست دەکەم بۆنی گوڵاوی شیعرەکانی مامۆستا ( سەلام محەمەد ) وەک شنەبایەک بەرەو ڕووم دێت . ڕەنگە ئەم هەستە لە شێوەی سەرابەوە بێت و هەستێکی هەڵخەڵەتێنەر بێت ، بەڵام هەندێجار خەیاڵ و فەنتازیاکانیش دەتوانن جێگای واقیع بگرنەوە ، بۆ نموونە لە چیڕۆکی ( ئەسپی دیلۆنی )ی ( کاروان عومەر کاکەسوور ) ، ( خەیاڵ فەزایەکی گەورە لەناو دونیای واقیع ئەدزێت و پێشکەشی ژیانی دەکات ) ، واتە بە دید و تێڕوانینی من ڕۆحی شیعرەکانی مامۆستا سەلام محەمەد لە شاری کەرکوکەوە زۆر نزیکە ، بۆیە زیاتر ئامازە بەو دەکەم چونکە دەستەواژەی ( دڵی کوردستان ) بۆ یەکەمین جار لە مێژووی کوردستان و کەرکوکیشدا ناوی یەکەم کۆمەڵە بەرهەمە شیعری مامۆستا سەلام بوو لە ساڵی ( ١٩٧٠ ) کە پێشنیازی نووسەری بە توانا ڕەزا شوان بوو ! بەڵام بڵاو نەکرایەوە ، لە دواییدا دەستەواژەی ( دڵی کوردستان ) دەپەڕیتەوە بۆشارەکانی دیکەی کوردستان و دەبێتە دروشمێک بۆ شاری کەرکوک لە دوایدا بەرهەمی ( دەمەو ئێواران دەتبینم بە سوخمەیەکی زەردەوە ) لە دایک دەبێت لە ساڵی ( ١٩٨٨ ) ، بە بۆچوونی من نووسین و بەرهەمەکانی سەلام محەمەد گوڵێکە بە یەخەی شیعری نوێگەرییەوە . چرایەکیشە لەسەر قەڵای کەرکوک هاوشیوەی ئاگری باوەگوڕگوڕ هەمیشە بە داگیرساوی دەمێنێتەوە ! زۆربەی کات شیعر و بەرهەمە ناوازە و کاریگەرەکانی لە ناخی ئازارێکەوە دێنە بوون . ئازارێکە ڕەنگە ببێتە هەوێنی چەند شاکارێک بۆ نموونە کارەسات و کیمیابارانی هەلەبجە چەندەها بەرهەمی کاریگەر و ناخ هەژێنی خوڵقاندووە بەڵام ، مەرجیش نییە هەموو کاتێک وابێت بۆ نموونە ( عەبدوڵا گۆران ) لە گوتەیەکدا لە بەسەرهاتەکەیدا دەڵێت : ( کاتێک شۆڕشەکەی شێخ مەحمود شکستی هێنا زۆر گریام ، بەڵام فرمێسکەکانم نەبوون بە شیعر ) ، لە بەرهەمی ( دەمەو ئێواران دەتبینم بە سوخمەیەکی زەردەوە ) شیعرێک هەیە بەناوی( گەشت و پێناسین ) کە لە ڕیکەوتنی ( ١١ ئازار ) ی ساڵی ١٩٧٢ نووسراوە کەباسی ئەو ناخۆشی و نەهامەتییە دەکات کە لەناو جەرگەی شاری نیشتەجێبوونی شاعیرەوە سەریهەڵداوە ، شارێک ڕەنگە کورتکراوە و ڕەنگدانەوەی وڵاتێکی بچووکدا ، بۆ نموونە لە کۆپلەیەکدا دەڵێت :
چوومە ناوشار
پێشڕەوەکان ، لەناو لێشاوی چەپڵەدا
باوێشک دەدەن
واتە ئەو کەسانەی خۆیان بە سەرداری کۆمەڵگە دەزانن لە خەوی نەزانین و بە ئاگایی کۆمەڵگە بە تەواوی هۆشیار نەبوونەتەوە ، بۆ نموونە ( ئەحمەد موختار جاف ) لە شیعرێکدا دەڵێت :
لە خەو هەڵسن درەنگە میللەتی کورد خەو زەرەرتانە
هەموو تاریخی عالەم شاهیدی فەزل و هونەرتانە
هەندێک جاریش کەمتەرخەمی هۆی دواکەوتنی کۆمەڵگەیە ، بۆ نموونە ( ماهاتما گاندی ) لە گوتەیەکدا دەڵێت : کەمتەرخەمی بەشیکە لە تەمەڵی ، واتە ڕەنگە توانایەک لەبوون هەبێت ، بەڵام کەمتەرخەمی و گوێنەدان دەبێتە هۆی پووکانەوەی توانای مرۆڤەکان ، لە کۆپلەیەکی تردا :
نوێخوازانی ئەم شارە بێ هاوارن
پێتان بڵێم ، چاک بزانن
نوێخوازانی شارەکەمان بازرگانن
بازرگانن … بازرگانن
واتە ڕەخنە لە چینی ڕۆشنبیر دەگرێت کە پێشڕەوی کۆمەڵگەن ، ڕەنگە هۆی دواکەوتنی کۆمەڵگە زیاتر پەیوەست بێت بە چینی ڕۆشنبیرانەوە ، چونکە دەستبژێری کۆمەڵگەن ، شاعیر لێرەدا پێی وایە ڕۆشنبیران بێدەنگن لە ئاست مافە ڕەواکانی خەڵک و لە پێناو بەرژەوەندی تاک ، بەرژەوەندی کۆمەڵگە وەلا دەنێن ،
هەندێجار شاعیر بە زمانێکی یاخی و تووڕەئامێز دەدوێت نەک لە کەسانی ئاسایی ناو کۆمەڵگە ، بەڵکو یاخی دەبێت لەو کەسانەی خۆیان بە ئازادیخواز و پێشڕەوی مەعریفە دەزانن ، بۆ نموونە کاتێک دەڵێت :
دەرچووم لە شار … دەرچووم لە شار
ئەی لاوەکان
لەسەر بیابانی چاوتان تۆماری کەن
منم ڕووبار
تۆماری کەن ، یاخیم لە نوێخوازانی شار
شاعیر مەبەستی ئەوەیە لەتاو خەم و ئازار گەر ڕێی ناچاری بگرنەبەر ، با نەوەکانی دواڕۆژ ئەو ناخۆشی و نەهامەتییانە لەناو مێژووی یادەوەرییەکان تۆمار بکەن و ون نەبێت ، یاخۆ بە مەبەستێکی تر ( ڕووبار و بیابان ) بەیەکەوە هەڵناکەن ، چونکە بیابان هەمیشە چەقبەستووە ، بەڵام رووبار هەمیشە لە جێگۆڕکێدایە ، لێرەدا شاعیر قەناعەتی بە ژیانێکی چەقبەستووی وەک بیابان نییە کە دەڵێت : ( ( منم ڕووبار ) ، واتە لە شوێنێک ناوەستێت و ڕووبارێکی یاخی و ئازادە . لە هەمان کۆپلەی کۆتادا دەڵێت :
من یاخیم لە نوێخوازانی سار
واتە ، شاعیر لێرەدا یاخییە لەو کەسانەی خۆیان بە ڕۆشنبیر دەزانن و هەڵویستییان نییە ، واتە کۆمەڵگە پێویستی بە ڕۆشنبیری کورد گوتەنی ( زۆر و بۆر نییە ) ، ئەوەندەی هەن ، ڕۆشنبیری ڕاستەقینە بن بەسە . بۆ نموونە ( لۆسەر مارتن ) کە قەشەیەکی ڕۆشنبیری ئەڵمانی بوو ، بە تەنیا خۆی شۆڕشی عەقڵی بەرپا کرد . هەندێجار شاعیر لە تاو ئازار و خەم وا هەست دەکات لە خۆشیی ژیان بێبەش و دابڕاوە ، بۆ نموونە کاتێک دەڵێت :
من شەیاتانم
کە دەرکرام لە بەهەشتا
بە دوای کەشتێکا ئەگەڕێم
بێ ڕابردوو
لێرەدا مامۆستا سەلام شەیتانی وەک سیمبۆلی یاخیبوون بەکار هێناوە ، واتە چۆن شەیتان بەهۆی ڕۆحی یاخیبوونەوە لە خۆشی بەهەشت بێبەش کرا ، بەهەمانشێوە شاعیریش بەهۆی ڕۆحی ئازادیخوازانەوە لە خۆشی ژیان بێبەش کراوە . یاخۆ لە کۆپلەیەکی تردا دەڵێت :
لە کوردستانێک ئەگەڕێم ، بێ خەواڵوو
واتە شاعیر بەدوای کوردستانێکدا دەگەڕێت تاکەکانی لە خەوی نەزانین بە ئاکا بێنەوە و دوای مافە ڕەواکانی خۆیان بکەون ، وەک چۆن شێخ سەلامی عازەبانی لە شیعرێکدا دەڵیت :
هەستە لەخەو لاوی کورد
تێبکۆشە بە دەست و برد
لە کۆپلەیەکی تردا دەڵێت :
من کوردێکم
فرمێسکی زامی کۆستکەوتووی ئاشتیم پێیە
تابووتی سەربەستیم پێیە
لێرەدا شاعیر هیچ ئومێد و هیوایەکی بە داهاتوویەکی گەش نییە سەربەستی و ئازادی لە ژیانی ئەودا مردووە و کۆتایی پێ هاتووە . بۆیە دەڵێت :
من کوردێکم
لەوەتەی هەم ، بە ڕووی خۆما ئەتەقمەوە
لەوەتەی هەم ، فەرهەنگەکەم
بە زاراوەی بێگانەکان ئەشۆمەوە
مەبەست ئەوەیە / لەوەتەی هەیە لەتاو خەم و ئازار ، خۆی دەخواتەوە ، لێرەشەوە پێمان دەڵێت سەرەکیترین کێشە ، ڕەنگە کێشەی زمان بێت ، چونکە هێما و بوونی میلەتێک بەستراوە بە زمانی دایکەوە ، باسی ئەوەش دەکات کە لە ناوجەکەی خۆیدا زمانی بێگانە زاڵترە بەسەر زمانی خۆیدا ، بەڵام شاعیر لەناو جەرگەی خەم و ژانیشدا هەر خۆی نادات بە دەستەوە ، بگرە تروسکە هیوایەک لە داهاتوویەکی گەش دەبینێت ، بۆیە دەڵێت :
تفەنگەکەم ، بێ فیشەکە
وەرن ئەی ئاشتیخوازان
تەنیا فیشەکێکم بەنێ
لێرەدا هاوار بۆ ئاشتیخوازان دەکات بۆ ئەوەی فیشەکێکی بدەنێ ، هەر خۆی فیشەک و چەکی ئاشتیخواز ڕەنگە هیواو ئومێد بێت بە داهاتوویەکی گەش و ڕوونتر بۆ کوردستانێکی جوانتر .
بە گشتی لەم شیعرەدا مامۆستا سەلام محەمەد باس لە ناخۆشی و نەهامەتی گەلی کوردستان بە گشتی و کەرکووک بە تایبەتی دەکات ، ” دیاترین “یان کێشەی زمان ، چونکە زمان بوونی نەتەوەکەی دەسەلمێنێت . ( چارڵز باکۆفسکی ) لە گۆتەیەکدا دەڵێت : کاتێک دەنگ هەڵدەبڕم بە تەنیا خەمی خۆم نییە ، بەڵکو خەمی کۆمەڵگەیەکە یاخۆ ( مانی ) گەورە ڕۆشنبیری فارس ، لە پێناوی ئازادی ، کۆتاجار بە گۆرانی و سروودی ( بژی ئازادی و بژی ئازادیخوازان ) لە ژێر ئەشکەنجەدا گیان لەدەست دەدات . واتە ڕۆشنبیری ڕاستەقینە هەمیشە کورد گوتەنی ( خەمکەی خەمانن ) هەمیشی بەرژەوەندی تایبەتی خۆی وەلا دەنێت ، لەپێناو بەرژەوەندی کۆمەڵگەو ژیانێکی باشتر .
لە کۆتاییدا دەڵێم / هیواخوازم بە ئەندازەی باڵای ئەو خزمەتە جوانەی لە پێناو دنیای ئەدەب ( وێژە ) و مەعریفەدا کردوویەتی ، پەیکەرێک لە کەرکووک بۆ شاعیری بە توانا مامۆستا سەلام محەمەد دروست بکرێت .

باکڕاوند
سەلام محەمەد لە ساڵی ١٩٥٤ لە کەرکووک لە دایک بووە ، لە ١٩٧٨ کۆلیژی یاسای لە زانکۆی بەغداد تەواو کردووە ، لە ساڵی ١٩٩١ ەوە نیشتەجێی سویدە .
بەرهەمێکی شیعری چاپکراوی هەیە لە ساڵی ١٩٨٨ بە ناوی ( دەمە و ئێواران ئەتبینم بە سوخمەیەکی زەردەوە ) ، گۆڤاری هەنار کۆبەرهەمە شیعرییەکانی ساڵی ٢٠٠٩ بەناوی ( دیوانی سەلام محەمەد ) چاپکرد ، کتێبێکی عەبدوڵا سلێمان ( مەشخەڵ ) ساڵی ٢٠١٣ ، تایبەت لەسەر ژیان و بەرهەمی سەلام محەمەد بڵاوکرایەوە .

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.