Skip to Content

چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات(عصفور من الشرق).. شەماڵ بارەوانی

چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات(عصفور من الشرق).. شەماڵ بارەوانی

Closed
by ئاب 3, 2024 General, Literature

چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات، بەرهەمێکی ئەدەبی(تۆفیق ئەلحەکیم)، نووسەر و ڕۆماننووسی میسرییە و یەکەمجار لە ساڵی ١٩٣٨ چاپ کرا. ڕۆمانی چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات، بەرجەستەکەری ڕوانگەیەکی ڕەهاگەرا و ڕەشبینانەی نووسەرە لە بەرانبەر خۆرئاوا. هەڵبەتە نووسەر باس لە بڕگەیەکی مێژوویی ئۆروپای دوای یەکەم جەنگی جیهانی دەکات. بە ڕوانگەیەکی ڕەشبینانە و زۆر ڕەهاگەرایانە دادگایی ئۆروپا دەگات و شارستانییەتەکەی دەهێنێتەوە سەر هێڵی هیچ. کارەکتەرەکانی چیرۆکی ڕۆمانەکە هەر یەکە و هێمان بۆ شتێکی دیاریکراو. ڕووداوەکانی چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات، قسەکردنە لە دوای یەکەم جەنگی جیهانی. ڕەوشی ژیان لە فەرەنسا و لەو بڕگە مێژووییەی بێکاری تێیدا بڵاوبووبووەوە، دەستاڕی هەژاری و برسییەتی ژیانی خەڵکی دەهاڕی، کرێکار و کارکردنیان بە درێژایی ڕۆژ لەپێناو پارووەنانێک، دابەزینی نرخی فرانکی فەرەنسی. لە پاڵ ئەو بابەتانەی باسم کرد، تەوەری سەرەکی ڕۆمانەکە باس لە چیرۆکی خۆشەویستییەکی شکستخواردووی نێوان کوڕێکی میسری و کچێکی فەرەنسییە. موحسن، بۆ پاریس گەشتی کردووە، تا دکتۆرا لە قانوون بخوێنێت. وەک گوتم، ڕۆمانەکە لە شێوەی دادگاییکردنێکی ئۆروپا و ڕەخنەگرتنە لە شارستانییەتەکەی. کەسانێکی جۆراوجۆر ڕۆڵ لە چیرۆکەکانی ڕۆمانەکە دەگێڕن. لەنێوان کارەکتەری(سۆزی) و (موحسن) کە دەکەوێتە داوی خۆشەویستی، تۆفیق، قسە لەسەر دوو جۆر لە خۆشەویستی دەکات. خۆشەویستییەکی ڕاستەقینە و خۆشەوستییەکی ساختە(فەیک). خۆشەویستییەکی ڕۆژهەڵاتی و خۆشەویستییەکی ڕۆژئاوایی. خۆشەویستی ڕۆژهەڵاتی، ئەو خۆشەویستییەی پڕیەتی لە خەیاڵی جوان و شیعر و مۆسیقا و هەست و پەیمان و پاکی و ڕاستگۆیی و قوربانی. لە بەرانبەردا خۆشەویستییەکی ڕۆژئاوایی. خۆشەویستییەکی کاتی و وەک بڵقی سەرئاو. خۆشەویستییەک لە شێوەی کلێنکسێک، دەستی غەریزەی سێکسی خۆتی پێ بسڕەوە و فڕێی بدە. خۆشەویستییەکی کاتی. خۆشەویستییەک، لەگەڵ گزنگی بەیان و تیشکی خۆر دەردەکەوێت و لەگەڵ ئاوابوونی خۆر، ئەمیش ئاوا دەبێت. خۆشەویستییەکی ساختە و پڕ لە ناپاکی و درۆ. کەسایەتی سۆزی لە چیرۆکی خۆشەویستی لەگەڵ موحسن، ئەو جۆرە خۆشەویستییە فەیکە وازی دەکات. سۆزی کچێکی قژزەرد و چاوشینی پاریسییە. ئەو، بوون و بیری موحسن داگیردەکات و دەبێتە شاژنی مەملەکەتی دڵی موحسن و لەسەر عەرشی ڕۆحی دەنیشێتەوە. ئەنریەی هاوڕێی موحسن، گاڵتە بەو خۆشەویستییە پلاتۆنییەی موحسن دەکات و پێی دەڵێت ژن ئاشقی گوڵی سوور و دیارین. لە تێڕوانینی ئەندریەدا نرخی هەرژنێک، شووشەبۆنێک زیاتر نییە. ڕۆچوونی موحسن لەو جۆرە خۆشەویستییە خەیاڵییە لە جیهانبینی پیاوێکی پاریسی، شتێکی پێکەنیناوی و نامۆیە! وەلێ خۆشەویستی لە تێڕوانینی موحسن وەک پیاوێکی ڕۆژهەڵاتی، زۆر پیرۆزه و نرخ و بەهای مەعنەوی خۆی هەیه و هەرگیز به شتی ماددی و گوڵی سوور و دیاری پێوانە ناکرێت. موحسن لەپێناو خۆشەویستی سۆزی ئامادەیە فەرهاد ئاسا، کێوی بێستۆن بۆ شیرینەکەی خۆی(سۆزی) کون بکات و لە شێوەی مەجنوون، ساڵێک بە دەوری ماڵی لەیلادا بسووڕێتەوە، هەر هیچ نەبێت، سەگەکەیان ببینێت. خۆشەویستی لای موحسن، زۆر لەوە پیرۆزتر و گەورەتر و بەهادارترە لە پێشکەشکردنی بۆنێکی چەند فڕانکی و گوڵێکی سوور کورت بکرێتەوە و وەک چێژێکی جەستەیی بێڕۆح و خۆخاڵیکردنەوەیەکی سێکسی سەیر بکرێت. موحسن ئامادەیە گیانی خۆی لە پێناو خۆشەویستەکەی ببەخشێت. ئەو، بەوپەڕی باوەڕەوە سۆزی خۆشدەوێت و هەست و سۆزی لەگەڵ دەگۆڕێتەوە. لە بەرانبەردا سۆزی تەنها وەک دەرفەتقۆزتنەوەیەک و دۆخی خراپی ئابووری و بێکاری و هەژاری و بە دەستهێنانی پارووەنانێک، ئەو یارییە بێڕۆح و بێتامە لەگەڵ موحسن دەکات. لە ڕێگای چیرۆکی خۆشەویستی سۆزی و موحسن، نووسەر دەیەوێت ئەو دیوە ماددییەمان بۆ باس بکات کە ئەوکات و سەردەمه بەسەر بیر و ژیانی خەڵکی فەرەنسادا زاڵ بووە و تەنها لە ڕوانگەی سوودگەرایی و ماددەوە سەیری ژیانیان کردووە و لایەنی ویژدان و هەست و سۆز و مرۆڤایەتییان فەرامۆش کردووە. لە یەکەم چرکەساتی دەستپێکردنی یاریی خۆشەویستی لەگەڵ موحسن، سۆزی هەموو بیرکردنەوە و خەمی لەوەدا کۆدەبێتەوە کە موحسن دیارییەکی گونجاوی بۆ بێنێت، گوزارشت لە ئیشقەکەی بکات. موحسن دەکەوێتە ململانێ لەگەڵ دەروونی خۆی، ئاخۆ ئەو دیارییە وەک سوود و شتێکی ماددی و چێژێک، وەک ئەوەی لە ڕۆژئاوا هەیە، پێشکەش بە سۆزی بکات، یان وەک ئەوەی خەیاڵی دەیخوازێت و دڵی داوای دەکات؟ موحسن بانگی ویژدان و سۆزی مرۆڤبوونی دەکات و وەک مرۆڤێکی ڕۆژهەڵاتی دەگەڕێتەوە سەر ڕەگی خۆی و تووتییەک هەڵدەبژێرێت و شەو تا بەیانی پرۆڤەی وشەی(خۆشم دەوێی)پێدەکات. بەوشێوەیە موحسن پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ سۆزی دەگۆڕێتەوە. خۆشەویستییەک، هەست و پاکیی لێ دەچۆڕێت. بەوشێوەیە چیرۆکی خۆشەویستی موحسن و سۆزی دەست پێدەکات. دوای چەندین ژووان و پێشکەشکردنی گوڵ و لە ئامێزگرتن و گۆڕینەوەی ماچ و ئاوێتەبوون، چیرۆکی خۆشەویستییە خەیاڵی و خۆشییەکانی موحسن زۆر ناخایەنێت و لە ماوەی دوو هەفتە زێدەتر درێژە ناکێشێت و هەموو شتێک کۆتایی پێ دێت و ئاواتەکانی موحسن دەبن بە سەراب. موحسن شۆک و شێتیی دایدەگرێت کاتێک سۆزی دەبینێ لەگەڵ پیاوێکی تر خەندە دەگۆڕێتەوە و باس لە چیرۆکی خۆشەویستیی پێشتری دەکات. لێرەوە دۆزەخی موحسن دەستپێدەکات و خەم و ئازار تەواوی بوونی دادەگرێت و سۆزی دەستبەرداری دەبێت و بە یەکجاری جێی دێڵێت. موحسن زۆر هەوڵی دا و تکای لە سۆزی کرد گوێی بۆ بگرێت و جێی نەهێڵێت، سۆزی دەرگای بەڕوودا داخست و بە کونجی فەرامۆشی و سنووری لەبیرچوونەوەی سپارد و موحسنی بەوشێوەیه بە دڵێکی شکاو و ڕۆحێکی بریندار و کەسایەتییەکی تێکوپێکشکاو جێهێشت و چووە یارییەکی تر و کاتکوشتن و پەیوەندییەکی تری کاتی و ساختە لەگەڵ پیاوێکی تر. دواتر موحسن کاتێک بۆی ڕوون بووەوە کە خۆشەویستەکەی لەدەست دا، جانتاکەی دەست دەداتێ و بەرەو میوانخانەیەک دەڕوات و ئەو میوانخانەیە جێ دێڵێت کە تێیدا کەرامەت و کەسایەتی تێکوپێک شکێنرا. لەو چیرۆکەی نێوان

موحسن و سۆزی، ڕۆمانی چۆڵەکەیەک لە ڕۆژهەڵات، سۆزی بەرجەستەکەری ژیانی ماددی و خۆپەرستی تاک و دیوە نەرێنییەکەی مرۆڤی ڕۆژئاوایی و شارستانییەکەیەتی. لەوکاتەی موحسن دڵپاکیی جێهێشت، ئەو موحسنەی سەرسامی جوانییە ڕەنگاوڕەنگەکانی ئۆروپا و شارستانییەتەکەی بوو، بێ ئەوەی بچێتە ناواخنی واقیع و ژیانە ماددیگەرا و بێڕۆحەکەی ئەو شارستانییەتەی کە تەنها ماددەی کردووەتە پێوەر و مرۆڤ وەک ئامێرێکی میکانیکی و ئامرازێکی بەرهەمهێنان کورت کردووەتەوە و سوود و چێژی کردۆتە پێوەر لە ژیان. هەڵبەتە لە تێڕوانینی تۆفیق ئەلحەکیمدا. ئۆروپا توانی هەندێک ئارامی و چێژ و شتی سەرەتاییتر بۆ تاک فەراهەم بکات، بەڵام ئەو هەستە زیندووە و ئەو ڕۆحە پاک و دڵە جوانەی ڕۆژهەڵاتی لێ سەندنەوە. ئۆروپا دوای شۆڕشی پیشەسازی گەیشتە دۆخێکی نەرێنی و له شارستانییەتە ماددیگەراکەیدا، مرۆڤ خاڵیی بووەتەوە لە ڕۆح و لە جیهانی ماددیگەراییدا ڕۆچووە و لە ئامێرێک زیاتر نییە. نووسەر دەیەوێت پێمان بڵێت، سەرەڕای ئەو ناپاکی و پەیوەندیپچڕانەی سۆزی، وەلێ موحسن هیچ کاردانەوەیەکی خراپ و هەڵوێستێکی نەرێنی نەنواند. ئەوەش نیشانەی دڵسۆزی و وەفایه لای تاکی ڕۆژهەڵاتی. لە ڕوانگەی نووسەرەوە، ڕۆژئاوا ڕووکەشی و ڕۆژهەڵات واتا قووڵایی. چۆڵەکەیەک لەڕوژهەڵات، موحسن تێیدا بەرجەستەکەری ڕۆحی ڕۆژهەڵات و بەها مەعنەوی و بەرز و جوانەکەیەتی. سۆزیش ئەو ژیانە بێگیان و ماددیگەرایەی ڕۆژئاوایە. پوختەی چیرۆکی خۆشەویستی موحسن و سۆزی، ململانێی نێوان دوو شارستانییەتە، ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا. ململانێی نێوان واقیع و خەیاڵ، دڵ و ئەقڵ، نوێگەرایی و نەریتگەرایی، زانست و باوەڕ، ڕۆح و ماددە.
ماوەتەوە بڵێم، شتەکە ڕێژەییە و نە ڕۆژهەڵات ئەو چۆڵەکە و پەپوولەیەیە، نە ڕۆژئاواش بەو ڕەهاییە ئەو دێوەزمه ماددیگەرا و خۆپەرست و بێوەفایەیە. ڕاستە سیستەمی سەرمایەداری جیهان لە قازانج و سوودی ماددییە و مرۆڤ لە ئامێرێک کورت دەکاتەوە، وەلێ خۆرئاوا هەمووی سەرمایەدار نییە و وا بیرناکاتەوە. ڕۆژهەڵاتیش هێندە مەعنەوی و پاک و هەوری بێ پەڵە و چۆڵەکەی بێ هەڵە نییە. لە هەردووک لادا، هەڵە و لادان هەن و بەهای بەرز و جوانیش هەن.

شەماڵ بارەوانی

Previous
Next
Kurdish
Powered by TranslatePress